IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie (dawniej Cesarsko-Królewskie Gimnazjum w Podgórzu, VI Gimnazjum Państwowe w Krakowie – Podgórzu) – jedna z najstarszych szkół ponadpodstawowych w Krakowie. Obecny gmach liceum znajduje się przy ulicy Krzemionki 11 w dzielnicy Podgórze.
Hala elektrotechniki AGH (obecnie sala gimnastyczna IV LO).
Przez lata Liceum zmieniało swoją nazwę i siedzibę. Powstało w 1892 roku Cesarsko-Królewskie Gimnazjum w Podgórzu. Gmach ówczesnego gimnazjum mieścił się przy ulicy Adama Mickiewicza, około 300 metrów od obecnej lokalizacji. W 1915 roku po połączeniu Podgórza z Krakowem nazwę ulicy zmieniono na Jana Zamoyskiego. Ośmioklasowe gimnazjum miało charakter klasyczny, czyli nauczano łaciny i greki.
5 września 1892 roku w Królewskim Wolnym mieście Podgórzu, graniczącym przez Wisłę z ówczesnym Krakowem, odbyła się doniosła uroczystość – otwarcie pierwszej szkoły średniej. Dzięki kilkunastoletnim staraniom Rady Miasta Podgórza …Mocą Najwyższego Postanowienia Jego Cesarsko Królewskiej Mości Franciszka Józefa I-ego Cesarza Austryi-Króla Węgierskiego Króla Czech-Galicyi i Lodomeryi… utworzono ośmioklasowe Państwowe Gimnazyum z wykładowym językiem polskim. Powstanie szkoły oznacza dla społeczeństwa miasta początek nowej epoki …Dla Rozwoyu Miasta Podgórza Stanowiącego…..
Uroczystość otwarcia szkoły uświetnił wiceprezydent CK Rady Szkolnej Krajowej – Michał Bobrzyński – wybitny historyk, przedstawiciel krakowskiej szkoły historycznej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, namiestnik Galicji w latach 1908–1913 z nadania cesarza Franciszka Józefa.
Jak wszystkie gimnazja w Galicji szkoła podgórska była gimnazjum typu klasycznego, rozpowszechnionego w całej Europie. W XIX wieku uważano je za najlepiej przygotowujące młodzież do studiów wyższych. Grono nauczycielskie gimnazjum tworzyli absolwenci uniwersytetów z tytułami naukowymi. Dyrektor szkoły, mianowany przez samego cesarza, reprezentował szkołę na uroczystościach państwowych oraz podczas obchodów imienin i urodzin monarchy w przepisowym mundurze, ze szpadą u boku i w trójgraniastym kapeluszu, zwanym przez uczniów pierogiem. Nauka w gimnazjum kończyła się maturą w ósmej klasie.
Cesarsko Królewskie Gimnazjum w Podgórzu działało w okresie 1892-1915. W tym czasie Podgórze intensywnie się rozwijało, w przeciwieństwie do zastygłego ekonomicznie Krakowa. Stawało się miastem nowoczesnym, nastawionym na rozwój przemysłu. Wówczas zrodziła się idea stworzenia tzw. Wielkiego Krakowa, której orędownikiem był prezydent Krakowa Juliusz Leo.
W okresie prezydentury Juliusza Leo wcielono w życie jego plan nie tylko znacznego poszerzenia obszaru administracyjnego Krakowa, ale przede wszystkim unowocześnienia miasta. Stąd konieczność przyłączenia gmin sąsiadujących z Krakowem, a wśród nich Podgórza, które stanowić będzie perłę pośród gmin otaczających Kraków.
Wybuch I wojny światowej w 1914 roku i żywa w Podgórzu idea odzyskania przez Polskę niepodległości spowodowała przyłączenie Podgórza do Krakowa w 1915 roku. Zaś 31 października 1918 roku z Podgórza, po opanowaniu koszarów austriackich, wyruszyły grupy zbuntowanych Polaków, aby oswobodzić od zaborcy Kraków. Oddział por. Antoniego Stawarza opanował austriacki odwach mieszczący się w krakowskim ratuszu w Rynku Głównym. Wydarzenie to nie ominęło szkoły. Na koszarach austriackich przy ul. Kalwaryjskiej zawisła biało-czerwona flaga pożyczona z podgórskiego gimnazjum. Nastąpiła zmiana dotychczasowej nazwy szkoły – Cesarsko-Królewskie Gimnazjum VI w Krakowie na Podgórzu – na Państwowe Gimnazjum VI w Krakowie na Podgórzu.
