Zadar – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zadar
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Chorwacja

Żupania

zadarska

Miasto

Zadar

Burmistrz

Branko Dukić

Powierzchnia

194 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


71 471[1]
426 os./km²

Nr kierunkowy

(+385) 023

Kod pocztowy

23 000

Tablice rejestracyjne

ZD

Położenie na mapie żupanii zadarskiej
Mapa konturowa żupanii zadarskiej, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zadar”
Położenie na mapie Chorwacji
Mapa konturowa Chorwacji, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Zadar”
Ziemia44°07′N 15°13′E/44,116667 15,216667
Strona internetowa
Zadar
Ratusz
Panorama miasta
Brama Porta Terraferma
Przystań w Zadarze
Centrum Zadaru: kościoły św. Donata i św. Marii, morskie organy oraz układ planetarny przy nadmorskim deptaku

Zadar (wł. Zara,, węg. Zára, niem. Jadera) – miasto w Chorwacji, stolica żupanii zadarskiej, siedziba miasta Zadar. Leży w Dalmacji, nad Morzem Adriatyckim. W 2011 roku liczyło 71 471 mieszkańców[1].

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Jest to centrum gospodarcze oraz kulturalne północnej Dalmacji i jednocześnie piąte co do wielkości miasto kraju. Stolica administracyjna żupanii zadarskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Mapa Zadaru w okresie przynależności do Włoch w latach 1920–1947

Historia miasta sięga IV w. p.n.e. Na terenie dzisiejszego Zadaru istniała osada iliryjskiego plemienia Liburnów. 300 lat później miasto, nazywane wówczas Jadrea, znalazło się pod panowaniem rzymskim. Za czasów panowania Cezara i Augusta umocniono je, otaczając murami obronnymi z basztami i trzema bramami, wytyczono forum, wzniesiono świątynie i bazyliki, amfiteatr, a także akwedukt i cmentarz.

Po zniszczeniu Salony ok. roku 614 zostało wybrane na centrum administracji bizantyjskiej w Dalmacji. Około przełomu VI i VII w. w mieście urodził się przyszły papież Jan IV. W VIII w. wokół Zadaru, pozostającego pod zwierzchnictwem Bizancjum, zaczęli się osiedlać przybyli z północy Słowianie.

W średniowieczu miał on status wolnego miasta i dopiero w X w. uznał zwierzchność królów chorwackich.

Później, wskutek IV wyprawy krzyżowej i oblężenia z 1202 roku znajdował się pod panowaniem weneckim. Na XV w. i XVI w. przypada bujny rozwój życia kulturalnego miasta, z którego pochodziło wielu wybitnych literatów, twórców kultury i sztuki (m.in. Petar Zoranić, jeden z pierwszych poetów piszących po chorwacku).

Po okresie panowania weneckiego Zadar znalazł się w granicach habsburskiej Austrii. Po I wojnie światowej nie wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, ale stał się włoską eksklawą wraz z kilkoma przyległymi, niewielkimi miejscowościami (oprócz Zadaru m.in. Bokanjac, Arbanasi, Crno, część miejscowości Diklo) – w sumie 104 km².

W okresie II wojny światowej Zadar stał się stolicą powiększonych terytoriów włoskich w Dalmacji (m.in. ze Splitem włącznie; odstąpionych przez marionetkowe Niepodległe Państwo Chorwackie); po upadku Benito Mussoliniego Chorwaci próbowali zająć miasto, ale ubiegły ich oddziały Wehrmachtu; do 1944 miasto było pod kontrolą Włoskiej Republiki Socjalnej. W październiku 1944, po wycofaniu wojsk niemieckich i ucieczce włoskich urzędników, Zadar zajęli partyzanci jugosłowiańscy. Od 1947 oficjalnie znalazł się w granicach Jugosławii, a od 1991 Chorwacji. Od 1994 roku w Zadarze ukazuje się dziennik „Zadarski list”.

Zabytki i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Turystyka w Zadarze rozwija się od ponad stu lat – w 1899 powstało tu pierwsze biuro podróży Liburnija, istniejące nieprzerwanie do dziś. Znajduje się tu bardzo interesujące Muzeum Archeologiczne ze zbiorami z czasów starożytnych i średniowiecza[2]. W chorwackich folderach turystycznych stawiane bywa na równi z Dubrownikiem oraz Wenecją. Miasto znane jest ze słynnego wiśniowego likieru Maraschino. Niedaleko przystani promowej, w północno-zachodniej części promenady, w nadbrzeże wbudowane są Morskie Organy (projekt: Nikolai Bašić). Wydają one tony różnej wysokości, w efekcie rytmicznego napełniania falami przyboju rurowej konstrukcji, która połączona jest z „piszczałkami” (te zaś mają wyloty w szczytowym poziomie nawierzchni promenady)[3].

Najciekawsze zabytki:

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Znajduje się tu port handlowy i rybacki, stocznia oraz port lotniczy. Zadar jest ważnym ośrodkiem przemysłowym (przemysł spożywczy, chemiczny i włókienniczy), kulturalnym (liczne zabytki i muzea) i akademickim (Uniwersytet w Zadarze).

Inne[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajduje się hala sportowa Jazine, a także wybudowana w 2008 roku hala im. Krešimira Ćosića.

Patron[edytuj | edytuj kod]

W herbie miasta znajduje się święty Chryzogon.

Ludzie urodzeni w Zadarze[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Zadarze.

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2011. Stanovništvo prema spolu i starosti, Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 2013 (Statistička izvješća; 1468), s. 478, ISSN 1333-1876 [zarchiwizowane 2023-02-12].
  2. Dorothy Stannard: Podróże marzeń. Chorwacja. przygot. ed. pol. Bogdan Rudnicki; red. prow. Joanna Zaborowska; tłum. Maciej Falski. Warszawa: Mediaprofit Sp. z o.o., 2007, s. 201. ISBN 978-83-60174-64-7. Cytat: Muzeum Archeologiczne – najstarsze tego typu w Chorwacji.
  3. Morskie organy w Zadarze [online], CroLove.pl, 21 marca 2014 [dostęp 2020-07-29] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]