Alina Szapocznikow – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alina Szapocznikow
Data i miejsce urodzenia

16 maja 1926
Kalisz

Data i miejsce śmierci

2 marca 1973
sanatorium Praz-Coutant, Passy

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

rzeźba

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grands ventres (Wielkie brzuchy) z serii Ventres (Brzuchy, 1968)
Rzeźba Przyjaźń
Rzeźba Kobieta z dzieckiem w parku im. Żołnierzy Żywiciela w Warszawie

Alina Szapocznikow (ur. 16 maja 1926 w Kaliszu, zm. 2 marca 1973 w Praz-Coutant w Passy we Francji) – polska rzeźbiarka i graficzka.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Grób Aliny Szapocznikow na Cmentarzu Montparnasse (2019).

Pochodziła z zasymilowanej inteligenckiej rodziny żydowskiej. Jej ojcem był Jakub Szapocznikow (zm. 1938), dentysta, a matką Ryfka z domu Auerbach, pediatra. Rodzice w czasie urodzenia Aliny przebywali w Kaliszu, skąd pochodziła rodzina matki. Na stałe mieszkali w Pabianicach, gdzie Alina uczęszczała do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi[1].

Po 1939 roku, w czasie wojny wraz z matką była więziona w gettach w Pabianicach i w Łodzi oraz w niemieckich obozach koncentracyjnych: Auschwitz-Birkenau, Bergen-Belsen i Theresienstadt. Po wyzwoleniu z obozu pojechała do Pragi. W latach 1945–1946 podjęła artystyczną praktykę w pracowni rzeźbiarza Otokara Velimskiego, a potem studia w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej u Josefa Wagnera. Dzięki stypendium studiowała w latach 1948–1950 w paryskiej École nationale supérieure des beaux-arts jako wolna słuchaczka w pracowni Paula Niclausse’a. Ciężka choroba zmusiła ją jednak do opuszczenia uczelni. Wróciła do Polski. Kontynuowała pracę artystyczną, początkowo w obowiązującym socrealistycznym stylu. Po tzw. odwilży w połowie lat 50. mogła wreszcie pokazać to, co ją fascynowało: formę, tworzywo, barwę. W 1963 roku wyjechała z Polski i na stałe zamieszkała w Paryżu. Zmarła dziesięć lat później, w sanatorium Praz-Coutant w Passy, po długich zmaganiach z chorobą nowotworową piersi, podczas których podejmowała próby twórczego przetworzenia tej przegrywanej i ostatecznie przegranej walki. Pochowana na Cmentarzu Montparnasse.

Jej mężem był historyk sztuki Ryszard Stanisławski; ich syn Piotr Stanisławski mieszkał we Francji. Później wyszła za mąż za grafika Romana Cieślewicza.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Początkowo tworzyła pełne ekspresji, uproszczone rzeźby figuralne (Pierwsza miłość 1954, Ekshumowany 1956, Maria Magdalena 1957–1958). Od 1963 roku w Paryżu, gdzie zaczęła stosować tworzywa sztuczne (poliester, poliuretan) wykonując odlewy własnego ciała, multiplikowane w barwnych żywicach syntetycznych, czasem z dodaniem efektów świetlnych. Szczególnie osobisty charakter noszą cykle prac wykonanych w ostatnich latach życia: Tumeurs (1969–1971) i Zielnik (1972) powstałe z odlewów ciała syna.

W filmie Sam pośród miasta z 1965 pojawia się rzeźba artystki „Żagiew”[2].

W 1965 zdobyła nagrodę Fundacji Copleya za asamblaż zatytułowany Goldfinger; jej pracę oceniało grono najsłynniejszych artystów XX wieku (Marcel Duchamp, Jean Arp, Max Ernst i Roberto Matta).

