Arkadiusz Piekara – Wikipedia, wolna encyklopedia

Arkadiusz Henryk Piekara
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

12 stycznia 1904
Warszawa

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 1989
Warszawa

Profesor zwyczajny doktor habilitowany nauk fizycznych
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski (1927)

Doktorat

1930

Habilitacja

1937
Uniwersytet Jagielloński

Profesura

1952

Polska Akademia Nauk
Status

Członek korespondent (1962),
Członek rzeczywisty (1973)

Doktor honoris causa
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – 1983
pracownik naukowy, nauczyciel akademicki
Uczelnie wyższe

Politechnika Gdańska,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
Uniwersytet Warszawski

Instytut badawczy

Instytut Fizyki Polskiej Akademii Nauk

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Krzyż Oświęcimski Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka Honorowa Miasta Poznania
Cytaty w Wikicytatach

Arkadiusz Henryk Piekara (ur. 12 stycznia 1904 w Warszawie, zm. 28 kwietnia 1989 tamże[1]) – polski fizyk, wykładowca, pisarz popularnonaukowy, humanista, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Był profesorem fizyki na Politechnice Gdańskiej, Uniwersytecie Poznańskim i Uniwersytecie Warszawskim.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młode lata[edytuj | edytuj kod]

Syn Wincentego (1872–1940), kupca, i Marii, z domu Białej (1876–1960)[2][3][4]. Miał młodszego brata Brunona, który też był fizykiem. W 1922 zdał maturę w Gimnazjum im. Reytana w Warszawie[5], gdzie uczył się od ok. 1918 roku[6]. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po uzyskaniu dyplomu magistra filozofii w 1927, został asystentem prof. Stefana Pieńkowskiego na Wydziale Fizyki UW. W 1928 Tadeusz Łopuszański zaproponował mu posadę profesora fizyki w nowo utworzonym Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie. Urządził wspaniale pracownie w szkole średniej z miejscami dla indywidualnej pracy dla zdolnych studentów. Co najmniej dwaj jego uczniowie osiągnęli później sławę jako naukowcy – Aleksander Łempicki i Józef Zwisłocki. Piekara sam wykorzystał znakomite warunki pracy do prowadzenia badań podstawowych nad dielektrykami. W 1936 roku wraz z młodszym bratem Brunonem (również uczeń szkoły w Rydzynie) wykrył w nitrobenzenie efekt, który nazwano odwrotnym nieliniowym efektem dielektrycznym[7]. W 1937 roku habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim[2].

Czas okupacji niemieckiej[edytuj | edytuj kod]

Znalazł się w Krakowie, gdy wojska niemieckie napadły na Polskę. 6 listopada 1939 został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau. Był więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau. Został zwolniony z obozu Dachau 29 sierpnia 1940[8] i wrócił do Krakowa. Były uczeń rydzyński Jakub Tomaszewicz dał mu pracę i schronienie w fabryce azotowej w Mościcach. Tam udzielał lekcji fizyki pracownikom.

Używając pseudonimu Profesor brał udział w wywiadzie gospodarczo-przemysłowym AK. Analizował w laboratorium przy fabryce materiały z rakiety V2, która wystrzelona z poligonu koło miejscowości Blizna spadła niedaleko Żurawicy. Wyniki jego badań zostały przesłane do Londynu[9].

Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

W styczniu 1945 wrócił do Krakowa i pracował na uniwersytecie. Na jesieni 1946 został kierownikiem I Katedry Fizyki Politechniki Gdańskiej[10]. Tematyka badań naukowych prowadzonych pod kierownictwem prof. A. Piekary obejmowała polaryzację dielektryczną w cieczach dipolowych, ferroelektryki oraz efekty elektrooptyczne w dielektrykach.

W 1952 został profesorem fizyki na Uniwersytecie Poznańskim. Zainteresował się najnowszymi w tamtym czasie odkryciami w dziedzinie radiospektroskopii i optyki nieliniowej, czego efektem było zbudowanie pierwszych laserów przez ucznia prof. Piekary – Stanisława Kielicha[11]. W 1965 przeniósł się do Warszawy, gdzie objął katedrę fizyki na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, która została specjalnie dla niego stworzona[9]. Tam wykładał do 1974. Wtedy przeszedł do Instytutu Fizyki PAN. Wyróżniał się wśród wielu innych wykładowców i pisarzy naukowych jasnym sposobem tłumaczenia trudnych spraw. Używał prostych przykładów; wykładał pięknym językiem. Jego własny entuzjazm dla fizyki przenosił na słuchaczy i czytelników. Napisał dwie książki dla dzieci. Wśród jego studentów wyróżniają się prof. Stanisław Kielich, dr Andrzej Więckowski i prof. Jerzy Pietrzak.

Był członkiem korespondentem (od 1962) i członkiem rzeczywistym (od 1973) Polskiej Akademii Nauk[12].

Dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, Wandą Zawadzką, miał syna Andrzeja, z drugą, Krystyną Chodzicką - syna Marka i córkę Lidię[2].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 115-5-7)[3].

Andrzej Kajetan Wróblewski zaliczył go do grona kilkunastu najważniejszych polskich fizyków, należących do liderów światowej fizyki[13].

