French
DeutschŚwiatowe Dni Młodzieży – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | Ten artykuł od 2014-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
 XV Światowe Dni Młodzieży w Rzymie (2000) | |
| Dzień | poza spotkaniem z papieżem w Niedzielę Palmową (od 2021 w Uroczystość Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata) |
|---|---|
| Typ święta | |
| Religie | |
| Inne nazwy | ŚDM, WYD, JMJ, GMG |
| Podobne święta | |
Światowe Dni Młodzieży (ŚDM) – spotkania młodych katolików, odbywające się co dwa-trzy-[1]cztery lub pięć lat[2] zapoczątkowane z inicjatywy Jana Pawła II w 1986 roku.
Są to spotkania z papieżem, organizowane w formie religijnego festiwalu, skupiające młodzież z całego świata, która chce wspólnie spędzić czas i modlić się. Natomiast w pozostałych latach, do 2020 w Niedzielę Palmową organizowane były Światowe Dni Młodzieży w każdej diecezji, gdzie młodzież spotykała się ze swoimi biskupami, od 2021 diecezjalne spotkanie z decyzją papieża Franciszka będą organizowane w Niedzielę Chrystusa Króla[3].
Symbolami ŚDM są Krzyż Roku Świętego i ikona Matki Bożej Salus Populi Romani[4].
Obchody międzynarodowe i diecezjalne[edytuj | edytuj kod]
Planowane obchody międzynarodowe i diecezjalne
| Rok (edycja[a]) | Data obchodów | Państwo | Miejsce | Oficjalna przybliżona liczba uczestników w szczytowym momencie[5] | Motto spotkania | Papież |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 11-15 kwietnia |  Włochy | Rzym | 300 tys.[6] | |||
| 29–31 marca | Włochy | Rzym | 600 tys.[7] | Abyście umieli zdać sprawę z nadziei, która jest w was (1 P 3, 15) | ||
(I) | 23 marca | Bądźcie zawsze gotowi do obrony wobec każdego, kto domaga się od was uzasadnienia tej nadziei, która w was jest[8]. (1P 3:15) | ||||
(II) | 11–12 kwietnia |  Argentyna | Buenos Aires | 900 tys. | Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam (1 J 4, 16) | |
(III) | 27 marca | Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie[8]. (J 2:5) | ||||
(IV) | 15–20 sierpnia |  Hiszpania | Santiago de Compostela | 400 tys. | Jam jest Drogą i Prawdą, i Życiem (J 14, 6) | |
(V) | 8 kwietnia | Ja jestem krzewem winnym, wy – latoroślami. (J 15:5) | ||||
(VI) | 10-15 sierpnia |  Polska | Częstochowa | 1,6 mln | Otrzymaliście Ducha przybrania za synów (Rz 8, 15) | |
(VII) | 12 kwietnia | Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię[8]. (Mk 16:15) | ||||
(VIII) | 10–15 sierpnia |  Stany Zjednoczone | Denver | 700 tys.[9] | Ja przyszedłem po to, aby (owce) miały życie i miały je w obfitości (J 10, 10) | |
(IX) | 27 marca | Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam[8]. (J 20: 21) | ||||
(X) | 10–15 stycznia |  Filipiny | Manila | 5,0 mln | Jak Ojciec mnie posłał, tak i Ja was posyłam (J 20, 21) | |
(XI) | 31 marca | Panie, do kogóż pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecznego[8]. (J 6:68) | ||||
(XII) | 19–24 sierpnia |  Francja | Paryż | 1,1 mln | Nauczycielu, gdzie mieszkasz? Chodźcie, a zobaczycie (J 1, 38,39) | |
(XIII) | 5 kwietnia | Duch Święty was nauczy[8]. (por. J 14:26) | ||||
(XIV) | 28 marca | Ojciec was miłuje[8]. (por. J 16:27) | ||||
(XV) | 15–20 sierpnia | Włochy | Rzym | 2,2 mln | A słowo stało się Ciałem i zamieszkało wśród nas (J 1, 14) | |
(XVI) | 8 kwietnia | Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje![8] (Łk 9:23) | ||||
