Oganeson – Wikipedia, wolna encyklopedia

Oganeson
tenes ← oganeson →
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

oganeson, Og, 118
(łac. oganesson)

Grupa, okres, blok

18, 7, p

Masa atomowa

[294][1][a]

Oganeson (Og, łac. oganesson) – niewystępujący naturalnie na Ziemi pierwiastek chemiczny z grupy transaktynowców o liczbie atomowej 118. Został otrzymany po raz pierwszy w 2002 w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych (JINR) w Dubnej przez zespół rosyjskich i amerykańskich naukowców. Odkrycie zostało zatwierdzone przez IUPAC i IUPAP w 2015, a w 2016 nowemu pierwiastkowi nadano nazwę oganesson[2][3]. Nazwa ta honoruje rosyjskiego fizyka jądrowego, Jurija Oganiesiana, który odegrał wiodącą rolę w odkryciu najcięższych pierwiastków układu okresowego i był kierownikiem zespołu, który dokonał syntezy oganesonu. Był to drugi (po seaborgu) przypadek nazwania pierwiastka na cześć osoby żyjącej[4].

Oganeson jest wysoce niestabilny. W latach 2002–2005 udało się uzyskać jedynie 3 lub 4 atomy izotopu 294
Og
[5] o czasie połowicznego rozpadu ocenianym na mniej niż 1 milisekunda. Nie pozwoliło to na eksperymentalne zbadanie jego właściwości chemicznych, jednak liczne są ich przewidywania na podstawie obliczeń teoretycznych. Jest on pierwszym sztucznym przedstawicielem 18. grupy układu okresowego, czyli gazów szlachetnych, i prawdopodobnie wykazuje największą spośród nich reaktywność chemiczną. W przeszłości sądzono, że oganeson w warunkach standardowych będzie gazem, jednak obecne przewidywania wskazują na stały stan skupienia w tych warunkach, wynikający z efektów relatywistycznych[6]. W układzie okresowym leży w bloku p, będąc ostatnim pierwiastkiem siódmego okresu. W chwili pierwszej syntezy oganeson miał najwyższą liczbę atomową i największą masę atomową spośród wszystkich znanych pierwiastków.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze spekulacje

[edytuj | edytuj kod]

Duński fizyk Niels Bohr w 1922 rozrysował własną wersję układu okresowego, w którym umieścił pierwiastek 118 jako siódmy gaz szlachetny[7]. W 1965 Aristid von Grosse opublikował swoje przewidywania dotyczące prawdopodobnych właściwości pierwiastka 118 na podstawie ekstrapolacji właściwości znanych pierwiastków. Pomimo że w tym czasie nie powstała jeszcze koncepcja wyspy stabilności, spekulacje von Grossego okazały się zgodne z późniejszymi obliczeniami. Rzeczywiste właściwości chemiczne oganesonu nie zostały jeszcze zbadane i nie wiadomo, czy rzeczywiście zachowuje się jak gaz szlachetny[8].

Nieudane próby syntezy

[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec 1998 polski fizyk Robert Smolańczuk opublikował obliczenia dotyczące fuzji jąder atomowych w celu otrzymywania superciężkich atomów, w tym przyszłego oganesonu. Jego wyliczenia sugerowały, że synteza tego pierwiastka może zostać przeprowadzona poprzez fuzję ołowiu i kryptonu w kontrolowanych warunkach[9].

W 1999 badacze w Lawrence Berkeley National Laboratory wykorzystali jego przewidywania i ogłosili odkrycie liwermoru oraz oganesonu w „Physical Review Letters[10], po czym bardzo szybko wyniki zostały opisane w „Science[11]. Badacze stwierdzili, że udało im się przeprowadzić reakcję:

8636Kr + 20882Pb293118Og + 10n

Wkrótce jednak okazało się, że ani inne grupy naukowców, ani badacze samego laboratorium w Berkeley nie byli w stanie powtórzyć wyniku i po dwóch latach od publikacji doniesienie zostało wycofane przez autorów[12]. W czerwcu 2002 dyrektor laboratorium ogłosił, że twierdzenie o odkryciu dwóch nowych pierwiastków oparte zostało na danych sfabrykowanych przez głównego autora, Victora Ninova[13][14].

Potwierdzona synteza

[edytuj | edytuj kod]

W 2002 zespół naukowców rosyjskich ze Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnej, we współpracy z grupą amerykańską z Lawrence Livermore National Laboratory, pod kierownictwem fizyka jądrowego Jurija Oganiesiana, opublikował wstępny raport informujący o otrzymaniu pierwiastka 118[15]. Pełny artykuł o udanej syntezie badacze przesłali do redakcji pisma Physical Review C 31 stycznia 2006 (ukazał się on 9 października 2006)[16].

