Marmosetgiller - Vikipedi

Callitrichidae^[1]^[2]
Callitrichidae
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes
Familya:	Callitrichidae; Thomas, 1903
Tip cins
	Callithrix
Sinonimler
	Callitrichidae Napier and Napier, 1967; Hapalidae Wagner, 1840;

Marmosetgiller (Callitrichidae veya Callitrichinae) Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) infra takımına ait bir familya. Sınıflandırılmaları hala tartışılmaktadır.

Familyanın üyeleri sadece Güney Amerika'da yaşayan, küçük, her şey yiyici (omnivor) maymunlardır. Familyanın 43 türü tanılmakta, bunlar 4 cinse bölünür: Tamarinler, Leontopithecusler, Callimico ve Callithrix.

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Marmosetgiller küçük maymunlardır. Kuyrukları 15 – 44 cm uzunluğa varır ve böylece 12 – 35 cm olan vücutlarından daha uzundur. Ağırlıkları ise 100 - 600 Gram arası değişir.

Postaları yumuşak ve gür, bazı türlerde ipekimsidir. Renk çeşitliliği siyahtan, farklı kahverengi ve gri tonlarından sarıya ve beyaza kadar varır. Bazı türlerde sakal veya kafasında püskül gibi farklı özellikler de bulunur. Bacakları kollarında biraz uzun olur. Onları diğer yeni dünya maymunlarından farklı kılan ortak özellikleri pençeleridir. Pençeleri sayesinde dik ağaçların gövdesinde tırmanır ve hatta kafa üstü durabilirler.

Yayılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Marmosetgiller Orta- ve Güney Amerika'nın tropik ormanlarında yaşar. Çoğu türlere Amazonas bölgesinde, Ekvador'un doğusundan Bolivya'nın kuzeyine ve Brezilya'nın kuzeydoğusuna kadar varan bir coğrafyada raslanır.

Yaşam alanları genelde ormanlardır, ama bazı türler plantajlar'da ve bahçelerde yaşamaya da ayak uydurmakta.

Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]

Bütün türler gündüz faaldir, geceleri ağaç kovuklarında veya sık yapraklı dallarda geçirirler. Hızlı ve çevik hayvanlardır. Yassı duran dalların üzerinde dört ayak üstünde yürür veya atlar, dik duran dallara pençeleri ile rahatlıkla tırmanırlar.

Callitrichidae 2 ila 15 bireyden oluşan gruplar içerisinde yaşar. Sosyal davranışları gayet iyi gelişmiştir. Geceleri birbirlerine yaslanarak uyur ve karşılıklı postlarını temizlerler. Hatta hiç karşılık beklemeden - çiftleşme amaçlı bile değil - birbirlerine yiyecek verirler.^[4]

Aralarında farklı seslerle, yüz ifadeleri veya hareketlerle anlaşırlar.

Beslenme[değiştir | kaynağı değiştir]

Callitrichidae hepçillerdir. Çoğunlukla meyve, nektar ve böcek ile beslenirler. Nadir olarak küçük omurgalılar veya kuş yumurtaları da yerler. Özel çene yapısı, ağaç kabuğu kemirmelerini mümkün kılar. Böylece meyvenin kıt olduğu zamanlarda ağacın besinli suyuna ulaşırlar.

Üreme[değiştir | kaynağı değiştir]

130 - 150 gün kadar süren bir gebelikten sonra çoğunlukla ikiz doğar. Yavrular doğuşta gayet büyüktür. İkisi birden annenin ağırlığının %25ine ulaşırlar. Bütün grubun hem erkekleri hem dişileri yavruların bakımında yardımcı olur. Bütün gün yavrularla ilgilenir ve sadece emzirmesi için anneye verirler. Sadece Callimico'da erkekler yavruları ancak 3 hafta sonra ilk kez kucağına alır. Yavrular bir ay sonra ilk kez başka şeyler yemeye başlar, birkaç ay sonra tamamen sütü bırakırlar. Yaşamlarının ikinci yılında ergenleşirler. İnsan bakımında yaşayan marmosetgiller 28 yaşına varabilir.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Taxa included in the Callitrichidae are:^[5]^[6]

Familya Callitrichidae
- Cins Cebuella
  - Cebuella pygmaea
  - Cebuella niveiventris
- Cins Mico
  - Mico argentatus
  - Mico humilis
  - Mico leucippe
  - Mico melanurus
  - Mico schneideri
  - Mico intermedius
  - Mico emiliae
  - Mico nigriceps
  - Mico marcai
  - Mico humeralifer
  - Mico chrysoleucos
  - Mico mauesi
  - Mico saterei
  - Mico acariensis
  - Mico rondoni
  - Mico munduruku
- Cins Callithrix
  - Callithrix jacchus
  - Callithrix penicillata
  - Callithrix kuhlii
  - Callithrix geoffroyi
  - Callithrix aurita
  - Callithrix flaviceps
- Cins Callimico
  - Callimico goeldii
- Cins Saguinus
  - Altcins Saguinus
    - Saguinus midas
    - Saguinus niger
    - Saguinus ursula
    - Saguinus bicolor
    - Saguinus martinsi
    - Saguinus leucopus
    - Saguinus oedipus
    - Saguinus geoffroyi
  - Altcins Tamarinus
- Cins Leontocebus
- Cins Leontopithecus