(XVII) | 23–28 lipca |  Kanada | Toronto | 800 tys.[10] | Wy jesteście solą dla ziemi... Wy jesteście światłem świata (Mt 5, 13, 14) | |
(XVIII) | 13 kwietnia | Oto Matka Twoja![8] (J 19:27) | ||||
(XIX) | 4 kwietnia | Chcemy ujrzeć Jezusa[8]. (J 12:21) | ||||
(XX) | 16–21 sierpnia |  Niemcy | Kolonia | 1,1 mln[11] | Przybyliśmy oddać Mu pokłon (Mt 2, 2) | |
(XXI) | 9 kwietnia | Twoje słowo jest lampą dla moich stóp i światłem na mojej ścieżce[8]. (Ps 119:105) | ||||
(XXII) | 1 kwietnia | Abyście się wzajemnie miłowali tak, jak Ja was umiłowałem[8]. (J 13:34) | ||||
(XXIII) | 15–20 lipca |  Australia | Sydney | 400 tys.[12] | Gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami (Dz 1, 8) | |
(XXIV) | 5 kwietnia | Złożyliśmy nadzieję w Bogu żywym. (1 Tm 4:10) | ||||
(XXV) | 28 marca | Nauczycielu dobry, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne? (Mk 10:17) | ||||
(XXVI) | 15–21 sierpnia | Hiszpania | Madryt | 1,5 mln[13] do 2 milionów[14] | Zakorzenieni i zbudowani na Chrystusie, mocni w wierze (por. Kol 2, 7) | |
(XXVII) | 1 kwietnia | Radujcie się zawsze w Panu[15] (Flp 4:4) | ||||
(XXVIII) | 23–28 lipca |  Brazylia | Rio de Janeiro | 3,7 mln[16] | Idźcie i nauczajcie wszystkie narody! (por. Mt 28,19) | |
(XXIX) | 13 kwietnia | Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie[17] (Mt 5,3) | ||||
(XXX) | 29 marca | Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą[18] (Mt 5, 8) | ||||
(XXXI) | 26–31 lipca | Polska | Kraków | 3,5 mln[19] | Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią (Mt 5, 7) | |
(XXXII) | 9 kwietnia | Wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny (Łk 1,49)[20] | ||||
(XXXIII) | 25 marca | Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga (Łk 1,30)[20] | ||||
(XXXIV) | 22−27 stycznia |  Panama | Panama[21] | 700 tys[22] | Oto Ja, służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa! (Łk 1,38)[20] | |
(XXXV) | 5 kwietnia | Młodzieńcze, tobie mówię wstań! (Łk 7,14)[23] | ||||
(XXXVI) | 21 listopada | Wstań, bo uczyniłem cię świadkiem tego, co zobaczyłeś F(por. Dz 26, 16)[23] | ||||
(XXXVII) | 20 listopada | Maryja wstała i poszła z pośpiechem” (Łk 1, 39)[24] | ||||
(XXXVIII) | 1−6 sierpnia |  Portugalia | Lizbona | 1,5 mln[25] | Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem (Łk 1,39)[23] | |
(XXXVIII) | 26 listopada | Radując się w nadziei (por. Rz 12, 12)[26] | ||||
(XXXIX) | 24 listopada | Ci, którzy pokładają nadzieję w Panu, pobiegną i nie będą zmęczeni (por. Iz 40, 31)[26] | ||||
| 23 listopada | ||||||
(XL) | 22 listopada | |||||
(XLI) |  Korea Południowa | Seul | ||||
Zwyczajowy przebieg obchodów[edytuj | edytuj kod]
Poziom międzynarodowy[edytuj | edytuj kod]
Światowe Dni Młodzieży obchodzone są w sposób podobny do innych tego typu wydarzeń. Najbardziej podkreślanym i powszechnie znanym motywem jest jedność i obecność wielu różnorodnych kultur. Flagi oraz inne atrybuty narodowe są prezentowane publiczności, aby ukazać udział różnych nacji i przedstawić własny sposób przeżywania katolicyzmu. W czasie głównych wydarzeń przedmioty te są wymieniane pomiędzy pielgrzymami. Flagi, koszulki, krzyżyki i inne przedmioty kojarzone z wiarą są noszone przez pielgrzymów, a następnie wymieniane jako podarunki z innymi osobami z różnych stron świata. Inne powszechnie praktykowane tradycje obejmują publiczną obecność papieża, rozpoczynającą się od przejazdu zaraz po przybyciu na miejsce Papamobile oraz mszy kończącej spotkanie.