Otrzymali oni 3 lub 4 jądra oganesonu-294 (jedno lub dwa w 2002[15] i dwa kolejne w 2005). Otrzymano je przez zderzanie atomów kalifornu-249 z jonami wapnia-48[17][18][19][20][21]:

24998Cf + 4820Ca294118Og + 310n
Rozpad promieniotwórczy izotopu oganeson-294[16]. Na schemacie zamieszczono energie rozpadu i okresy półtrwania poszczególnych izotopów. Ułamek liczby atomów podlegających samorzutnemu rozszczepieniu jądra (SF) zaznaczono kolorem zielonym

Z powodu bardzo małego prawdopodobieństwa fuzji jądrowej (przekrój czynny wynosi około 0,3–0,6 pb, tj. (3–6)×10−41 m²) konieczne było długotrwałe bombardowanie próbki kalifornu strumieniem jonów wapnia – w ciągu 4 miesięcy trwania eksperymentu, w celu uzyskania jednego atomu pierwiastka 118, użyto ich 2,5×1019[22]. Bombardowanie kontynuowano przez kolejne miesiące, uzyskując dwa następne atomy pierwiastka 118. Prawdopodobieństwo, że zaobserwowany wynik nie był związany z powstaniem pierwiastka 118, lecz wywołały go szumy lub zjawiska przypadkowe, oszacowano na mniej niż 1:100 000, wobec czego można było przyjąć z dużą pewnością, że rzeczywiście uzyskano oczekiwany pierwiastek[23].

W doświadczeniach tych zaobserwowano rozpad alfa 3 atomów. Zaproponowano również czwarty rozpad, będący spontanicznym rozpadem jądra. Czas połowicznego rozpadu obliczono na 0,89 ms. W wyniku emisji cząstki alfa z 294
Og
powstaje liwermor (290
Lv
). Jako że rozpadowi uległy jedynie 3 jądra atomowe, okres półtrwania wyliczony z ich obserwacji cechuje się znaczną niepewnością: 0,89 +1,07−0,31 ms[16]. W 2015, na podstawie danych zebranych dla większej liczby atomów, czas połowicznego rozpadu 294
Og
wyznaczono na 0,7 ms[24].

294118Og290116Lv + 42He

Identyfikacja jądra 294
Og
zweryfikowana została przez niezależne wytworzenie przewidywanego produktu rozpadu 290
Lv
bezpośrednio poprzez bombardowanie kiuru 245
Cm
jonami wapnia 48
Ca
:

24596Cm + 4820Ca290116Lv + 310n

i sprawdzenie, że rozpad 290
Lv
pasuje do łańcucha rozpadu 294
Og
. Powstające z rozpadu oganesonu jądro 290
Lv
jest bardzo niestabilne i rozpada się w czasie 14 ms z wytworzeniem flerowu 286
Fl
, rozpadającego się spontanicznie lub w przemianie α z wytworzeniem koperniku 282
Cn
, którego jądro z kolei także podlega spontanicznemu rozpadowi[16].

Na podstawie obliczeń uwzględniających model zjawiska tunelowego okres połowicznego rozpadu przemiany alfa 294
Og
przewidywano na 0,66 +0,23−0,18 ms[25], wartość eksperymentalną opublikowano w 2004[26]. Wyliczenia z makroskopowo-mikroskopowego modelu Muntiana-Hofmana-Patyka-Sobiczewskiego daje nieco mniejszą, ale porównywalną wartość[27].

W 2011 Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej orzekła, że trzy zdarzenia odnotowane dla izotopu o liczbie atomowej 118 mają bardzo dobrą powtarzalność, jednak zaobserwowane reakcje jądrowe nie przebiegają z wytworzeniem żadnego znanego jądra izotopu, przez co doniesienia nie spełniają warunków uznania odkrycia nowego pierwiastka[28]. Natomiast w grudniu 2015 Joint Working Party Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC) i Międzynarodowej Unii Fizyki Czystej i Stosowanej (IUPAP) uznała odkrycie pierwiastka 118 za potwierdzone i przypisała pierwszeństwo jego syntezy zespołowi rosyjsko-amerykańskiemu z Dubnej i Livermore[29].

