Pentarşi - Vikipedi

Pentarşi (Yunanca Grekçe: Πενταρχία, pentarhía, πέντε pénte, "beş" ve ἄρχειν arhein, "yönetmek"'ten) Doğu Ortodoks Kilisesi geleneğinde önemli yer tutan kilise yapılanması. Terim tam anlamını Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus döneminde kazanmıştır. Bu modelde kilise patrikler tarafından yönetilen Roma İmparatorluğu'nun beş ana episkopos makamına bölünür: Roma, Konstantinopolis (İstanbul), İskenderiye, Antakya ve Kudüs.^[3]

Pentarşi düşüncesi imparatorluktaki bu beş makamın politik ve eklesiyastik öneminden ortaya çıksa da evrensel ve özel yetkileri Roma İmparatorluğu'nun yönetim yapısına bağlıydı. Pentarşi yasal anlamda ilk kez 527-565 arası hüküm süren imparator I. Justinianus döneminde Novella 131'de ifade edilmiştir. 692'deki Quinisext Konsil bu ifadeye yasal bir tanıma getirmiş ve makamlara önemlerine göre sıralamıştır. Quinisext'ten sonra pentarşi Doğu Ortodokslukta felsefi olarak kabul edilirken Batı konsili ve pentarşi kavramını kabul etmemiştir.^[4]

Tamamı Hristiyan kilisesinin önemli merkezlerinde bulunan ve Roma İmparatorluğu'nun önemli kentlerinde bulunan bu kiliselere diğer kiliseler üzerinde daha fazla otorite tanınmıştır. Roma, İskenderiye ve Antakya erken dönem Hristiyanlığın önemli merkezleriyken Konstantinopolis 4. yüzyılda imparatorluğun başkenti olması nedeniyle Roma'nın hemen arkasından ikinci makamdır. Kudüs ise erken dönem Hristiyanlıktaki öneminden dolayı seremonik bir şekilde yer kazanmıştır. Jüstinyen ve Quinisext Konsil o zamanlar güçlenen Sasani İran'ın Doğu'nun Kilisesi'ni sapkın oldukları gerekesiyle dışladı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]