Podczas ŚDM w Rzymie zanotowano rekordową, ponad 15-kilometrową, pieszą drogę dojścia do miejsca celebry, jako że ulice i środki transportu zostały zamknięte. Papież Benedykt XVI krytykował tendencję postrzegania Światowych Dni Młodzieży jako rodzaju festiwalu rockowego; podkreślał on, że to wydarzenie nie powinno być uważane za „odmianę współczesnej kultury młodzieżowej”, ale jako owoc „długiej zewnętrznej i wewnętrznej drogi”[27].
Poziom diecezjalny[edytuj | edytuj kod]
Na poziomie diecezjalnym uroczystości są organizowane przez miejscowy zespół zwyczajowo mianowany przez ordynariusza. Jako że uroczystości te zazwyczaj obchodzone są podczas Niedzieli Palmowej, prawie zawsze zawierają mszę Niedzieli Męki Pańskiej – pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Muzyka, modlitwa, możliwość spowiedzi oraz adoracja Najświętszego Sakramentu mogą także być częścią uroczystości.
Historia[edytuj | edytuj kod]
ŚDM zostało zainspirowane doświadczeniem spotkań z młodzieżą oazową, które Ojciec Święty zabrał ze sobą do Rzymu[28]. Pierwsza oaza w Rzymie odbywała się od 5 sierpnia do 19 sierpnia 1979 r., podczas której Ojciec Święty wyraził życzenie, aby oazowe spotkania w Rzymie stały się precedensem[29]. Odbyły się jeszcze w latach 1980[30] i 1981[31].
1987 do 1993[edytuj | edytuj kod]
ŚDM 1987 odbył się w Buenos Aires w Argentynie. ŚDM 1989 zorganizowano w Santiago de Compostela w Hiszpanii. ŚDM 1991 odbył się w Częstochowie w Polsce. ŚDM 1993 odbył się w Denver, stan Kolorado, USA.
1995 do 2005[edytuj | edytuj kod]
Podczas ŚDM 1995 ponad 5 milionów uczestników zgromadziło się w Parku Luneta w Manili na Filipinach, co odnotowano w Księdze Rekordów Guinnessa jako największe zgromadzenie w historii. W początkowym komentarzu zaraz po rozpoczęciu wydarzenia, kard. Angelo Amato, prefekt Kongregacji ds. Świętych, potwierdził uczestnictwo ponad 4 milionów osób.
ŚDM 1997 odbyły się w Paryżu we Francji. ŚDM 2000 miały miejsce w Rzymie we Włoszech. Toronto w Kanadzie było gospodarzem ŚDM w roku 2002.
ŚDM 2005 obchodzono w Kolonii w Niemczech. Thomas Gabriel skomponował na mszę na zakończenie 21 sierpnia 2005 Missa mundi (mszę świata), w stylu i instrumentacji reprezentującą pięć kontynentów, z europejskim Kyrie zainspirowanym muzyką Bacha, południowoamerykańskim Gloria z gitarami i fletniami Pana, azjatyckim Credo z sitarem, afrykańskim Sanctus z bębnami oraz australijskim Agnus Dei z wykorzystaniem instrumentów o nazwie didgeridoo.