Pierwiastek 118 nazwany został na pamiątkę Jurija Cołakowicza Oganiesiana, współautora odkryć kilku sztucznych pierwiastków

Zgodnie z tradycyjnym nazewnictwem nieznanych pierwiastków chemicznych pierwiastek 118, jako położony poniżej radonu w układzie okresowym, nazywany był eka-radonem (funkcjonowała też nazwa eka-emanacja, gdyż radon określano nazwą emanacji)[30]. W 1979 IUPAC opublikowała reguły wstępnego nazewnictwa nowych pierwiastków, według których pierwiastek 118 otrzymał nazwę ununoctium i symbol Uuo[31][32]. W publikacjach zazwyczaj stosowano jednak określenie opisowe pierwiastek 118[5][11][12][14][17][33].

Przed odwołaniem odkrycia w 2002 badacze z Berkeley chcieli nazwać pierwiastek ghiorsium (Gh), honorując tym samym Alberta Ghiorso, wiodącego członka zespołu badawczego[34].

Rosyjscy odkrywcy donieśli o swej syntezie w 2006. Zgodnie z rekomendacjami IUPAC odkrywcy nowego pierwiastka mają prawo zasugerować dla niego nazwę[35]. W 2007 szef instytutu podał, że zespół rozważa dwie nazwy dla nowego pierwiastka: flyorium na pamiątkę Gieorgija Nikołajewicza Florowa, założyciela laboratorium badawczego w Dubnej, oraz moskovium w związku z obwodem moskiewskim, na terenie którego leży Dubna[36]. Propozycje te uzasadniał twierdząc, że choć pierwiastek 118 otrzymany został dzięki współpracy z Amerykanami, którzy zapewnili niezbędny kaliforn, to podmoskiewskie Laboratorium Reakcji Jądrowych im. G.N. Florowa było jedynym obiektem na świecie, w którym można było osiągnąć taki rezultat[37]. Ostatecznie obie te nazwy zostały wykorzystane dla innych nowych pierwiastków: flerowem nazwano pierwiastek 114, a nazwę moskow nadano pierwiastkowi 115[2] (nazwę tę proponowano też dla pierwiastka 116[38], który jednak ostatecznie został nazwany liwermor[2]).

Tradycyjnie nazwy gazów szlachetnych kończą się na „-on” (wyjątek stanowi hel – gdy nadawano mu nazwę nie był przypisany on do grupy gazów szlachetnych). IUPAC w 2002 zaleciła wprawdzie, aby wszystkie nazwy nowych pierwiastków miały jednolitą końcówkę „-ium”[39], jednak w 2016 ograniczono tę zasadę do grup 1–16, zalecając dla nowych fluorowców tradycyjną końcówkę „-ine”[b], a dla helowców końcówkę „-on”[39].

W czerwcu 2016 IUPAC ogłosiła, że planuje nadać nowemu pierwiastkowi nazwę oganesson (symbol Og), honorując rosyjskiego fizyka jądrowego Jurija Oganiesiana. Równocześnie zaproponowano nazwy dla pierwiastków 113 (nihon), 115 (moskow) i 117 (tenes)[4]. Wszystkie zostały zatwierdzone 28 listopada 2016[2]. Według wstępnej opinii Komisji Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego nazwą tego pierwiastka w języku polskim jest oganeson[40]. W polskich mediach pojawiła się również (oprócz „oganeson”[41]) nazwa „oganessjan”[42].

Właściwości

[edytuj | edytuj kod]

Stabilność i izotopy

[edytuj | edytuj kod]
Oganeson (118) leży nieco powyżej zaznaczonej białą elipsą wyspy stabilności, w związku z czym jego jądro jest nieco bardziej stabilne, niż można by przewidywać

Stabilność jądra w znacznym stopniu maleje ze wzrostem liczby atomowej po plutonie, najcięższym z naturalnie występujących pierwiastków, wobec czego wszystkie izotopy o liczbie atomowej powyżej 101 (mendelew) szybko rozpadają się radioaktywnie (wyjątek stanowi dubn-268). Żaden pierwiastek o liczbie atomowej powyżej 82 (po ołowiu) nie ma stabilnych izotopów[43]. Niemniej, z powodu nie całkiem zrozumianych jeszcze przyczyn, stabilność jąder wzrasta nieznacznie wokół liczb atomowych od 110 (darmsztadt) do 114 (flerow), co w fizyce jądrowej określane jest jako wyspa stabilności (autor tej hipotezy, Glenn Seaborg proponuje możliwe przyczyny tego zjawiska, nie zostały one jednak powszechnie zaakceptowane)[44]. Oganeson jest radioaktywny. Jego czas połowicznego rozpadu wydaje się być mniejszy od milisekundy, jednak jest to czas i tak dłuższy, niż wynikało z niektórych przewidywań[25][45]. Wspiera to więc pogląd postulujący istnienie wyspy stabilności[45].