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Berlin u.a.: Springer-Verlag, 2003, ISBN 3-540-43645-6
Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Baltimore u.a.: Johns Hopkins University Press, 1999, ISBN 0-8018-5789-9
D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0-8018-8221-4

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Marmosetgiller ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Marmosetgiller ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Groves, C. P. (2005). Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd bas.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. ss. 129–136. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494.
^ Rylands AB, Mittermeier RA (2009). "The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini)". Garber PA, Estrada A, Bicca-Marques JC, Heymann EW, Strier KB (Ed.). South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Behavior, Ecology, and Conservation. Springer. ss. 23-54. ISBN 978-0-387-78704-6.
^ Garbino, Guilherme Siniciato Terra; Costa, Henrique C. (2015). "Some nomenclatural notes regarding authorship and dates of New World monkeys (Primates: Platyrrhini)" (PDF). Shernornia. 2 (3): 21-27. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Aralık 2021.
^ J. M. Burkart, E. Fehr, C. Efferson und C. P. van Schaik: Other-regarding preferences in a nonhuman primate: Common marmosets provision food altruistically. In: PNAS 104 (50), 2007, 19762-19766. PDF 27 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Garbino, Guilherme S.T.; Martins-Junior, Antonio M.G. (2018). "Phenotypic evolution in marmoset and tamarin monkeys (Cebidae, Callitrichinae) and a revised genus-level classification". Molecular Phylogenetics and Evolution. 118: 156-171. doi:10.1016/j.ympev.2017.10.002 . PMID 28989098.
^ Rylands, Anthony B.; Eckhard W. Heymann; Jessica Lynch Alfaro; Janet C. Buckner; Christian Roos; Christian Matauschek; Jean P. Boubli; Ricardo Sampaio; and Russell A. Mittermeier (2016). "Taxonomic Review of the New World Tamarins (Primates: Callitrichidae)" (PDF). Zoological Journal of the Linnean Society. 177 (4): 1003-1028. doi:10.1111/zoj.12386. 28 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020.
^ Sampaio (April 2015). "Re-description and assessment of the taxonomic status of Saguinus fuscicollis cruzlimai Hershkovitz, 1966 (Primates, Callitrichinae)". Primates. 56 (2): 131-144. doi:10.1007/s10329-015-0458-2. PMID 25688005.

[msw3-1] Groves, C. P. (2005). Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd bas.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. ss. 129–136. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494.

[SAP-2] Rylands AB, Mittermeier RA (2009). "The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini)". Garber PA, Estrada A, Bicca-Marques JC, Heymann EW, Strier KB (Ed.). South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Behavior, Ecology, and Conservation. Springer. ss. 23-54. ISBN 978-0-387-78704-6.

[3] Garbino, Guilherme Siniciato Terra; Costa, Henrique C. (2015). "Some nomenclatural notes regarding authorship and dates of New World monkeys (Primates: Platyrrhini)" (PDF). Shernornia. 2 (3): 21-27. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Aralık 2021.

[4] J. M. Burkart, E. Fehr, C. Efferson und C. P. van Schaik: Other-regarding preferences in a nonhuman primate: Common marmosets provision food altruistically. In: PNAS 104 (50), 2007, 19762-19766. PDF 27 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] Garbino, Guilherme S.T.; Martins-Junior, Antonio M.G. (2018). "Phenotypic evolution in marmoset and tamarin monkeys (Cebidae, Callitrichinae) and a revised genus-level classification". Molecular Phylogenetics and Evolution. 118: 156-171. doi:10.1016/j.ympev.2017.10.002 . PMID 28989098.

[rylands-6] Rylands, Anthony B.; Eckhard W. Heymann; Jessica Lynch Alfaro; Janet C. Buckner; Christian Roos; Christian Matauschek; Jean P. Boubli; Ricardo Sampaio; and Russell A. Mittermeier (2016). "Taxonomic Review of the New World Tamarins (Primates: Callitrichidae)" (PDF). Zoological Journal of the Linnean Society. 177 (4): 1003-1028. doi:10.1111/zoj.12386. 28 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020.

[Sampaio2015-7] Sampaio (April 2015). "Re-description and assessment of the taxonomic status of Saguinus fuscicollis cruzlimai Hershkovitz, 1966 (Primates, Callitrichinae)". Primates. 56 (2): 131-144. doi:10.1007/s10329-015-0458-2. PMID 25688005.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]