French
DeutschSincan İslam Ayaklanması (1937) - Vikipedi
| Sincan İslam Ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sincan çatışmaları | |||||||
 Abdül Niyaz ve askerleri | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Çin Türk isyancılar |  Sincan Sovyetler Birliği | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Çan Kay Şek Ma Hushan Ma Ju-lung Pai Tzu-li Küçük Ahund Abdül Niyaz (ölü) | Sheng Shicai Ma Sheng-kuei Josef Stalin | ||||||
| Güçler | |||||||
| 10.000 Hui süvari ve piyade 1.500 isyancı | 5.000 Kızılordu askeri Binlerce Beyaz Ordu ve eyalet askeri | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 2.000 | 800 | ||||||
Sincan İslam Ayaklanması (Çince: 1937年新疆战争), 1937 yılında Sincan'ın güneyinde çıkan bir ayaklanmaydı. Ayaklanma, Sovyet yanlısı Sheng Shicai yönetimine karşı Ulusal Devrimci Ordu'nun 36. Tümeni tarafından kısmen desteklenen Küçük Ahund liderliğindeki 1.500 Uygur Müslüman tarafından çıkarıldı.[1][2]
Ayaklanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Sheng Shicai, 6. Uygur Tümeni komutanı ve Kaşgar Askeri Bölgesi Başkan Yardımcısı Tümgeneral Mahmut Muhiti'ye karşı harekete geçti. Muhiti, artan Dociet etkisinden rahatsız olarak çevresinde gizli bir grup oluşturdu. Sheng, Muhiti'nin bir Çinli Müslüman General Ma Hushan ile ittifak kurmasından korkuyordu. Ancak Kaşgar Uygurları, Hotan'dan gelen Uygur mültecilerden Ma hakkında düşmanca haberler duydular.
Muhiti, 2 Nisan 1937'de az sayıda astı ve bir miktar altınla Yenihisar ve Yarkent üzerinden Britanya Hindistanı'na kaçtı. Ayrılmasından kısa bir süre önce, Ma Hushan'a Hotan'a varış teklifiyle ilgili bir mesaj göndermişti.
Muhiti'nin kaçışı, Uygur birliklerinin Yenihisar, Yarkent ve Artuç'ta ayaklanmasına neden oldu, bu da tüm Sovyet yanlısı yetkililerin ve bir dizi Sovyet danışmanının idam edilmesiyle sonuçlandı. Bağımsız bir Türk yönetimi, Artuş'taki birliklere komuta eden Küçük Ahund ile Yarkand ve Yenihisar'daki birliklere komuta eden Abdül Niyaz olmak üzere iki subay tarafından kuruldu.
Ağustos 1937'de, Sincan valisi Sheng Shicai'nin isteği üzerine bir hava birimi ve zırhlı bir alay tarafından desteklenen 5.000 Sovyet Kızılordu askeri Sincan'a vardı. Ağustos ayının sonlarında, Beyaz Rus birlikleri, Kızılordu ve NKVD birlikleri de dahil olmak üzere eyalet güçleri, Aksu'da Küçük Ahund'un birliklerini kesin bir şekilde yendi ve askerlerinin çoğu hava saldırılarında yok edildi. Sonuç olarak, Küçük Ahund ve Abdül Niyaz sadece 200 adamla Kaşgar'a kaçtı. Bu savaştan sonra, Ma Sheng-kuei, Sheng Shicai tarafından Ma Hushan'a kaçması ve ona karşı dönmesi için rüşvet aldı. Ma Sheng-kuei 1 Eylül 1937'de Kaşgar'a yürüdü, ancak Ma Hushan, Ma Ju-lung ve Pai Tzu-li'nin 1. Tugay ile Kargalık kasabasına doğru çekildiğini gördü. 7 Eylül'de Ma Hushan ve subayları birliklerini terk etti ve altınlarla Hindistan'a kaçtı. Ma, Britanya güçleri tarafından el konulan 1000 ons altını yanında getirdi.[3]
Bir eyalet komutanı olan General Chiang Yu-fen, adamlarını Ma Hushan'ın 1. Tugayı'ndan sonra gönderdi ve diğer eyalet güçleri Abdül Niyaz ve Küçükk Ahund'u Yarkent'e sürdü. Kızılordu uçağı, bazıları hardal gazı içeren bombalar atarak eyalet kuvvetlerine yardım etti. 9 Eylül'de Yarkent Sheng'e düştü ve 15 Eylül'de Abdül Niyaz idam edildi. 15 Ekim'de Sovyetler Hotan'ı ve bunun sonucunda 2.000 kişi yaralandı.
Ayaklanmanın bastırılmasıyla Sheng Shicai'nin Sovyet yanlısı yönetimi, Sincan eyaletinin tamamında egemenliğini kurdu.
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Ağustos 1937 tarihinde Marco Polo Köprüsü Olayı'ndan sonra Japonya'nın Çin'e savaş ilan etmesinin ardından Japonya'ya karşı Kuomintang hükûmeti ve Sovyetler Birliği arasında düşmanlıkları erteleyen Çin-Sovyet Saldırmazlık Paktı imzalandı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Moslems in Chinese Turkestan in Revolt Against Pro-Soviet Provincial Authorities". The New York Times. 26 Haziran 1937. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
- ^ Forbes, Andrew D. W. (1986). Warlords and Muslims in Chinese Central Asia. Cambridge, İngiltere: CUP Archive. ISBN 978-0-521-25514-1.
- ^ Great Britain. Foreign Office (1997). British documents on foreign affairs--reports and papers from the Foreign Office confidential print: From 1940 through 1945. Asia, Part 3. University Publications of America. s. 401. ISBN 1-55655-674-8. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.