Granne – Wikipedia, wolna encyklopedia

Granne
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

siemiatycki

Gmina

Perlejewo

Liczba ludności (2011)

183[2][3]

Strefa numeracyjna

86

Kod pocztowy

17-312[4]

Tablice rejestracyjne

BSI

SIMC

0403070[5]

Położenie na mapie gminy Perlejewo
Mapa konturowa gminy Perlejewo, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Granne”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Granne”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Granne”
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego
Mapa konturowa powiatu siemiatyckiego, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Granne”
Ziemia52°32′21″N 22°30′42″E/52,539167 22,511667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Granne – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Perlejewo[6][5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela[7].

Bug na wysokości wsi

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Granne[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0403092 Nowe Granne kolonia
0403086 Zakościele część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Wieś położona nad Bugiem, powstała w XI – XII w. Dzięki istniejącemu tu brodowi była to ważna osada przy istniejącej od średniowiecza do XIX wieku przeprawie przez rzekę Bug na trakcie z Mazowsza przez Grodno na Litwę. Po zniszczeniu pierwotnego osadnictwa miejsce ponownie zasiedlono w połowie XV wieku.

Wieś Granne została założona „na surowym korzeniu” w 1453 r. przez dziedzica pobliskiego Krzemienia, Michała Wesztortowicza (zm. 1473), łowczego wielkiego litewskiego. W 1491 r. wdowa po Michale, Katarzyna, wraz z synem Janem (również łowczym wielkim litewskim) ufundowała pierwszy kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela, który bogato uposażyła. Po Wesztortowiczach Granne i Krzemień przeszło w ręce ich spadkobierców po córce Michała - Opranii, żonie marszałka hospodarskiego Jakuba Niemirowicza zwanego Szczytem. Do poł. XVI wieku Granne pozostawało w posiadaniu Niemirowiczów-Szczyttów, a marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt (zm. przed 1535) dwukrotnie łożył na rozbudowę i uposażenie kościoła w Grannem[8].

Pod koniec I poł. XVI w. po śmierci Mikołaja Niemirowicza-Szczytta jego synowie zaczęli wyprzedawać krewnym swoje działy w ziemi drohickiej. Właścicielami Grannego byli w XVI-XVII w. m.in. Irzykowiczowie (po Jadwidze Niemirowiczównie żonie Jerzego Olechnowicza), Iliniczowie (po Elżbiecie Niemirowiczównie żonie Mikołaja Ilinicza), Raczkowie (po Annie Niemirowiczównie zonie Pawła Raczko), a następnie Kosińscy (po Annie Irzykowiczównie żonie Adama Kosińskiego) i Lisieccy (po Mariannie Irzykowiczównie żonie Jana Franciszka Lisieckiego)[9]. W XVIII w. Granne przeszło do Ossolińskich.

W 1770 r. we wsi Zerczycach pod Grannem doszło do bitwy między oddziałami konfederacji barskiej dowodzonymi przez pułkownika Dzwonkowskiego h. Przegonia, z wojskami Branickiego. Pułkownik Dzwonkowski legł w bitwie wraz z 40 konfederatami z oddziału, drugie tyle było ranionych i wziętych na Syberię. Oddział konfederatów liczył 170 osób.

24 lipca 1792 roku pod Grannem i leżącym na przeciwległym brzegu Bugu Krzemieniem doszło do ostatniej bitwy wojsk polsko-litewskich w wojnie w obronie Konstytucji 3 Maja. Pod Grannem walczyły wtedy po stronie polskiej dwa oddziały 10 Regimentu Koronnego (Działyńczycy) oraz 200 kawalerzystów. Na cmentarzu w potyczce zginęło wtedy 50 polskich żołnierzy (więcej w Bitwa pod Krzemieniem). Do XIX wieku znajdowała się tu stacja pocztowa na trasie z Warszawy do Grodna.

W 1830 przemaszerował tędy generał Dybicz ze swoim korpusem[10].