Wyliczenia z wykorzystaniem modelu tunelowania kwantowego przewidują istnienie kilku bogatych w neutrony izotopów oganesonu rozpadających się w przemianie α z okresem połowicznego rozpadu bliskim 1 ms[46][47].

Obliczenia teoretyczne związane z syntezą i dotyczące czasów półtrwania innych izotopów wykazały, że mogą istnieć nieco stabilniejsze izotopy od zsyntetyzowanego 294
Og
, przy czym najprawdopodobniej są to 293
Og
, 295
Og
, 296
Og
, 297
Og
, 298
Og
, 300
Og
i 302
Og
[25][48]. Z izotopów tych największe prawdopodobieństwo na posiadanie jąder o długim (w porównaniu z 294
Og
) czasie połowicznego rozpadu wiąże się z 297
Og
[25][48], wobec czego to na tym izotopie mogą się skupić przyszłe badania. Niektóre izotopy zawierające znacznie więcej neutronów (ulokowane około 313
Og
), również mogą mieć jądra o dłuższym czasie półtrwania[49].

Obliczone właściwości atomowe i fizyczne

[edytuj | edytuj kod]

Oganeson należy do grupy 18, której pierwiastki cechują się zerową wartościowością. Są zazwyczaj niereaktywne w większości reakcji chemicznych, co jest spowodowane zapełnieniem powłoki walencyjnej (zawierającej 8 elektronów). Mają więc konfigurację o minimalnej energii, w której ich zewnętrzne elektrony są silnie związane[50]. Przypuszcza się, że oganeson będzie miał podobnie zapełnioną powłokę walencyjną o konfiguracji elektronowej 7s27p6[6]. W efekcie przewidywać można, że właściwościami fizycznymi i chemicznymi oganeson będzie przypominać inne pierwiastki swojej grupy (szczególnie radon, leżący nad nim w układzie okresowym)[51].

Podejrzewa się, że oganeson wykazywał będzie jak dotychczas najwyższą polaryzowalność ze wszystkich znanych pierwiastków układu okresowego (prawie dwukrotnie taką jak radon)[6]. Poprzez ekstrapolację danych dla innych gazów szlachetnych jego temperaturę wrzenia szacuje się na 320–380 K[6]. Wartość ta różni się znacznie od wcześniejszych oszacowań podających 263 K[52] bądź 247 K[53]. Nawet biorąc pod uwagę dużą niepewność tych obliczeń, wydaje się bardzo mało prawdopodobne, by oganeson w warunkach standardowych był gazem[6]. Z kolei zakres stanu ciekłego jest dla innych gazów szlachetnych bardzo wąski, między 2 i 9 K, wobec czego w warunkach standardowych pierwiastek ten powinien być ciałem stałym. Gdyby jednak oganeson w warunkach standardowych był gazem, to stanowiłby jedną z najgęstszych substancji gazowych w tych warunkach (nawet gdyby występował w postaci cząsteczek monoatomowych jak inne helowce).

Z powodu bardzo dużej polaryzowalności oganeson podejrzewa się o niezwykle małą energię jonizacji (podobną do obserwowanej u ołowiu, w przypadku którego wynosi ona 70% jej wartości dla radonu[54], jest ona znacznie mniejsza od energii jonizacji dla flerowu[55]) i standardowy stan skondensowany[6].

Przewidywane właściwości chemiczne

[edytuj | edytuj kod]
Tetrafluorek ksenonu (z lewej) cechuje się płaską cząsteczką, natomiast podejrzewa się, że tetrafluorek oganesonu (OgF
4
, z prawej) byłby cząsteczką tetraedryczną