Kolejna zmiana nazwy szkoły nastąpiła w roku 1925 po nadaniu jej patrona – na VI Państwowe Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie. Wychowankowie szkoły, jej uczniowie i kadra profesorska uczestniczyli w wydarzeniach poprzedzających odzyskanie przez Polskę niepodległości ogłoszone 11 listopada 1918 roku. Wolność dla Krakowa – matecznika Polski – przyszła dziesięć dni wcześniej z Podgórza, miasta, które uwolniło się spod władzy zaborczej 31 października 1918 roku.
W dniu 11 listopada 1918 roku dyrektor szkoły, Ignacy Kranz, w płomiennym przemówieniu do młodzieży powiedział, iż w swoich rękach dzierży ona los utrwalania potęgi państwowej i ugruntowania życia gospodarczego i społecznego.
Przeprowadzona w okresie II Rzeczypospolitej reforma edukacji ministra Janusza Jędrzejewicza wprowadziła system nauczania gimnazjalno-licealny – po 4-letniej szkole podstawowej 4 lata gimnazjum i 2 lata liceum. System ten przetrwał do 1948 roku. Programy nauczania obowiązujące w tym systemie realizowane były również w tajnym nauczaniu.
Powojenna reforma szkolnictwa przeprowadzona w latach 1948–1950 wdrożyła 11-letnią, dwustopniową szkołę ogólnokształcącą – stopień podstawowy obejmujący 7 klas i stopień licealny obejmujący klasy młodzieżowe VIII-XI. Do liceum obowiązywał egzamin wstępny. W okresie stalinowskim liceum utraciło swojego patrona Tadeusza Kościuszkę, i otrzymało nowy numer uwzględniający likwidację dwóch innych krakowskich liceów. Tym samym IV Liceum Ogólnokształcące w Krakowie pozbawione było patrona do 1957 roku. Przywróciło go ministerstwo edukacji PRL na wniosek grona pedagogicznego szkoły w okresie postalinowskiej odwilży. Od tej pory szkoła nosi nazwę IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie.
Pierwsza siedziba obecnego IV Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie przy ulicy Jana Zamoyskiego.
W 1976 roku połączono je z II Liceum dla Dorosłych oraz ze Studium Zawodowym, tworząc nową placówkę o nazwie Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Krakowie. IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki było podstawowym członem tego zespołu szkół. Po jego likwidacji w 2016 roku liceum znowu stało się samodzielnym podmiotem.
W okresie NSZZ Solidarność w latach 1980–1981 100% nauczycieli należało do tego związku. Szkołę dotknęły represje po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku. Odwołano ze stanowiska ówczesnego dyrektora liceum Andrzeja Schabowskiego i jego zastępczynię, polonistkę, Bogusławę Pasiekę. Z pracy i z Polski wyrzucono nauczycielkę geografii Barbarę Bilik, zmuszając ją do opuszczenia kraju (tzw. paszport w jedną stronę). Represje dotknęły również uczniów, których kilku wyrzucono ze szkoły za rozpowszechnianie ulotek antyreżimowych i udział w demonstracjach patriotycznych.
Lata 90. XX wieku to kolejny nowy rozdział w historii szkoły. Uczniowie IV LO w Krakowie uczestniczą w wymianach z liceami w Europie zachodniej, realizują edukacyjne projekty krajowe i międzynarodowe, korzystają z wykładów i ćwiczeń uniwersyteckich.
W 1991 roku szkoła przeniosła się do nowego budynku przy ulicy Krzemionki 11. Budynek ten zaprojektowany na potrzeby podgórskiego gimnazjum przed pierwszą wojną światową przez architekta Jerzego Strużkiewicza, oparty jest o zieloną ścianę podgórskiego Parku Bednarskiego. Budowę gmachu rozpoczęto w niewielkiej odległości od pierwszej siedziby przy ulicy Zamoyskiego 4-6 (wcześniej Mickiewicza). Budynek był gotowy w stanie surowym w 1914 roku, przed wybuchem pierwszej wojny światowej, która spowodowała przerwanie wszystkich prac. Po wojnie gmach zajęła nowo powstała w Krakowie Akademia Górniczo-Hutnicza. Na potrzeby IV LO budynek przy ul. Krzemionki 11 został oddany dopiero w 1991 roku.