2008[edytuj | edytuj kod]
Sydney w Australii zostało wybrane na gospodarza obchodów ŚDM w roku 2008. W czasie ogłoszenia w 2005 decyzja o lokalizacji ŚDM 2008 była entuzjastycznie przyjęta przez ówczesnego premiera Australii Johna Howarda i arcybiskupa Sydney, kard. Georga Pella. Msza papieska odbyła się w niedzielę na torze wyścigowym Randwick. Przez cały tydzień pielgrzymi ze wszystkich kontynentów brali udział w wydarzeniach organizowanych w diecezjach Australii i Nowej Zelandii. Papież Benedykt XVI wylądował w Sydney 13 lipca 2008 w bazie Sił Powietrznych Richmond. Kardynał Pell odprawił mszę na rozpoczęcie ŚDM na Barangaroo (East Darling Harbour). Obchody objęły także odprawienie Drogi Krzyżowej oraz rejs papieża po porcie w Sydney. Pielgrzymi uczestniczyli w różnych imprezach młodzieżowych, m.in. w zwiedzaniu katedry pw. Matki Bożej, codziennych katechezach i mszach prowadzonych przez biskupów z całego świata, koncertach, nawiedzeniu grobu św. Marii MacKillop, wystawie powołaniowej w Darling Harbour, a także sakramencie Pojednania i modlitwie przed Najświętszym Sakramentem podczas adoracji.
We mszy i koncercie na Barangaroo wzięło udział około 150 000 osób. Wydarzenie przyciągnęło do Sydney 250 000 zagranicznych pielgrzymów, a około 400 000 pielgrzymów uczestniczyło we mszy sprawowanej przez papieża Benedykta XVI w dniu 20 lipca 2008.
W maju 2007 roku ogłoszono, że pieśń „Receive the Power” została wybrana na oficjalny hymn ŚDM Sydney 2008. Pieśń została napisana przez Guya Sebastiana i Gary’iego Pinto, a zaśpiewana przez Paulini.“Receive the Power” wykonywane było wielokrotnie podczas sześciu dni Światowych Dni Młodzieży w lipcu 2008; znalazło się także w przekazach telewizyjnych na całym świecie.
W listopadzie 2008 roku 200 stronicowa książka „Przyjmijcie Moc” została wydana jako upamiętnienie Światowych Dni Młodzieży 2008.
2011[edytuj | edytuj kod]
Na zakończenie mszy na torze wyścigowym Randwick w Sydney 20 lipca 2008 papież Benedykt XVI ogłosił, że kolejne obchody międzynarodowe Światowych Dni Młodzieży odbędą się w Madrycie w Hiszpanii w 2011 roku. Wydarzenie trwało od 16 do 21 sierpnia 2011. Wybrano 9 oficjalnych świętych patronów uroczystości obok Jana Pawła II: św. Izydora, św. Jana od Krzyża, św. Marię de la Cabeza, św. Jana z Avili, św. Teresę z Avili, św. Różę z Limy, św. Ignacego Loyolę, św. Rafaela Arnaiza i św. Franciszka Ksawerego, patrona misji światowych. W czasie przemówienia do seminarzystów papież Benedykt ogłosił, że hiszpański mistyk i patron hiszpańskich duchownych diecezjalnych, św. Jan z Avili zaliczony zostanie do grona „Doktorów Kościoła”, z tytułem przyznanym jedynie 34 świętym w ciągu dwudziestu wieków historii Kościoła.
Około 2 mln osób wzięło udział w całonocnym czuwaniu i mszy na zakończenie, znacznie przekraczając oczekiwania.
2013[edytuj | edytuj kod]
Od roku 2002, Światowe Dni Młodzieży obchodzone były na poziomie międzynarodowym co trzy lata. Po roku 2011 kolejne Światowe Dni Młodzieży zaplanowane zostały o rok wcześniej niż zazwyczaj, na 2013 w Rio de Janeiro w Brazylii, aby uniknąć konfliktu z Mistrzostwami Świata w Piłce Nożnej w 2014, które rozgrywane były w 12 miastach Brazylii, i z Letnią Olimpiadą 2016 w Rio de Janeiro.