Zgodnie z zasadą okresowości oganeson powinien być nieco bardziej reaktywny od radonu, jednak obliczenia teoretyczne wykazały, że może on być od niego nawet znacznie bardziej reaktywny[56], a nawet bardziej reaktywny od flerowu i koperniku[6]. Przyczyną znacząco zwiększonej reaktywności tego pierwiastka względem radonu jest destabilizacja energetyczna i zwiększenie rozmiarów ostatniej zapełnionej podpowłoki 7p. Precyzyjniej, poprzez między innymi sprzężenie spinowo-orbitalne elektronów 7p z biernymi elektronami 7s2, konfiguracja 7s27p2 flerowu jest na tyle ustabilizowana, że można uważać ją za powłokę zapełnioną; tym samym zwiększenie liczby elektronów w atomie oganesonu będzie prowadziło do zmniejszenia jego stabilności[6]. Obliczono również, że oganeson, w przeciwieństwie do innych gazów szlachetnych, będzie wiązał elektron z uwolnieniem energii (będzie miał dodatnie powinowactwo elektronowe)[57][58], choć wprowadzenie poprawek kwantowo-elektrodynamicznych zmniejsza to powinowactwo dla jonu Og
o 9% (co wskazuje, że uwzględnienie tego rodzaju poprawek w przypadku superciężkich pierwiastków jest istotne). Przyczyną wysokiego powinowactwa jest stabilizacja poziomu energetycznego 8s wynikająca z efektów relatywistycznych[59].

Dotychczas nie udało się zsyntetyzować związków oganesonu, jednak obliczenia teoretyczne ich dotyczące prowadzi się od 1964[30].

Obliczenia dotyczące cząsteczki dwuatomowej Og
2
wskazały wiązanie przypominające z grubsza Hg
2
, z energią dysocjacji wynoszącą 6 kJ/mol (mniej więcej czterokrotnie większą od Rn
2
). Ponadto wyliczona długość wiązania była mniejsza od długości wiązania w cząsteczce Rn
2
o 0,16 Å, co wskazuje na silne oddziaływanie tworzące wiązanie. Z drugiej strony OgH+
wykazuje energię dysocjacji (innymi słowy powinowactwo oganesonu do protonu) mniejsze niż RnH+
[6]. Przewidywane wiązanie między oganesonem a wodorem w OgH byłoby bardzo słabe i należałoby je nawet rozpatrywać raczej jako czyste oddziaływanie van der Waalsa niż jako rzeczywiste wiązanie chemiczne[54].

Obliczenia wskazują, że oganeson jest najbardziej elektrododatni z grupy gazów szlachetnych[56] i powinien być zdolny do wiązania się stabilniej z pierwiastkami wysoce elektroujemnymi, niż przykładowo kopernik lub flerow[54]. Przewiduje się stabilne stopnie utlenienia II i IV we fluorkach OgF
2
i OgF
4
[56][60], które powinny być trwalsze niż analogiczne związki ksenonu i radonu dzięki opisanemu wyżej silnemu efektowi spinowo-orbitalnemu[56]. Stopień utlenienia VI byłby z kolei mniej stabilny z powodu tego samego silnego związania podpowłoki 7p1/2[8], które zwiększa reaktywność tego pierwiastka. Przykładowo wykazano, że reakcja oganesonu z fluorem (F
2
) z wytworzeniem OgF
2
wydzieliłaby energię 106 kcal/mol, z której około 46 kcal/mol wynikałoby właśnie z tego oddziaływania. Dla porównania sprzężenie spinowo-orbitalne podobnej cząsteczki RnF
2
odpowiada za około 10 kcal/mol z energii tworzenia wynoszącej 49 kcal/mol[54]. To samo oddziaływanie stabilizuje tetraedryczną geometrię Td OgF
4
, w odróżnieniu od płaskiej D4h XeF
4
[60]. Wiązanie OgF najprawdopodobniej będzie wykazywało charakter w większym stopniu jonowy niż kowalencyjny, czyniąc fluorki oganesonu nielotnymi[56][61]. Przewiduje się też, że oganeson powinien być zdolny do tworzenia wiązań OgCl[56] (spośród związków innych gazów szlachetnych znany jest na przykład XeCl
2
, o budowie liniowej[62]).