Rzeźby[edytuj | edytuj kod]

  • Kobieta leżąca, 1946
  • Relief II, 1946
  • Postać, 1947
  • Rybaczka II, 1947
  • Akt z jabłkiem, 1948
  • Autoportret, 1948
  • Portret kobiety, 1949
  • Studium głowy kobiety w chuście, 1949
  • Akt Kobiecy, 1949–1950
  • Kobieta z dzieckiem (Pokój, Nadzieja matki), 1949–1950
  • Nu (Grande Figure, Anita), 1949–1950
  • Głowa Chopina, 1950
  • Macierzyństwo III, 1950
  • Medalion, ok. 1950
  • Portret matki, 1950
  • Głowa dziewczynki, 1951
  • Projekt Pomnika Chopina, 1951
  • Rzeźby alegoryczne, 1951–1954
  • Dekoracje rzeźbiarskie domu Związku Budowlanych, ok. 1952
  • Dziewczyna z warkoczem (Portret Marysi Górnej), 1952
  • Gimnastyczka (Stefa), 1952
  • Postać sportowca (Łucznik), 1952
  • projekt Pomnika w Brzezince – Studium kobiety z dzieckiem, 1952
  • Głowa chłopca II, 1952–1953
  • Stalin – szkic głowy, 1952–1953
  • Dziewczyna z książką, 1953
  • Getto – Walka, 1953
  • Portret Hanny Porębskiej, 1953
  • Portret kobiety, 1953
  • Stalin, 1953
  • Przyjaźń, 1953–1954 (stojąca w holu PKiN w Warszawie do 1992)[3]
  • Głowa I, 1954
  • Głowa II, 1954
  • Pierwsza miłość, 1954
  • Pomnik dla spalonego miasta, 1954
  • Alegoria przemysłu, 1955
  • Ekshumowany, 1955
  • Koński ogon – Portret Meksykanki, 1955–1956
  • Portret Krzysztofa Teodora Toeplitza, 1955–1956
  • Seria Czerepy, 1956
  • Seria Garnki – Głowy, 1956–1957
  • Kochankowie, 1956
  • Piękna kobieta, 1956
  • Ptak, 1956
  • Trudny wiek, 1956
  • Szkice postaci, 1956–1957
  • Ludzie-drzewa, 1957
  • Ciało (Tors-Leżąca), 1957
  • Dłoń. Projekt Pomnika Bohaterów Warszawy II, 1957
  • Formy, 1957
  • Kobieta (Dziewczyna z długą szyją), 1957
  • Krzyk. Projekt Pomnika Bohaterów Warszawy, 1957
  • Łóżko, 1957
  • Monstrum I, 1957
  • Maszyna-zwierzę, 1957
  • Młodzieniec (Złoty młodzieniec), 1957
  • Portret Leopolda Infelda, 1957
  • Skuter, 1957
  • Tors męski, 1957
  • Wesołe miasteczko, 1957
  • Kwiato-owoc, 1957–1958
  • Maria Magdalena, 1957–1958
  • Owoc, 1957–1958
  • Pieta, 1957–1958
  • Balet, 1958
  • Macierzyństwo (Wisząca), 1958
  • Polska, 1958
  • Projekt Pomnika w Oświęcimiu, 1958
  • Ręce. Szkic do projektu Pomnika w Oświęcimiu, 1958
  • Mała II, 1958–1959
  • Mała III, 1958–1959
  • Kobieta-róża, 1958–1959
  • Małe formy rzeźbiarski, 1958–1959
  • Bellissima, 1959
  • Pomona, 1959
  • Relief, 1959
  • Kochankowie IV, 1959
  • Pnąca, 1959
  • Ptak, 1959
  • Syrena I, 1959
  • Syrena III, 1959
  • Syrena VI, 1960
  • Błazen, 1959–1960
  • Duet (Duo), 1959–1960
  • Corrida I, 1959–1960
  • Corrida II, 1960
  • Derwisz, 1960
  • Diabeł, 1960
  • Głowa II, 1960
  • Głowa III, 1960
  • Gniazdo I, 1960
  • Gniazdo II, 1960
  • Król, 1960
  • Muszla, 1960
  • Seria Skorupy
  • Pauvre (Ubogi), 1960
  • Rozłupany, 1960
  • Ferdydurke, 1961
  • Głowa IV, 1961
  • Głowa V, 1961
  • Głowa VI, 1961
  • Głowa VII, 1961
  • Głowa inkrustowana, 1961
  • Miąższ I, 1961
  • Miąższ II, 1962
  • Naga, 1961
  • Negro spiritualis I, 1961
  • Negro Spiritualis II, 1961–1962
  • Pomnik kroczącej gwiazdy, 1961
  • Przemiany, 1961
  • Wdzięcząca, 1961
  • Klown, 1962
  • Krata dla sklepu Mody Polskiej, 1962
  • Noga, 1962
  • Przechodnie I, 1962
  • Przechodnie II, 1962
  • Samogłoska, 1962
  • Spółgłoska, 1962
  • Panna, 1962–1963
  • Animal, 1963
  • Kolczasta, 1963
  • Nagrobek Adama Wanga, 1963
  • Nagrobek Januariusza Ślusarczyka, 1963
  • Drang nach Osten (Poczwara), 1963
  • Szkaplerz, 1963
  • Tabu, 1963
  • Wiecha, 1963
  • Żagiew, 1963
  • Głowa VIII, 1963–1964
  • Rzeźba z kołem (Sculpture avec une roue tournante), 1963–1964
  • Studium, 1963–1964
  • Rzeźba biologiczna I, 1963
  • Rzeźba biologiczna II, 1964
  • Rzeźba biologiczna III, 1964
  • Bez tytułu I, 1964
  • Bez tytułu II, 1964
  • Bez tytułu III, 1964
  • Bukiet I, 1964
  • Faraon [Faruk], 1964
  • Krab, 1964
  • Kwiatek do Kożucha, 1964
  • Maszyna uosobiona I (Machine en chaire I), 1964
  • Małe formy rzeźbiarskie, 1964
  • Pancerna II, 1964
  • Ready made, 1964
  • Relief I, 1964
  • Relief II, 1964
  • Bez tytułu, 1964–1965
  • Buła (Głowa IX), 1964–1965
  • Popiersie z biustem, 1964–1965
  • seria Reliefy, 1964–1965
  • Półtwarz na wysokiej łodydze, 1964–1965
  • Bez tytułu I, 1965
  • Bez tytułu II, 1965
  • Dwuczęściowa, 1965
  • Człowiek z instrumentem, 1965
  • Filozof, 1965
  • Głowa niema, 1965
  • Głowa X, 1965
  • Goldfinger, 1965
  • Jednonoga, 1965

