Zaranie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zaranie
Częstotliwość

tygodnik

Państwo

 Królestwo Polskie

Tematyka

polityczno-ekonomiczna

Pierwszy numer

1907

Ostatni numer

1915

Redaktor naczelny

Maksymilian Malinowski

Maksymilian Malinowski - redaktor „Zarania”

Zaranie – tygodnik ludowy, poświęcony tematyce popularnonaukowej, politycznej i gospodarczej, wydawany w latach 1907–1915.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Tygodnik Zaranie[edytuj | edytuj kod]

Pismo wychodziło legalnie w Warszawie w okresie od 28 listopada 1907 do 12 maja 1915 pod redakcją Maksymiliana Malinowskiego. Nazwę tygodnikowi dał Tomasz Nocznicki[1]. Przy piśmie wychodziły dodatki poświęcone sprawom oświatowym „Sprawy Szkolne” (1912-1914) i przeznaczone dla młodzieży wiejskiej „Świt – Młodzi Idą” (1911-1914)[2].

Z tygodnikiem współpracowali między innymi: Tomasz Nocznicki, który umieszczał tu stały felieton pod tytułem „Chłop do chłopa”, oraz Irena Kosmowska, Maria Dąbrowska, Jadwiga Dziubińska, Stefania Bojarska i Mateusz Manterys[3]. Działalność środowiska pisma wspierali przedstawiciele postępowej inteligencji z Towarzystwa Kultury Polskiej[4]. Pismo poruszało tematykę wiejską, propagując nowe formy gospodarowania i organizacji społeczeństwa, a także ruch spółdzielczy i zakładanie kółek rolniczych. Antyklerykalizm tygodnika, przejawiający się demaskowaniem zdzierstwa księży, ukazujący ich niemoralne życie, spotykał się z atakami kleru. Zmasowane ataki duchowieństwa nie spowodowały jednak upadku „Zarania” chociaż zahamowały jego rozwój[5]. W 1911 roku Kościół nałożył klątwę na Zaranie, a ruch zaraniarski nazwany został herezją religijną[6]. Tygodnik bronił się punktując wsteczne dążenia społeczne i polityczne kleru oraz ukazując jego ujemną role kulturalną jak głównego gasiciela światła wśród ludu[7]. Redakcja ze względu na ograniczenia cenzury nie mogła w pełni ujawniać swego stosunku do caratu i kwestii niepodległości Polski. Według opracowania Kmiecika, Malinowski, będąc doświadczonym redaktorem, umiał pomimo to przemycać różne słowa krytyki na temat aktualnej polityki rządu carskiego wobec społeczeństwa polskiego[8]. Poczytność pisma ciągle wzrastała – w 1912 r. osiągnęło nakład 5 tys. egz. ale zasięg jego oddziaływania na środowisko chłopów był znacznie większy, gdyż oceniano, że w tym czasie „Zaranie” miało około 50 000 czytelników[9].

Ruch zaraniarski[edytuj | edytuj kod]

Od tytułu pisma przyjął nazwę ruch chłopski zwany ruchem zaraniarskim, z naczelnym hasłem Sami sobie. W myśl tego hasła zaraniarze liczyli na własne siły i dążyli do wyzwolenia chłopów polskich spod patronatu kleru i szlachty[10]. W jego skład wchodzili m.in. członkowie i działacze byłego Polskiego Związku Ludowego i byłego Związku Młodej Polski Ludowej, oraz część czytelników wychodzącego od 1866 pisma „Zorza”[11]. Ruch zaraniarski dążył do podniesienia na wyższy poziom życia społeczno-ekonomicznego i kulturalnego wsi, oraz uniezależnienia wsi od wpływu ziemian i kleru. Celom tym poza samym pismem służyło Towarzystwo Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica, a także zakładane przez zaraniarzy szkoły rolnicze i spółdzielczość wiejska. Organizatorką szkół zaraniarskich była w tym czasie Jadwiga Dziubińska. W latach 1913-1915 grupa „Zarania” coraz więcej uwagi zaczęła poświęcać sprawom politycznym. Nawiązano wówczas współpracę ze Związkiem Chłopskim[12] i innymi środowiskami politycznymi związanymi z Komisją Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych[11].