  1. Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 294,21398 u (294
    Og
    ). Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.
  2. Wszystkie angielskie nazwy fluorowców mają końcówki „-ine”: fluorine, chlorine, bromine, iodine, astatine i tennessine. W nazwach polskich nie ma podobnej reguły: fluor, chlor, brom, jod, astat, tenes.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  2. a b c d IUPAC Announces the Names of the Elements 113, 115, 117, and 118 [online], International Union of Pure and Applied Chemistry, 30 listopada 2016 [dostęp 2017-06-10] (ang.).
  3. Nicholas St. Fleur, Four New Names Officially Added to the Periodic Table of Elements [online], New York Times, 31 maja 2017 [dostęp 2017-06-10] (ang.).
  4. a b IUPAC is Naming The Four New Elements Nihonium, Moscovium, Tennessine, And Oganesson [online], International Union of Pure and Applied Chemistry, 8 czerwca 2016 [dostęp 2017-06-10] (ang.).
  5. a b Alex Stone, 99. Element 118 Debuts On the Periodic Table, [w:] The Top 6 Physics Stories of 2006 [online], Discover Magazine, 7 stycznia 2007, s. 2 [dostęp 2017-05-30] (ang.).
  6. a b c d e f g h i Clinton S. Nash, Atomic and Molecular Properties of Elements 112, 114, and 118, „Journal of Physical Chemistry A”, 109 (15), 2005, s. 3493–3500, DOI10.1021/jp050736o, PMID16833687 (ang.).
  7. Mark R. Leach, The Internet Database of Periodic Tables [online] [dostęp 2017-06-10] (ang.).
  8. a b Burkhard Fricke, Superheavy elements: a prediction of their chemical and physical properties, „Recent Impact of Physics on Inorganic Chemistry”, 21, 1975, s. 89–144, DOI10.1007/BFb0116498 (ang.).
  9. Robert Smolanczuk, Production mechanism of superheavy nuclei in cold fusion reactions, „Physical Review C”, 59 (5), 1999, s. 2634–2639, DOI10.1103/PhysRevC.59.2634, Bibcode1999PhRvC..59.2634S.
  10. Viktor Ninov, Observation of Superheavy Nuclei Produced in the Reaction of Krypton-86 with Lead-208, „Physical Review Letters”, 83 (6), 1999, s. 1104–1107, DOI10.1103/PhysRevLett.83.1104, Bibcode1999PhRvL..83.1104N.
  11. a b R.F. Service, Berkeley Crew Bags Element 118, „Science”, 284 (5421), 1999, s. 1751, DOI10.1126/science.284.5421.1751.
  12. a b Public Affairs Department, Results of element 118 experiment retracted [online], Berkeley Lab, 21 lipca 2001 [dostęp 2017-05-30].
  13. R. Dalton, Misconduct: The stars who fell to Earth, „Nature”, 420 (6917), 2002, s. 728–729, DOI10.1038/420728a, PMID12490902, Bibcode2002Natur.420..728D.
  14. a b Element 118 disappears two years after it was discovered [online], Physicsworld.com [dostęp 2017-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2007-10-12] (ang.).
  15. a b Yu.Ts. Oganessian i inni, Results from the first 249Cf+48Ca experiment, „Communication of the Joint Institute for Nuclear Research”, D7-2002-287, 2002, s. 1-15 (ang.).
  16. a b c d Yu.Ts. Oganessian i inni, Synthesis of the isotopes of elements 118 and 116 in the 249Cf and 245Cm+48Ca fusion reactions, „Physical Review C”, 74 (4), 2006, s. 044602, DOI10.1103/PhysRevC.74.044602, Bibcode2006PhRvC..74d4602O (ang.).
  17. a b Anne M. Stark, Livermore scientists team with Russia to discover element 118 [online], Lawrence Livermore National Laboratory, 3 grudnia 2006 [dostęp 2017-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-17] (ang.).
  18. Yuri Oganessian, Synthesis and decay properties of superheavy elements, „Pure and Applied Chemistry”, 78 (5), 2006, s. 889–904, DOI10.1351/pac200678050889 (ang.).
  19. Katharine Sanderson, Heaviest element made – again, Nature News, 17 października 2006, DOI10.1038/news061016-4 (ang.).
  20. Phil Schewe, Ben Stein, Davide Castelvecchi, Elements 116 and 118 Are Discovered, [w:] Physics News Update [online], American Institute of Physics, 17 października 2006 [dostęp 2017-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-01] (ang.).
  21. Rick Weiss, Scientists Announce Creation of Atomic Element, the Heaviest Yet [online], Washington Post, 2006 [dostęp 2017-06-03] (ang.).