Książki[edytuj | edytuj kod]

Wybrane publikacje książkowe, wg pierwszych wydań[14]:

  • Fizyka stwarza nową epokę, wyd. Stefana Kamińskiego, Kraków 1947
  • Mechanika ogólna, Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 1947
  • Elektryczność i budowa materii, Wydawnictwo Księgarni Stefana Kamińskiego, Kraków 1948
  • Nauka fizyki. Mechanika, ciepło, Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 1949
  • Mikrofale i spektroskopia mikrofalowa, PWN 1953
  • O maszyniście Felusiu, który był mędrcem, Nasza Księgarnia, Warszawa 1954
  • Zważono Ziemię, Nasza Księgarnia, Warszawa 1958
  • Ciekawe historie o powietrzu, Nasza Księgarnia, Warszawa 1963
  • Masery i lasery. Nowe zdobycze elektroniki, Wyd. MON, 1965
  • Nowe oblicze optyki, PWN 1968
  • Elektryczność i magnetyzm, PWN 1970
  • Mechanika ogólna, PWN 1973
  • Nayiaśniejszemu y naypotężnieyszemu Panu czyli O nauki horyzontach dalekich, PAX 1976
  • Elektryczność, materia i promieniowanie (2 tomy), PWN Warszawa 1986

Referaty i artykuły[edytuj | edytuj kod]

Napisał ponad 200 prac naukowych do pism na całym świecie, między innymi:

  • Thermal Periodicity of Filament Formation and Elastic Lattice Vibrations, w: „Physical Review” (USA), Nov. 1970
  • Electric control of light trapping, w: „IEEE Journal of Quantum Electronics”, Vol. 7, Issue 6, Jun 1971
  • Interaction of Picosecond Light Pulses with Matter, w: „Japanese Journal of Applied Physics”, Vol. 14 (1975)
  • Bożena Ratajska i Arkadiusz H. Piekara, Role of relaxation in the resonant interaction of light pulses with matter, w: „Applied Optics”, Vol. 17, Issue 23, 1978

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Piekara Arkadiusz Henryk, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-12-12].
  2. ↑ a b c Piekara Arkadiusz. gedanopedia.pl. [dostęp 2024-02-27].
  3. ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: STEFCIA PIEKARA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2024-02-26].
  4. ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski, Piekara Arkadiusz Henryk [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-02-26] (pol.).
  5. ↑ Wojciech Rylski, Absolwenci Reytana 1922, wne.uw.edu.pl [zarchiwizowane 2010-04-23].
  6. ↑ Krzysztof Szymborski, Arkadiusz H. Piekara, Od pierwszych kroków w fizyce do odkrycia zjawiska odwrotnego nasycenia dielektrycznego, „Foton”, 87, przedruk z „Postępów Fizyki”, 35 (2), 1984, 1984, s. 24–29 [dostęp 2023-08-18], Cytat: „Gdy przyszedł rok 1918, a Tomasz Łebkowski zmienił swoją szkołę z filologicznej na handlową, czym prędzej uciekłem, sam, bez pomocy starszych, do gimnazjum Rychłowskiego, o którym wiedziałem, że za rok będzie upaństwowione. I rzeczywiście, za rok stało się państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana. Tam, niecierpliwy fizyki, wybrałem kierunek matematyczno-fizyczny”.
  7. ↑ Dzieło profesora Ryszarda Kielicha. Referat Ryszarda Tanasia. zon8.physd.amu.edu.pl. [dostęp 2020-10-13].
  8. ↑ Kto to przypomni Niemcom?, lists.ceti.pl [zarchiwizowane 2011-07-19].
  9. ↑ a b Jan Bohdan Gliński, Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie 1928–1939. Wychowawcy i wychowankowie, Warszawa 2005, s. 172–173
  10. ↑ Politechnika Gdańska. Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej. Historia Wydziału, ftims.pg.edu.pl [zarchiwizowane 2018-12-21].
  11. ↑ Optyka nieliniowa i kwantowa w Poznaniu. zon8.physd.amu.edu.pl. [dostęp 2020-10-13].
  12. ↑ PIEKARA, Arkadiusz [online], Polska Akademia Nauk [dostęp 2023-08-18].
  13. ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski (Instytut Fizyki Doświadczalnej UW): Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro. labfiz.uwb.edu.pl. [dostęp 2012-08-31].
  14. ↑ Piekara, Arkadiusz Henryk (1904-1989) [online], Katalog Biblioteki Narodowej [dostęp 2023-08-18].
  15. ↑ a b Adam Myśliński (oprac.): Pamiętamy o Nich. Arkadiusz Henryk Piekara (1904–1989). W: Zbigniew Wielogórski (red.): Jubileusz 50-lecia Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego 1955–2005. Warszawa: Wydział Chemii UW, 2005, s. 53–54. ISBN 83-915857-8-6. [dostęp 2024-02-26].
  16. ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
  17. ↑ Medal Mariana Smoluchowskiego: Laureaci. ptf.net.pl. [dostęp 2020-10-13].
  18. ↑ Józef Hurwic, Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 20.
  19. ↑ Doktoraty Honoris Causa lata 1972–1983, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [zarchiwizowane 2018-05-06].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Bohdan Gliński, Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie 1928–1939. Wychowawcy i wychowankowie, Warszawa 2005, s. 172–173
  • Andrzej Śródka, Biogramy uczonych polskich, Ossolineum 1990
  • Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 1009
  • Optyka nieliniowa i kwantowa w Poznaniu
  • O aresztowaniach w Krakowie, lists.ceti.pl [zarchiwizowane 2011-07-19].
Laureaci Medalu Mariana Smoluchowskiego
XX wiek
XXI wiek

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Arkadiusz_Piekara&oldid=72997745”