Leszek Allerhand (1951), doktor nauk medycznych, wnuk i spadkobierca spuścizny prof. Maurycego Allerhanda, wybitnego przedwojennego prawnika; ordynator szpitala w Zakopanem, główny lekarz polskiej kadry olimpijskiej w sportach zimowych[3]
Maciej Czerwiński (1995), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej specjalizujący się w filologii chorwackiej[3]
Jan Franciszek Dłużyński (1903), absolwent prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim, członek „Sokoła” i oddziałów strzeleckich, legionista, żołnierz w stopniu majora rezerwy[3]
Aleksander Jacek Garlicki (1951), profesor AGH, prorektor w latach 1990–1993 geolog, specjalista geologii złóż surowców chemicznych, a zwłaszcza złóż soli oraz geologii górniczej[3]
Arkadiusz Górnisiewicz (2002), doktor habilitowany UJ, specjalizujący się w filozofii polityki[3]
Alfred Wojciech Hausner (1907), major audytor Wojska Polskiego, żołnierz w trakcie I i II wojny światowej, sędzia wojskowy[3]
Michał Holländer (1911), porucznik kawalerii Wojska Polskiego, zainicjował powstanie Związku Hodowców Koni Rasy Huculskiej[3]
Ryszard Jakubowski (1951), profesor AGH oraz UJ, członek PAN, współtwórca Instytutu Informatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego[3]
Piotr Janicki (1998), prawnik i urzędnik samorządowy, Konsul Generalny RP w Chicago[3]
Stanisław Janik (1925), profesor mineralogii, twórca nowatorskiej metody badania kamieni szlachetnych, więzień obozów w Sachsenhausen i Dachau, po wojnie dyrektor Urzędu Probierczego w Krakowie, założyciel jedynej w kraju urzędowej pracowni gemmologicznej[3]
Kazimierz Kaczmarczyk (1899), profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, dokumentalista i współtwórca nowoczesnej archiwistyki[3]
Tadeusz Kawalec (1913), żołnierz, kapitan piechoty, dyplomata rządu emigracyjnego w Republice Południowej Afryki[3]
Roman Kiełkowski (1920), pisarz, prawnik, publicysta i dziennikarz. W krakowskim Zabłociu znajduje się ulica imienia Romana Kiełkowskiego[3]
Stanisław Klimecki (1904), prawnik, działacz społeczny, wiceprezydent i prezydent Krakowa, absolwent prawa na Uniwersytecie Wiedeńskim, Radny Miasta Podgórza oraz Krakowa. Trzykrotnie aresztowany przez Gestapo, zamordowany w Puszczy Niepołomickiej[3]
Rudolf Klimek (1950), absolwent UJ, onkolog, endokrynolog, położnik i ginekolog, profesor medycyny[3]
Piotr Korczak (1980), absolwent historii UJ, wspinacz i taternik, pionier ekstremalnej wspinaczki skałkowej, autor licznych monografii i publikacji na ten temat[3]
Andrzej Kotarba (1980), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego specjalizujący się w katalizie, kierownik zakładu Chemii Nieorganicznej Wydziału Chemii UJ, absolwent chemii UJ[3]
Aleksander Krawczuk (?), był uczniem podgórskiego gimnazjum, naukę kontynuował na tajnych kompletach. Wybitny historyk starożytności, eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, minister kultury i sztuki w latach 1986-1989. Poseł I i II kadencji. Ojciec Wojciecha Krawczuka - dyrektora Archiwum Narodowego w Krakowie, także absolwenta IV LO[3]
Krzysztof Królas (1961), profesor nauk fizycznych. Pracował między innymi w Instytucie Fizyki Jądrowej w Orsay w pobliżu Paryża, był stypendystą Fundacji Humboldta na Uniwersytecie w Getyndze. Przez wiele lat był prorektorem oraz prodziekanem Wydziału Matematyki i Fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kierował projektem powołania Narodowego Centrum Promieniowania Synchrotronowego, uruchomionego w 2015 roku[3]
Mirosław Lewandowski (1961), absolwent UJ, prawnik i polityk Konfederacji Polski Niepodległej, poseł na Sejm I kadencji. Autor książek historycznych[3]