  22. Oganesson: historical information [online], WebElements Periodic Table [dostęp 2017-05-30] (ang.).
  23. Mitch Jacoby, Element 118 Detected, With Confidence [online], Chemical & Engineering News, 17 października 2006 [dostęp 2017-05-30] (ang.).
  24. Yuri Ts. Oganessian, Krzysztof P. Rykaczewski, A beachhead on the island of stability, „Physics Today”, 8, 68, 2015, s. 32, DOI10.1063/PT.3.2880.
  25. a b c d Roy P. Chowdhury, C. Samanta, D.N. Basu, Alpha decay half-lives of new superheavy elements, „Physical Review C”, 73, 2006, s. 014612, DOI10.1103/PhysRevC.73.014612, Bibcode2006PhRvC..73a4612C, arXiv:nucl-th/0507054.
  26. Yu. Ts. Oganessian i inni, Measurements of cross sections and decay properties of the isotopes of elements 112, 114, and 116 produced in the fusion reactions 233,238U, 242Pu, and 248Cm+48Ca, „Physical Review C”, 70 (6), 2004, s. 064609, DOI10.1103/PhysRevC.70.064609, Bibcode2004PhRvC..70f4609O (ang.).
  27. C. Samanta, R.P. Chowdhury, D.N. Basu, Predictions of alpha decay half-lives of heavy and superheavy elements, „Nuclear Physics A”, 789, 2007, s. 142–154, DOI10.1016/j.nuclphysa.2007.04.001, Bibcode2007NuPhA.789..142S, arXiv:nucl-th/0703086 (ang.).
  28. Robert C. Barber i inni, Discovery of the elements with atomic numbers greater than or equal to 113 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 83 (7), 2011, s. 1, DOI10.1351/PAC-REP-10-05-01 (ang.).
  29. Discovery and Assignment of Elements with Atomic Numbers 113, 115, 117 and 118 [online], International Union of Pure and Applied Chemistry, 30 grudnia 2015 [dostęp 2017-04-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-31] (ang.).
  30. a b A.V. Grosse, Some physical and chemical properties of element 118 (Eka-Em) and element 86 (Em), „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”, 27 (3), 1965, s. 509–519, DOI10.1016/0022-1902(65)80255-X.
  31. J. Chatt, Recommendations for the Naming of Elements of Atomic Numbers Greater than 100, „Pure and Applied Chemistry”, 51 (2), 1979, s. 381–384, DOI10.1351/pac197951020381 (ang.).
  32. M.E. Wieser, Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 78 (11), 2006, s. 2051–2066, DOI10.1351/pac200678112051 (ang.).
  33. Transactinides and the future elements, [w:] Darleane C. Hoffman, Diana M. Lee, Valeria Pershina, The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements, wyd. 3, Dordrecht: Springer Science+Business Media, 2006, ISBN 1-4020-3555-1 (ang.).
  34. Discovery of New Elements Makes Front Page News [online], Berkeley Lab Research Review, 1999 [dostęp 2017-06-04] (ang.).
  35. W.H. Koppenol, Naming of new elements (IUPAC Recommendations 2002), „Pure and Applied Chemistry”, 74 (5), 2002, s. 787, DOI10.1351/pac200274050787 (ang.).
  36. Erika Niedowski, New chemical elements discovered in Russia’s Science City [online], 12 lutego 2007 [dostęp 2017-06-04] (ang.).
  37. Ася Емельянова, 118-й элемент назовут по-русски [online], Вести.ru, 17 grudnia 2006 [dostęp 2017-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-25] (ros.).
  38. Российские физики предложат назвать 116 химический элемент московием [online], РИА Новости, 26 marca 2011 [dostęp 2017-06-10] (ros.).
  39. a b Willem H. Koppenol i inni, How to name new chemical elements (IUPAC Recommendations 2016), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (4), 2016, DOI10.1515/pac-2015-0802 (ang.).
  40. O nazwach pierwiastków 113, 115, 117 i 118 w języku polskim oraz o nazw tych odmianie [online], Komisji Terminologii Chemicznej PTChem [dostęp 2019-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-20].
  41. Nowe nazwy dla nowych pierwiastków [online], Wyborcza.pl, 9 czerwca 2016 [dostęp 2017-06-10].
  42. Energia z kwarków? Kanadyjscy fizycy są na tropie chłodnej materii kwarkowej [online], Wyborcza.pl, 27 czerwca 2018 [dostęp 2018-06-28].
  43. Pierre de Marcillac i inni, Experimental detection of α-particles from the radioactive decay of natural bismuth, „Nature”, 422 (6934), 2003, s. 876–878, DOI10.1038/nature01541, PMID12712201, Bibcode2003Natur.422..876D.