2014[edytuj | edytuj kod]
W 2014 hasłem było Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie[32] (Mt 5,3)
2015[edytuj | edytuj kod]
W 2015 hasłem było Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą[33] (Mt 5,8)
2016[edytuj | edytuj kod]
Papież Franciszek na koniec mszy zamykającej Światowe Dni Młodzieży 2013 ogłosił, że kolejne Światowe Dni Młodzieży odbędą się w 2016 w Krakowie. Hymnem został utwór Błogosławieni miłosierni.
2019[edytuj | edytuj kod]
Papież Franciszek na mszy zamykającej ŚDM 2016 (na mszy posłania) ogłosił, że następne spotkanie odbędzie się w Panamie w 2019 roku.
2023[edytuj | edytuj kod]
Papież Franciszek na mszy zamykającej ŚDM 2019 ogłosił, że następne spotkanie odbędzie się w Portugalii w 2022 roku. 20 kwietnia 2020 poinformowano, że w związku z pandemią koronawirusa spotkanie zostało przełożone na 2023 rok[34].
Jubileusz Światowych Dni Młodzieży 2025[edytuj | edytuj kod]
Papież Franciszek na mszy zamykającej ŚDM 2023 ogłosił że w 2025 roku w Rzymie zostaną zorganizowane Jubileuszowe Światowe Dni Młodzieży z okazji 40 rocznicy pierwszego spotkania z młodymi.
2027[edytuj | edytuj kod]
Papież Franciszek na mszy zamykającej ŚDM 2023 ogłosił że kolejne spotkanie odbędzie się w 2027 roku w Seulu w Korei Południowej.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Numeracja poszczególnych edycji nawiązuje do lat, które upłynęły od pierwszego spotkania młodych w 1985 roku. I tak np. edycja z 1991 roku ma numer 6, gdyż odbyła się 6 lat po pierwszym spotkaniu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Światowe Dni Młodzieży – inicjatywa Jana Pawła II. polskieradio.pl, 18.07.2016. [dostęp 2020-04-22].
- ↑ Watykan: zmiana dat Światowych Dni Młodzieży i Światowego Spotkania Rodzin. niedziela.pl. [dostęp 2020-04-20].
- ↑ a b c Symbole ŚDM przekazane do Portugalii. Diecezjalne ŚDM przeniesione. stacja7.pl. [dostęp 2020-11-22].
- ↑ Symbole. krakow2016.com. [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Światowe Dni Młodzieży
- ↑ Światowe Dni Młodzieży – inicjatywa Jana Pawła II
- ↑ Inicjator Światowych Dni Młodzieży
- ↑ a b c d e f g h i j k l Historia Światowych Dni Młodzieży. [dostęp 2014-09-14]. (pol.).
- ↑ Antoni Jackowski: Leksykon pielgrzymek Jana Pawła II. Kraków: WAM, 2006, s. 271, 272. ISBN 83-7318-613-1.
- ↑ Dariusz Bruncz, Od Rzymu przez Częstochowę i Toronto do Kolonii [online], Ekumenizm.pl, 27 maja 2005 [zarchiwizowane z adresu 2014-03-27].
- ↑ Niemcy: ŚDM w Kolonii w 2005 r. - pierwszy test dla Benedykta XVI
- ↑ Benedykt XVI: kolejne ŚDM w Madrycie – ekai.pl
- ↑ W tej mszy wzięło udział ponad milion młodych katolików – Wiadomości – WP.PL
- ↑ Papież entuzjastycznie witany przez młodzież – ekai.pl
- ↑ Komunikat dotyczący 27. ŚDM Diecezji Łomżyńskiej. Parafia pw. Miłosierdzia Bożego w Łomży, 5.03.2012. [dostęp 2014-09-14]. (pol.).
- ↑ Na Mszy końcowej było 3,7 mln ludzi – ekai.pl
- ↑ ORĘDZIE PAPIEŻA FRANCISZKA NA XXIX ŚWIATOWY DZIEŃ MŁODZIEŻY 2014 R.. w2.vatican.va.
