Szeregowi | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Podoficerowie |
| ||||||
Oficerowie |
|
W artylerii I RP | |
---|---|
Szeregowi | |
Podoficerowie | |
Chorążowie | |
Oficerowie |
Aktualne oznaczenie stopnia | |
naramiennik | |
kurtka nieprzemakalna | |
Oznaczenie stopnia w latach 1952–1957 (LWP) | |
naramiennik | |
Oznaczenie stopnia w latach 1943–1952 (LWP) | |
naramiennik | |
Oznaczenie stopnia w latach 1940–1945 (PSZ) | |
naramiennik | |
Oznaczenie stopnia w latach 1925–1939 | |
naramiennik | |
Oznaczenie stopnia w latach 1919–1925 | |
naramiennik | |
Oznaczenie stopnia w lotnictwie od 1936 | |
naramiennik |
Chorąży – nazwa stopnia w korpusie osobowym podoficerskim (do 2004 roku w osobnym korpusie chorążych). Do korpusu podoficerów należy młodszy chorąży, a do podoficerów starszych należą: chorąży, starszy chorąży i starszy chorąży sztabowy.
W średniowiecznej Polsce rycerz trzymający chorągiew swojego oddziału, księcia lub ziemi (stąd jego nazwa).
Później był to urzędnik (łac. vexillifer) podporządkowany kasztelanowi. W jego kompetencji leżało przygotowanie rycerstwa podczas pospolitego ruszenia i przyprowadzenie go do kasztelana. Po zjednoczeniu państwa był to wyższy urząd ziemski. Dodatkową funkcją chorążego (tylko w Wielkopolsce i tylko do przełomu XV/XVI w.) był udział w sądzie ziemskim.
Jakkolwiek z funkcją „chorążego” spotykamy się bardzo wcześnie, to jednak w oddziałach wojskowych stopień chorążego występuje po raz pierwszy w regestrach z roku 1589. Początkowo nie miał on rangi oficerskiej i nadawano go towarzyszowi przeznaczonemu do noszenia chorągwi.
W wieku XVIII oraz w ludowym Wojsku Polskim w latach 1943–1957 stopień chorążego był najniższym stopniem oficerskim. W Wojsku Polskim II RP został wprowadzony w 1919 roku jako stopień między starszym sierżantem a podporucznikiem[1]. Początkowo nadawano go doświadczonym podoficerom, którzy z powodu braków kadrowych byli powoływani na stanowiska oficerskie, lecz z racji nielegitymowania się wymaganym wykształceniem nie mogli zostać oficerami[2]. Chorąży pełnił służbę oficerską, podlegał karom dyscyplinarnym i służbowym jak oficer i miał pewne przywileje stanu oficerskiego, jak np. korzystanie z kasyna, ale nie miał praw do sądu honorowego i towarzyskich w Wojsku Polskim[3]. Demobilizacja przyniosła likwidację „korpusu” chorążych. W połowie 1922 roku wstrzymano mianowanie podoficerów na ten stopień[1]. Od roku 1923 stopień w likwidacji, chorążowie zostali zaliczeni do korpusu podoficerskiego i zrównani w prawach z podoficerami, zgodnie z zasadą ścisłego odseparowania oficerów i szeregowych; od 1935 roku stopień ponownie w użyciu. W 1957 roku został zniesiony, a w 1963 pojawił się ponownie, w związku z utworzeniem korpusu chorążych[4]. Został wówczas umiejscowiony między starszym sierżantem a starszym chorążym. W 1967 roku poniżej chorążego utworzono w hierarchii stopnień młodszego chorążego[5]. W 2004 roku zlikwidowano korpus chorążych, a stopnie wchodzące w jego skład przeniesiono do korpusu podoficerów.
W przeszłości dzieciom chorążego przysługiwały tytuły odojcowskie. Dla synów tytułem takim był chorążyc[6], a dla córek chorążanka[7]. Żony miały prawo do tytułu odmężowskiego – chorążyna[8]. Także wnukowie, o ile nie posiadali własnych godności, używali według zwyczaju – co nie było jednak prawnie usankcjonowane – tytułu chorążowic, zgodnie z popularną maksymą: „Szlachcic bez tytułu jak lis bez ogona” (znanego z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza w wersji: „Chart bez ogona jest jak szlachcic bez urzędu” (księga pierwsza).
Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku chorąży nosił na środku taśmy otokowej czapki garnizonowej podoficera umieszczoną w linii równoległej do krawędzi taśmy jedną gwiazdkę. Naramienniki obszyte wokół (z wyjątkiem miejsca wszycia rękawa) jednolitą taśmą szerokości 5 mm. Ponadto jedna gwiazdka umieszczona wzdłuż linii prostej biegnącej przez środek naramiennika w odległości 3 cm od wszycia rękawa[9].
Przepisy ubiorcze z 1952 roku stanowiły, że na naramienniku nosił jedną gwiazdkę. Naramiennik nie był obszyty i nie miał tasiemki przez środek[10]
W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919: naramienniki kurtki i płaszcza oszyte dokoła wzdłuż wolnej krawędzi taśmą karmazynową wełnianą o szerokości 1 cm. Na środku naramiennika wzdłuż, jedna gwiazdka haftowana oksydowanymi nićmi lub wytłaczana pięciopromienna, o ostrych promieniach[a]. Na czapce na szwach tasiemka wełniana karmazynowa szerokości 0,5 cm. Na górnej krawędzi otoka dookoła taka sama tasiemka. Pod orzełkiem jedna gwiazdka[11].
W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia była 1 gwiazdka[12].