Stanisław Mastalski (1916), major piechoty Wojska Polskiego. Uczestnik I i II wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej, wielokrotnie odznaczony[3]
Kazimierz Mitera (1916), harcerz, malarz, pedagog, krytyk sztuki, Absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Żołnierz w wojnie polsko-bolszewickiej, obrońca Lwowa i Przemyśla[3]
Stanisław Mitera (1908), harcerz, działacz niepodległościowy, absolwent polonistyki i germanistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, historyk, nauczyciel, zginął w bitwie pod Kostiuchnówką. Odznaczony pośmiertnie orderem wojennym Virtuti Militari oraz Krzyżem Niepodległości. W Krakowie w dzielnicy XIII Podgórze w bliskiej odległości od ronda Matecznego znajduje się ulica jego imienia[3]
Tadeusz Mitera (?), był uczniem podgórskiego gimnazjum (gimnazjum typu klasycznego), przeniesiony po dwóch latach przez ojca do CK IV Gimnazjum Realnego im. Henryka Sienkiewicza (gimnazjum typu matematyczno-przyrodniczego), podobnie jak Zygmunt (do 1939 roku komendant hufca Kraków-Podgórze, zlokalizowanego w podgórskim gimnazjum), absolwent chemii na Uniwersytecie Jagiellońskim, nauczyciel chemii i fizyki - aż do emerytury w Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica w Chrzanowie. Pochowany w rodzinnym grobowcu na cmentarzu nowym w Podgórzu[5]
Zygmunt Mitera (?), był uczniem podgórskiego gimnazjum (gimnazjum typu klasycznego), przeniesiony po dwóch latach przez ojca do CK IV Gimnazjum Realnego im. Henryka Sienkiewicza (gimnazjum typu matematyczno-przyrodniczego). Harcerz (komendant hufca Kraków-Podgórze zlokalizowanego w podgórskim gimnazjum), inżynier, doktor geofizyki stosowanej, przedsiębiorca, wykładowca AG (AGH) i Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, podporucznik rezerwy łączności Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, oficer w kampanii wrześniowej, ofiara zbrodni katyńskiej[3]
Jakub Momro (1998), absolwent polonistyki UJ. Filozof, literaturoznawca, eseista i tłumacz. Profesor na Wydziale Polonistyki, zatrudniony w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych[3]
Władysław Mossoczy (1936), student medycyny UJ. Działał w ruchu oporu, był członkiem Armii Krajowej. Do jego zadań należała pomoc rannym żołnierzom tejże a także organizacja szpitala polowego na wypadek ogólnokrajowego powstania (akcja „Burza”). Zginął, ratując partyzantów, otoczony przez Niemców w Woli Stróskiej 5. października 1944 r. Syn Władysława Mossoczego – nauczyciela podgórskiego gimnazjum[3]
Władysław Muszyński (?), był uczniem podgórskiego gimnazjum, naukę kontynuował na tajnych kompletach uzyskując tam maturę[3] Absolwent Akademii Górniczej (AGH), specjalista w dziedzinie konstrukcji betonowych i technologii betonu, profesor oraz rektor Politechniki Krakowskiej. Członek PAN. Doctor honoris causa Politechniki Krakowskiej[3]
Karol Myrek (1908), żołnierz w stopniu pułkownika, dowódca Trzynastego Kresowego Pułku Artylerii Lekkiej, pierwszy Prezydent Miasta Legnicy[3]
Andrzej Nowak (1962), tłumacz literatury iberoamerykańskiej. Przełożył ponad 80 książek m.in.: Ja, Najwyższy Augusta Roi Bastosa, Raj Joségo Lezamy Limy, Ryby Sergio Fernandeza Cardenasa, książki Fuentesa, Vargasa Llosy, Asturiasa, Arguedasa. Tłumaczył także z języka francuskiego i angielskiego[3]
Kazimierz Pankiewicz (1914), brat Tadeusza, po zdaniu matury w 1914 (z wyróżnieniem) oraz rozpoczęciu się wojny został wywieziony w głąb Rosji i zginął w obozie w Wiatce[3]
Edward Passendorfer (1912), profesor geologii, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik naukowy Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, nauczyciel akademicki uniwersytetów w Wilnie, Poznaniu, Toruniu oraz w Warszawie, dziekan wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego członek Polskiej Akademii Nauk[3]
