Bavyera Krallığı - Vikipedi

Bavyera Krallığı Königreich Bayern Kinereich Bayern
Bayrak Arma
Slogan Gerecht und Beharrlich Adil ve süreğen
Millî marş Heil unserm König, Heil!
Alman Konfederasyonu'nda Bavyera Krallığı.
Alman İmparatorluğu'nda Bavyera Krallığı.
Tür	Kutsal Roma İmparatorluğu Elektörü (1805–1806) Ren Konfederasyonu üye devleti (1806–13) Alman Konfederasyonu üye devleti (1815–66) Alman İmparatorluğu'nun federal devleti (1871–1918)
Başkent	Münih
Yaygın dil(ler)	Bavyeraca, Yukarı Almanca lehçeleri
Resmî din	Çoğunluk: Katolik Azınlıklar: Protestan (Lüteryen ve Kalvinist), Musevilik
Hükûmet	Parlamenter monarşi
Kral
• 1806–1825 I. Maximilian Joseph • 1825–1848 I. Ludwig • 1848–1864 II. Maximilian • 1864–1886 II. Ludwig
• 1886–1912 Leopold Charles • 1912–1913 Ludwig Leopold
Başbakan
• 1806–1817 Maximilian von Montgelas • 1912–1917 Georg von Hertling • 1917–1918 Otto Ritter von Dandl
Yasama organı	Landtag
Tarihçe
• Pressburg Antlaşması 26 Aralık 1805 • Paris Antlaşması 30 Mayıs 1814 • Almanya'ya Birleşme 18 Ocak 1871 • Alman Devrimi 9 Kasım 1918 • Anif deklarasyonu 12 Kasım 1918
Yüzölçümü
• Toplam	75,865 km2
Nüfus
• 1910 6,524,372
Para birimi	Bavyera Guldeni, (1806–1873) Goldmark, (1873–1914) Papiermark (1914–1918)
Öncüller Ardıllar Bavyera Elektörlüğü Würzburg Piskoposluğu Elektörlük Palatinası Bavyera Bavyera Sovyet Cumhuriyeti
Günümüzdeki durumu	Almanya

Bavyera Krallığı (Almanca: Königreich Bayern; Bavyeraca: Kinereich Bayern), 1805'ten 1918 yılına kadar varlığını sürdürmüş, Bavyera Elektörlüğü'nün ardılı olan bir devletti. 1871'de Almanya'yla birleşmesinin akabinde krallık, yeni kurulan imparatorluğun içinde yer alan bir federe devlet hâline dönüştü. Güç, zenginlik ve yüzölçümü bakımından, yönetici devlet olan Prusya Krallığı'nın hemen ardında ikinci sıradaydı.

Devletin kuruluşu, Wittelsbach Hanedanı üyesi Elektör IV. Maximilian Joseph'in 1805 yılında Bavyera Kralı mevkiine yükselmesine dayanır. Krallığın varlığı 1918'de sona erene kadar taht Wittelsbach'lar tarafından tutuldu. Günümüzde Almanya'nın Özgür Bavyera Devleti eyaletinin sınırlarının büyük kısmı, 1814'te Bavyera Krallığı'nın Tirol'ü ve Vorarlbergi'i Avusturya'ya verip, Aschaffenburg ve Würzburg'u topraklarına kattığı Paris Antlaşması'nda belirlendi.

1918 yılında gerçekleşen Alman Devrimi'nden sonra Bavyera'daki krallık lağvedilip yerine bugün hâlâ varlığını sürdürmekte olan Bavyera Özgür Devleti kuruldu.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Maximilian tarafından kuruluşu ve genişleyişi[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Aralık 1777'de Wittelsbachların Bavyera kolunun soyunun tükenmesi nedeniyle Bavyera Elektörlüğü'nün halefiyeti Palatina Elektörü Charles Theodore'a geçmiş oldu. Jülich ve Berg dükalıklarının katıldığı Palatinalık, dört buçuk asırlık ayrılığın ardından Bavyera'yla birleşti. 1793'te Fransız devrimciler Palatinalık'a girdi; 1795'te Moreau komutasındaki Fransızlar Bavyera'ya girip, uzun süredir baskılanmış Liberaller tarafından coşkuyla karşılanacakları Münih'e ilerleyrek, Ingolstadt'ı kuşattılar. Savaşı veya işgali engellemek adına hiçbir çaba sarf etmeyen Charles Theodore, geriye Moreau'yla ağır ödenekler karşılığında ateşkesi sağlayacakları anlaşmada (7 Eylül 1799) uzlaşacak olan olan naipler heyetini bırakarak Saksonya'ya kaçtı. Avusturyalılar ve Fransızlar arasında kalan Bavyera artık kötü bir durumdaydı. Avusturyalılar, Charles Theodore'un ölümünden önce ülkeyi, Fransa'yla savaşı tekrar başlatmak adına yeniden işgal etti.