  44. Glenn D. Considine, Peter H. Kulik, Van Nostrand’s Scientific Encyclopedia, wyd. 9, Wiley-Interscience, 2002, ISBN 978-0-471-33230-5, OCLC 223349096.
  45. a b Yu. Ts. Oganessian, Heaviest nuclei from 48Ca-induced reactions, „Journal of Physics G: Nuclear and Particle Physics”, 34 (4), 2007, R165–R242, DOI10.1088/0954-3899/34/4/R01, Bibcode2007JPhG...34..165O.
  46. Roy P. Chowdhury, C. Samanta, D.N. Basu, Search for long lived heaviest nuclei beyond the valley of stability, „Physical Review C”, 77 (4), 2008, s. 044603, DOI10.1103/PhysRevC.77.044603, Bibcode2008PhRvC..77d4603C.
  47. R.P. Chowdhury, C. Samanta, D.N. Basu, Nuclear half-lives for α -radioactivity of elements with 100 ≤ Z ≤ 130, „Atomic Data and Nuclear Data Tables”, 94 (6), 2008, s. 781–806, DOI10.1016/j.adt.2008.01.003, Bibcode2008ADNDT..94..781C.
  48. a b G. Royer, K. Zbiri, C. Bonilla, Entrance channels and alpha decay half-lives of the heaviest elements, „Nuclear Physics A”, 3–4, 730, 2004, s. 355–376, DOI10.1016/j.nuclphysa.2003.11.010, Bibcode2004NuPhA.730..355R, arXiv:nucl-th/0410048.
  49. S.B. Duarte i inni, Half-life predictions for decay modes of superheavy nuclei, „Journal of Physics G: Nuclear and Particle Physics”, 30 (10), 2004, s. 1487–1494, DOI10.1088/0954-3899/30/10/014, Bibcode2004JPhG...30.1487D.
  50. Richard F.W. Bader, An Introduction to the Electronic Structure of Atoms and Molecules [online], McMaster University [dostęp 2017-06-10] (ang.).
  51. Ununoctium (Uuo) – Chemical properties, Health and Environmental effects [online], Lenntech [zarchiwizowane z adresu 2008-01-16] (ang.).
  52. Glenn Theodore Seaborg, Modern Alchemy, World Scientific, 1994, s. 172, ISBN 981-02-1440-5 (ang.).
  53. N. Takahashi, Boiling points of the superheavy elements 117 and 118, „Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry”, 251 (2), 2002, s. 299–301, DOI10.1023/A:1014880730282.
  54. a b c d Young-Kyu Han i inni, Spin–orbit effects on the transactinide p-block element monohydrides MH (M=element 113–118), „Journal of Chemical Physics”, 112 (6), 2000, s. 2684, DOI10.1063/1.480842, Bibcode2000JChPh.112.2684H (ang.).
  55. Clinton S. Nash, Bruce E. Bursten, Spin-Orbit Effects, VSEPR Theory, and the Electronic Structures of Heavy and Superheavy Group IVA Hydrides and Group VIIIA Tetrafluorides. A Partial Role Reversal for Elements 114 and 118, „Journal of Physical Chemistry A”, 1999 (3), 1999, s. 402–410, DOI10.1021/jp982735k.
  56. a b c d e f Uzi Kaldor, Stephen Wilson, Theoretical Chemistry and Physics of Heavy and Superheavy Elements, Springer, 2003, s. 105–106, DOI10.1007/978-94-017-0105-1_3, ISBN 1-4020-1371-X (ang.).
  57. Igor Goidenko i inni, QED corrections to the binding energy of the eka-radon (Z=118) negative ion, „Physical Review A”, 67 (2), 2003, 020102(R), DOI10.1103/PhysRevA.67.020102, Bibcode2003PhRvA..67b0102G (ang.).
  58. Ephraim Eliav i inni, Element 118: The First Rare Gas with an Electron Affinity, „Physical Review Letters”, 77 (27), 1996, s. 5350–5352, DOI10.1103/PhysRevLett.77.5350, PMID10062781, Bibcode1996PhRvL..77.5350E (ang.).
  59. Arie Landau i inni, Benchmark calculations of electron affinities of the alkali atoms sodium to eka-francium (element 119), „Journal of Chemical Physics”, 115 (6), 2001, s. 2389–2392, DOI10.1063/1.1386413, Bibcode2001JChPh.115.2389L [dostęp 2015-09-15].
  60. a b Young-Kyu Han, Yoon Sup Lee, Structures of RgFn (Rg = Xe, Rn, and Element 118. n = 2, 4.) Calculated by Two-component Spin-Orbit Methods. A Spin-Orbit Induced Isomer of (118)F4, „Journal of Physical Chemistry A”, 103 (8), 1999, s. 1104–1108, DOI10.1021/jp983665k.
  61. Kenneth S. Pitzer, Fluorides of radon and element 118, „Journal of the Chemical Society, Chemical Communications” (18), 1975, s. 760–761, DOI10.1039/C3975000760b.
  62. Davide M. Proserpio, Roald Hoffmann, Kenneth C. Janda, The xenon-chlorine conundrum: van der Waals complex or linear molecule?, „Journal of the American Chemical Society”, 113 (19), 1991, s. 7184–7189, DOI10.1021/ja00019a014.