  • Kolejni znani właściciele
    • Michał Wesztortowicz, łowczy wielki litewski (do 1473)
    • Wesztortowiczowie - Katarzyna, wdowa po Michale, i ich syn Jan, wielki łowczy litewski, (1491)
    • Jakub Niemirowicz- Szczyt (Jakub Szczyt), marszałek hospodarski i jego zona Oprania, córka Michała Wesztortowicza
    • do ok. poł XVI w.- Niemirowiczowie-Szczyttowie, Mikołaj Niemirowicz-Szczyt (Mikołaj Szczytt), marszałek hospodarski
    • XVI-XVII - Irzykowiczowie, Iliniczowie, Raczkowie, Gałązkowscy, Czosnowscy, Kosińscy
    • około 1684 - Jan Franciszek Lisiecki, miecznik podlaski
    • około 1700 - Kazimierz Krasnodębski, sędzia drohicki
    • XVIII – XIX – w posiadaniu rodu Ossolińskich
    • w XX w. własność Potockich z Rudki[11].

Do roku 1850 była tu komora celna. W 1877 zamontowano na Bugu wodomierz, zwany dawniej rejką. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, iż pod koniec XIX w. Granne jest własnością Pieńkowskich.

W wieku XIX w powiecie bielskim. We wsi 16 chat, 300 mieszkańców i 2 karczmy[10].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 354 osoby, wśród których 340 było wyznania rzymskokatolickiego, a 14 mojżeszowego. Wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 52 budynki mieszkalne[12].

Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]

Parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia N.P. Marii i św. Jana Chrzciciela erygowana przy kościele wzniesionym w 1491 r. kosztem Katarzyny Miszkowiczowej Wesztortowiczowej, wdowie po Michale, i ich syna Jana

Marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt (Mikołaj Szczytt) (syn Jakuba Niemirowicza Szczyta i Oprani Miszkowiczówny Wesztortowicz) wraz z synem Stanisławem w 1520 r. ufundował altarię pw. św. Mikołaja przy kościele. Natomiast w 1531 Mikołaj wraz z innymi członkami rodziny (Wacławem Kostewiczem, Pawłem Raczko, Jerzym Olechnowiczem oraz Elżbietą i Mikołajem Iliniczami) powiększył w nim uposażenie[8].

Kolejny drewniany kościół wystawiony w 1684 r. staraniem księdza Krzysztofa Klepackiego i Franciszka Lisieckiego.

Aleksander Ossoliński, miecznik litewski ufundował w 1784 następny drewniany kościół, zamknięty w 1886 i rozebrany w 1892 w ramach represji za udzielenie pomocy unitom. W II połowie XIX w. parafia dekanatu bielskiego, liczyła 1013 wiernych. Po odzyskaniu niepodległości, w roku 1927 reaktywowano parafię i wybudowano nowy, drewniany kościół.

Obecny, murowany zbudowano w latach 1948–1962, według projektu Stanisława Bukowskiego. Inicjatorem budowy był ks. Tomasz Miłkowski, ówczesny proboszcz. Świątynię konsekrował 11 sierpnia 1973 r. ks. bp Władysław Jędruszuk[13].

Parafia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela należy do dekanatu ciechanowieckiego w diecezji drohiczyńskiej[11] [14].

Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38154
  2. ↑ Wieś Granne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-28], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 333 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  8. ↑ a b T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV wieku [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań, M.Kietliński et al. (red.), Białystok 2005
  9. ↑ T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 205-245
  10. ↑ a b Granne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 795.
  11. ↑ a b Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, str. 36-37
  12. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 28.
  13. ↑ GRANNE – Parafia świętego Jana Chrzciciela. Diecezja Drohiczyńska. [dostęp 2016-06-08].
  14. ↑ Historia parafii na stronie diecezji
  15. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Perlejewo
Wsie
Integralne
części wsi

Herb gminy Perlejewo

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Granne&oldid=72538772”