- ↑ ORĘDZIE PAPIEŻA FRANCISZKA NA XXX ŚWIATOWY DZIEŃ MŁODZIEŻY 2015 R.. w2.vatican.va.
- ↑ Bp Damian Muskus Koordynator Generalny ŚDM: 3 miliony pielgrzymów uczestniczyło we Mszy Posłania na Campus Misericordia. krakow2016.com. [dostęp 2016-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-06)].
- ↑ a b c Znamy tematy kolejnych ŚDM!. krakow2016.com. [dostęp 2016-11-23].
- ↑ Panama następnym gospodarzem Światowych Dni Młodzieży. onet.pl. [dostęp 2016-07-31].
- ↑ Msza święta posłania z udziałem 700 tys. młodych zakończyła 34. ŚDM w Panamie. deon.pl. [dostęp 2019-01-27].
- ↑ a b c Znamy tematy trzech kolejnych Światowych Dni Młodzieży. Kto jedzie do Lizbony?. deon.pl. [dostęp 2019-06-22].
- ↑ Papież Franciszek w Orędziu na ŚDM: dla rozbitej i podzielonej ludzkości, młodzi ludzie zawsze są nadzieją. deon.pl. [dostęp 2022-09-12].
- ↑ Papież na Mszy posłania: nie lękajcie się zawierzyć Jezusowi!. vaticannews.va, 6 sierpnia 2023. [dostęp 2023-08-06].
- ↑ a b Watykan: Franciszek ogłosił hasła ŚDM 2023 i 2024. deon.pl. [dostęp 2023-09-26].
- ↑ Dni świętego rabanu. gosc.pl. [dostęp 2016-07-28].
- ↑ Jan Paweł II, Wstańcie, chodźmy!, Kraków: Wydaw. Św[iętego] Stanisława BM [Biskupa Męczennika] Archidiecezji Krakowskiej, 2004, s. 81, ISBN 978-83-88971-86-0 [dostęp 2023-07-28] (pol.).
- ↑ Franciszek Blachnicki, Grażyna Wilczyńska, Godziny Taboru, Wydanie III, poszerzone, Kraków: Wydawnictwo Światło-Życie, 2022, s. 213-242, ISBN 978-83-7535-281-8 [dostęp 2023-07-28] (pol.).
- ↑ Franciszek Blachnicki, Grażyna Wilczyńska, Godziny Taboru, Wydanie III, poszerzone, Kraków: Wydawnictwo Światło-Życie, 2022, s. 263, ISBN 978-83-7535-281-8 [dostęp 2023-07-28].
- ↑ Franciszek Blachnicki, Grażyna Wilczyńska, Godziny Taboru, Wydanie III, poszerzone, Kraków: Wydawnictwo Światło-Życie, 2022, s. 303, ISBN 978-83-7535-281-8 [dostęp 2023-07-28].
- ↑ ORĘDZIE PAPIEŻA FRANCISZKA NA XXIX ŚWIATOWY DZIEŃ MŁODZIEŻY 2014 R.. vatican.va.
- ↑ Papież do młodych na XXX Światowe Dni Młodzieży. kdm.org.pl.
- ↑ Watykan: zmiana dat Światowych Dni Młodzieży i Światowego Spotkania Rodzin [online], niedziela.pl [dostęp 2020-04-20] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Światowe Dni Młodzieży: na świecie i w diecezjach – materiały na stronie Krajowego Biura Organizacyjnego Światowych Dni Młodzieży
- Światowe Dni Młodzieży – materiały na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 05.04.2009]
- Giornata Mondiale della Gioventů vatican.va [dostęp:2016-08-03]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona oficjalna wydarzenia
- Strona oficjalna z dokumentacją
- Hymn Światowych Dni Młodzieży w Krakowie 2016 – oficjalny teledysk
- Oficjalna strona Światowych Dni Młodzieży w Krakowie 2016
- Światowe Dni Młodzieży w Panamie 2019. panama19.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-30)].