Tadeusz Peiper (1909), był uczniem podgórskiego gimnazjum, przeniesiony do CK III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego, Poeta i twórca Awangardy Krakowskiej. Tworzył głównie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Naukę gimnazjalną rozpoczął w Podgórzu, a po ukończeniu z celującymi stopniami pięciu klas przeniósł się do gimnazjum im. Sobieskiego, gdzie w 1909r. zdał maturę. Studiował filozofię i prawo na UJ a także w Berlinie i Paryżu[3]
Wiktor Sadowicz (1951), absolwent prawa na UJ. Adwokat, działacz sportowy (sekcja hokeja Cracovii), wiceprezes Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Podejmował aktywność na rzecz Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego[3]
Jacek Salwiński (1980), historyk, zastępca dyrektora Muzeum Krakowa do spraw programowych. Autor licznych publikacji związanych z życiem Krakowa w tym także Podgórza[3]
Antoni Sałustowicz (1918), jeden z pierwszych studentów i absolwentów Akademii Górniczej w 1919 r. profesor tejże uczelni, inżynier górnik, profesor członek PAN[3]
Ignacy Schwarzbrat (1908), absolwent prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim, działacz syjonistyczny, adwokat, poseł na Sejm V kadencji II RP, członek Rady Narodowej RP na uchodźstwie[3]
Marian Suda (1962), absolwent polonistyki i dziennikarstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dziennikarz, pracownik redakcji dzienników i tygodników. Autor kilku pozycji książkowych, w tym m.in. „Polska do Tobolska”[3]
Edward Szczeklik (1916), absolwent i profesor medycyny Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog, ojciec profesorów medycyny Andrzeja i Jerzego Szczeklików[3]
Witold Taszycki (1917), polonista/slawista, absolwent UJ w Krakowie i UJK we Lwowie, profesor uniwersytetów: Jana Kazimierza we Lwowie, Wileńskiego, Jagiellońskiego, współtworzył po wojnie Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytet Wrocławski. Pracownik Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Członek PAU i PAN, doctor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[3]
Stanisław Tync (1907), absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyk wychowania oraz pedagog, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego[3]
Władysław Woźnik (1919), absolwent Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie, aktor i reżyser teatralny w Krakowie, Lwowie, Łodzi i Bydgoszczy, dyrektor teatrów w Katowicach i Poznaniu, wykładowca krakowskiej PWST i dziekan Wydziału Aktorskiego[3]
Marek Walczak (1984), absolwent historii sztuki UJ. Profesor i dyrektor Instytutu Historii Sztuki UJ. Członek Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności, Stowarzyszenia Historyków Sztuki[3]
Marian Wallek-Walewski (1951), dyrygent, krytyk muzyczny i teoretyk muzyki, dyrektor Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach oraz wykładowca na krakowskiej i katowickiej Akademii Muzycznej. Był bratankiem Bolesława Wallek-Walewskiego[3]
Tadeusz Witowiecki (1935), autor nowel i opowiadań, m.in. „Tu mówi żelazo”, „Od Kozienic do Tobruku”. Absolwent studiów ekonomicznych oraz Szkoły Podchorążych[3]
Franciszek Żak (1909), duchowny rzymskokatolicki, kapelan wojskowy. Ochrzcił Karola Wojtyłę, późniejszego papieża Jana Pawła II[3]
Antoni Józef Żmuda (1907), ukończył studia botaniczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zatrudniony początkowo w Akademii Umiejętności, później jako asystent na Uniwersytecie Jagiellońskim. Opracował florę jaskiń tatrzańskich, wydał zielnik mchów polskich - “Bryotheca Polonica”. Jego prace znajdują się w zbiorach Uniwersytetu Warszawskiego. Zginął w trakcie I wojny światowej[3]
French
Deutsch
50°02′28,00″N 19°56′45,72″E/50,041111 19,946033 