  • Sa Majesté Science (Jej wysokość nauka), 1965
  • Sprzątaczka (Femme de menage), 1965
  • Seria Ceramika, 1965
  • Modelka, 1965
  • Nędzarz, 1965
  • Noga, 1965
  • Portret wielokrotny (dwukrotny), 1965
  • Małe formy rzeźbiarskie, 1965–1966
  • Autoportret I, 1966
  • Autoportret II, 1966
  • Bukiet II, 1966
  • Człowiek w pancerzu, 1966
  • Głowa z łyżką, 1966
  • Bouches en marche (Kroczące usta), 1966
  • Maszyna uosobiona II (Machine en chaire II), 1966
  • Piersi (Seines), od 1966
  • Photomaton, 1966
  • Rzeźba plenerowa I, 1966
  • Rzeźba plenerowa II, 1966
  • Stolik kawiarniany (Table de café), 1966
  • Małe formy rzeźbiarskie, 1966–1967
  • Tors, ok. 1966
  • Lampe-bouche I (Usta Iluminowane I), 1966
  • Iluminowana, 1966–1967
  • Popiersie, 1966–1967
  • Tors różowy, 1966–1967
  • A., 1967
  • Dwie prace bez tytułu, ok. 1967
  • Ca coule en rouge, 1967
  • Długa, 1967
  • Autre chose (Inna rzecz), 1967
  • Jeu de Galets, 1967
  • Kaprys-Monstre, 1967
  • Krzesło. Projekt, 1967
  • Niania, 1967
  • Noga, 1967
  • O kulach, 1967
  • Pamiątki (Souvenirs), od 1967
  • Podróż, 1967
  • Buste étincelant I (Popiersie świecące I), 1967
  • Buste étincelant III (Popiersie świecące III), 1967
  • Portret wielokrotny (dwukrotny), 1967
  • Portret wielokrotny (czterokrotny), 1967
  • La chose [Rzecz], 1967
  • Serce miasta [Le coeur de la ville], 1967
  • Stan nieważkości (Na śmierć Komarowa) (L’appesanteur), 1967
  • Szkic I, 1967
  • Szkic II, 1967
  • Zakonnica (Religieuse), 1967
  • Czarna, 1968
  • seria Ventres/ Brzuchy, 1968–1969
  • seria Expansion, 1968–1970
  • Lebenstein, 1969
  • Śmieć, 1969
  • Krużlowa (Macierzyństwo), 1969
  • seria Tumeurs (Nowotwory), 1969–1971
  • Tumeurs personnifiees [Nowotwory uosobione], 1971
  • Pogrzeb Aliny, 1970
  • Alex, 1970
  • Pomnik Bojowników o Wolność Narodów w Mediolanie, 1970
  • Ręce Aliny, 1970
  • Les Gants Roses (Różowe rękawiczki), 1970
  • Rolls-Royce, 1970–1971
  • seria Sculpture-Lampe, 1970–1971
  • seria Fetysze, 1970–1971
  • Fajrant, 1971
  • Bez tytułu, 1971
  • seria Desery, 1970–1971
  • seria Pamiątki, 1971
  • Pamiątka z weselnego stołu szczęśliwej kobiety [Souvenir de la table de noce d’une femme heureuse], 1971
  • Łza, 1971
  • Fotorzeźby, 1971
  • L’oeil de boeuf (Oko byka), 1971
  • „Le Monde”, 1971
  • Fiancée foller blanche (Szalona biała narzeczona), 1971
  • Fiancée folle Mariée (Szalona narzeczona zaślubiona), 1971
  • Hiver doux a Malakoff, 1971
  • Wool – Tumeur I, 1972
  • Wool – Tumeur II, 1972
  • Stół, 1972
  • Popielniczka słomianego wdowca I, II, III
  • cykl Herbier, 1971–1972