Po wybuchu wojny zaraniarze weszli do Zjednoczenia Organizacji Niepodległościowych, a następnie do Bloku Centrum. 6 grudnia 1914 r. Maksymilian Malinowski wspólnie z Ireną Kosmowską zorganizował zebranie „zaraniarzy”, którzy zaprotestowali wobec deklaracji Komitetu Narodowego Polskiego, skupiającego endeków i konserwatystów i popierającą Rosję w toczącej się wojnie[8]. Po zamknięciu „Zarania” przez władze rosyjskie oraz aresztowaniu i wywiezieniu w głąb Rosji w lipcu 1915 ponad 150 zaraniarzy (wśród nich Maksymiliana Malinowskiego i Ireny Kosmowskiej), pozostali na wolności działacze, na czele z Tomaszem Nocznickim i Stanisławem Osieckim, utworzyli Stronnictwo Ludowe, które łącząc się ze Związkiem Chłopskim i Związkiem Ludu Polskiego dało początek Polskiemu Stronnictwu Ludowemu „Wyzwolenie”[13].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Członkowie ruchu zaraniarskiego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michał Rękas, Z przeszłości chłopskiego antyklerykalizmu w Polsce, Warszawa 1953, s.97.
  2. Prasa polska w latach 1864-1918, seria Historia prasy polskiej pod. red. Jerzego Łojka, Warszawa 1976, s. 82
  3. Tadeusz Łepkowski: Mały słownik historii Polski. Warszawa: 1964, s. 432
  4. Zenon Kmiecik, Dziennikarz i polityk (Maksymilian Malinowski) "Kwartalnik Historii Prasy Polskiej", t. 30, z.3-4, 1991, s. 141-142
  5. Arkadiusz Kołodziejczyk: Ruch ludowy a Kościół rzymskokatolicki w latach II Rzeczypospolitej. Warszawa: 2002, s. 76,77
  6. Michał Rękas, Z przeszłości chłopskiego antyklerykalizmu w Polsce, Warszawa 1953, s.98.
  7. Michał Rękas, Z przeszłości chłopskiego antyklerykalizmu w Polsce, Warszawa 1953, s.96.
  8. a b Zenon Kmiecik, Dziennikarz i polityk (Maksymilian Malinowski), "Kwartalnik Historii Prasy Polskiej", t. 30, z.3-4, 1991, s. 142
  9. Zenon Kmiecik, Postępowa Myśl oświatowa w Królestwie Polskim w latach 1905-1914, Warszawa 1961, s. 29.
  10. Tomasz Domański, Postawy społeczno-polityczne duchowieństwa diecezji kieleckiej w latach 1864-1914. TKN Kielce 2008, s.199.
  11. a b Jerzy Holzer, Jan Molenda, Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967, s. 393
  12. Między innymi wydawano wspólnie pisma „Na naszej ziemi” i „Już blisko”.
  13. Jan Molenda,Polskie Stronnictwo Ludowe w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s.35

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Tadeusz Łepkowski: Mały słownik historii Polski. Warszawa: 1964.
  • Prasa polska w latach 1864-1918, seria Historia prasy polskiej pod. red. Jerzego Łojka, Warszawa 1976, s. 82
  • Zenon Kmiecik, Dziennikarz i polityk (Maksymilian Malinowski), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, t. 30, z.3-4, 1991, s. 139-144, wersja elektroniczna
  • Jan Molenda, Polskie Stronnictwo Ludowe w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, ss. 285
  • Jerzy Holzer, Jan Molenda, Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967, s. 393
  • Arkadiusz Kołodziejczyk: Ruch ludowy a Kościół rzymskokatolicki w latach II Rzeczypospolitej. Warszawa: 2002. ISBN 832-054-696-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • „Zaranie: pismo tygodniowe ogólno-kształcące, społeczne, rolnicze i przemysłowe” 1910-1914, Świętokrzyska Biblioteka Cyfrowa, wersja elektroniczna
  • Tomasz Nocznicki, O „Zaraniu” i Zaraniarzach, odczyt wygłoszony z Zjeździe PSL „Wyzwolenie” 26 maja 1927, wersja elektroniczna
  • Maksymilian Malinowski, Chłopski ruch zaraniarski w b. Królestwie Polskim przed pierwszą wojną światową, Warszawa 1947, wersja elektroniczna
  • Wydania czasopisma w bibliotece Polona