Mâlvâ Sultanlığı - Vikipedi

Mâlvâ Sultanlığı
مالوہ سلطنت
Mālwā Salṭanat
1392–1561/2
1525'te Mâlvâ Sultanlığı, Gondvana kabileleriyle beraber
1525'te Mâlvâ Sultanlığı, Gondvana kabileleriyle beraber
BaşkentDhâr Mândû
Yaygın dil(ler)Farsça (resmî)
Resmî din
Sünni İslam
HükûmetSultanlık
Sultan 
• 1392 - 1406
Dilâver Han (ilk)
• 1555 - 1562
Baz Bahadur (son)
Tarihçe 
• Kuruluşu
1392
• Dağılışı
1561/2
Öncüller
Ardıllar
Delhi Sultanlığı
Mâlvâ Subah
Ni'metname-i Nâsırüddin Şah'a Hint mutfağından şekerlemelerin, baharatların sunulması üzerine bir el yazması

Mâlvâ Sultanlığı, 1401-1531 yılları arasında Orta Hindistan'daki Mâlvâ bölgesine hakim olan Müslüman bir devletti.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurucusu, Emir Timur'un Hindistan'ı işgali sırasında Delhi ayaklanmasından yararlanan Mâlvâ Valisi Dilâver Han Gûrî'dir (1401-1405). Onu öldürdükten sonra yerine Hûşeng Şah unvanını alan oğlu Alp Han (1405-1435), başkenti Dhâr'dan Mândû'ya taşıdı. 1436'ya kadar Mâlvâ sultanları Gûrî'nin soyundan geliyordu. Bu tarihte Mesud Han'ı tahttan indiren başvezir Mahmud Halaç (1436-1469) Gûrî Hanedanı'nın hegemonyasına son vermiş ve yönetim Halaç Hanedanı'na geçmiştir. Mahmud Şah Gucerât, Dekken ve Jaunpûr'a başarılı seferler yapmış ve Mâlvâ'nın sınırlarını genişletmişti.

Şah Mahmud (1510-1531) döneminde komşu devletlerle ilişkiler kopmuştur. Sarayda Müslüman ve Hindu veziler arasında artan güç mücadelesi, dış güçlerin saldırılarına yol açtı. 1531'de Mândû'yu ele geçiren Gucerât ordusu, Halaç hanedanının üyelerini öldürdü. Bir süre sonra Mâlvâ, Türk imparatoru Hümayun Şah[1] yönetimine girdi.

Eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mâlvâ İslam mimarisi (1401-1561) Delhi okulunun izlerini taşımaktadır. Farklı malzemelerin dönüşümlü kullanımı ve karoların yerleştirilmesi bu mimarinin ayırt edici bir özelliğidir ve renk unsuruna verilen önemi kanıtlamaktadır. En eski dönemin örnekleri Dhâr'da, en son dönemin örnekleri ise Mândû'da bulunur. Mâlvâ Sultanlığı'nın eski başkenti Mandir'de 1454 yılında tamamlanan Ulu Cami'nin avlusu, beşi Mekke yönünde, ikisi doğuda, ikisi kuzey ve güneyde olmak üzere sivri kemerlerle çevrilidir. Mihrap üzerinde geniş kubbeler vardır. Kemerler çok sayıda küçük kubbe ile örtülmüştür. Bu cami Hindu etkisinden uzak, tamamen Türk-Müslüman eseridir. Kırmızı kumtaşından yapılmıştır. Mermer süslemelere sahiptir.[2] Cami dışında, Hûşeng Şah Gûrî Türbesi (1440) ve iki katlı uzun saray Jahaz Mahal (15. yüzyıl) Mâlvâ Sultanlığı dönemine aittir.

Hükümdarlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Guri Hanedânı (1401 - 1436)[değiştir | kaynağı değiştir]

Dilâver Hân-ı Gûrî (دلاور خان غوری) (1405-1401)

Hüsameddin Hûşeng Şah (حسام الدین ہوشنگ شاہ) (1435-1405)

Tacüddin Muhammed Şah (تاج الدین محمد شاہ) (1436-1435)

Mes'ud Han (1436-?)

Halaç Hanedânı (1436 - 1531)[değiştir | kaynağı değiştir]

Alaaddin I. Mahmud Şah Halacî (علاعالدین محمود شاہ اول) (1469-1436)[3]

Gıyâseddin Şah (غیاس الدین شاہ) (1500-1469)

Nâsırüddin Şah (ناصر الدین شاہ) (1511-1500)

Şahabeddin II. Mahmud Şah (شہاب الدین محمود شاہ دوم) (1531-1511)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Hümayun Şah". 15 Nisan 2007. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022. 
  2. ^ "Hindistanda Türk-Müslüman Mimari, Prof. Dr. İnci Macun" (PDF). 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2022. 
  3. ^ "Ortaçağ Hindistanı'nda Bir Türk Hükümdar: Mâlva Sultanı I. Mahmudşah Halacî, Doç. Dr. S. Haluk Kortel". 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022.