Yeni elektör IV. Maximilian, çok sıkıntılar yaşayacağı bir ülkenin halefi olmuştu. Her ne kadar kendisi ve tüm gücü elinde bulunduran bakanı Maximilian von Montgelas, Avusturyalılar yerine Fransızları tercih etse de Bavyera ekonomisinin içinde bulunduğu zor durum ve Bavyera birliklerinin düzensiz hâli, onu Avusturyalıların önünde biçare bıraktı; 2 Aralık 1800'de Bavyera askerleri, Avusturya'nın Hohenlinden'deki mağlubiyetine dahil oldu ve Moreau bir kez daha Münih'i işgal etti. Lunéville Antlaşması'nın sonucu olarak Bavyera, Palatinalık'ı, ayrıca Zweibrücken ve Jülich dükalıklarını kaybetti. Avusturya'nın bariz tavırları ve hedefleri, Montgelas'ı Bavyera'nın Fransa'yla açıkça ittifak olması gerektiği düşüncesine itti; Maximilian Joseph'in endişelerini teskin etmekte başarılı oldu ve neticede 24 Ağustos tarihinde Paris'te Fransa'yla ayrı bir barış ve ittifak antlaşması imzalandı.

1805'te vuku bulan Pressburg Barışı, Maximilian'a Bavyera'yı krallık mevkiine yükseltme fırsatı tanıdı. Bunu müteakip, 1 Ocak 1806'da Maximilian kendisini kral ilan etti. Kral, Bavyera 1 Ağustos 1806 tarihinde Kutsal Roma İmpratoluğu'ndan ayrılana kadar elektörlük görevine devam etti. Berg Dükalığı 1806 yılında Napolyon'a bırakıldı. Yeni kurulan krallık kuruluşundan bu yana Fransa'nın desteğine itimat ederek sayısız mücadeleye atıldı; 1808'de ve 1810-1814 yılları arasında Avusturya'yla savaştı; Württemberg'e, İtalya'ya ve sonrasında Avusturya'ya toprak kaybetti. 1808 tarihinde serflik topyekûn lağvedildi. Aynı yılda Maximilian, Bavyera'nın ilk yazılı anayasasını yürürlüğe soktu. İlerleyen beş yılda birkaç kez Paris'in isteklerine göre tashih edildi.

1812 yılında Fransa'nın Rusya'yı işgali esnasında takribi otuz bin Bavyeralı asker hayatını kaybetti. 8 Ekim 1813'te imzalanan Ried Antlaşması sonrasında Bavyera, Ren Konfederasyonu'ndan ayrılıp Napolyon'a karşı oluşturulan Altıncı Koalisyon'a katılmayı, bağımsızlığının teminat altına alınması şartıyla kabul etti. Antlaşma, Veliaht Prens Ludwig ve mareşal von Wrede tarafından desteklendi. Ekim 1813'te yaşanan Leipzig Muharebesi ve Fransa'nın kesin yenilgisinden sonra Alman Seferi'nin galibi Koalisyon ülkeleri oldu. Yine de Hanau'da, Bavyera ordusunun Fransız birliklerinin geri çekilişini durdurmaya kalkışması neticesinde küçük bir zafer kazandılar.

Fransa'nın 1814'teki yenilgisinin ardından bazı kayıplarını telafi etti ve Würzbürg Büyük Dükalığı, Mainz Elektörlüğü ve Hessen Büyük Dükalığı'nın bazı bölgelerini ele geçirdi. Nihayetinde 1816 yılında Ren Palatinası Fransa'dan, sonrasında Avusturya'ya geri verilecek olan Salzburg (Münih Antlaşması (1816)) karşılığında takas edildi. Avusturya'nın ardından, Main'in güneyinde kalan ikinci en büyük ve en güçlü devletti. Almanya'nın bütünüyle kıyaslandığında ise Prusya ve Avusturya'nın arkasında üçüncü sırada kalıyordu.

1799 ve 1817 yılları arasında yönetici bakan Kont Montgelas çok katı bir modernizasyon politikası izledi ve monarşiden bu yana hâlâ ayakta kalan ve özlerinde günümüze kadar geçerli olan idari yapıların temellerini attı. 1 Şubat 1817'de Montgelas görevinden azledildi ve Bavyera yeni bir anayasal reform dönemine girdi.

Anayasa[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

I. Ludwig, II. Maximilian ve devrimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Avusturya-Prusya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

II. Ludwig ve Alman İmparatorluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Naiplik ve kurumsal reform[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Askeri otonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

I. Dünya Savaşı ve krallığın sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Coğrafya, bölgeler ve nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.