Lista opracowana na podstawie spisu Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie[4].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

29 września 2012 odsłonięto w parku im. Żołnierzy Żywiciela w Warszawie, obok Teatru Komedia, na Żoliborzu rzeźbę Aliny Szapocznikow Kobieta z dzieckiem. Rzeźba została wykuta w piaskowcu we Francji w końcu lat 40. Po odnowieniu i oczyszczeniu została ustawiona na nowym cokole. 26 marca 2013 padła ofiarą wandalizmu.

Od 7 października 2012 do 28 stycznia 2013 odbyła się wystawa indywidualna ponad 100 rzeźb i rysunków Szapocznikow w nowojorskim Museum of Modern Art. Kuratorkami wystawy, noszącej tytuł Alina Szapocznikow: Sculpture Undone, 1955–1972, były Elena Filipovic i Joanna Mytkowska[7].

W 2015 została wydana książka autorstwa Marka Beylina Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow. Publikacja powstała dzięki współpracy Wydawnictwa Karakter oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie[8].

Od 2019 artystka jest patronką ulicy w Kaliszu[9].

Alina Szapocznikow jest bohaterką filmów dokumentalnych[2]:

  • 1963: Polska rzeźba współczesna
  • 1976: Polska plastyka współczesna
  • 1998: In articulo mortis. Alina Szapocznikow (1928–1973) w reżyserii Krzysztofa Tchórzewskiego
  • 2009: Każde dotknięcie zostawia ślad. Alina Szapocznikow

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jolanta Delura: #KaliszKobiet - Alina Szapocznikow. kalisz.pl, 2021-03-06. [dostęp 2021-05-16]. (pol.).
  2. ↑ a b Alina Szapocznikow w bazie filmpolski.pl
  3. ↑ Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski: Spacerownik: Pałac Kultury i Nauki. Warszawa: Agora, 2015, s. 48. ISBN 978-83-268-2252-0.
  4. ↑ Archiwum Aliny Szapocznikow. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. [dostęp 2012-10-10].
  5. ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  6. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  7. ↑ Alina Szapocznikow: Sculpture Undone, 1955–1972. Museum of Modern Art. [dostęp 2012-10-10]. (ang.).
  8. ↑ Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl [dostęp 2019-01-06] (pol.).
  9. ↑ Na os. Dobrzec będzie ulica Aliny Szapocznikow [online], calisia.pl [dostęp 2022-03-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]



Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alina_Szapocznikow&oldid=72952747”