Potas – Wikipedia, wolna encyklopedia

Potas
← potas → wapń
Wygląd
srebrzystobiały
Potas
Widmo emisyjne potasu
Widmo emisyjne potasu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

potas, K, 19
(łac. kalium)

Grupa, okres, blok

1, 4, s

Stopień utlenienia

I

Właściwości metaliczne

metal alkaliczny

Właściwości tlenków

silnie zasadowe

Masa atomowa

39,098 ± 0,001[4][a]

Stan skupienia

stały

Gęstość

856 kg/m³

Temperatura topnienia

63,5 °C[1]

Temperatura wrzenia

759 °C[1]

Numer CAS

7440-09-7

PubChem

5462222

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Potas (K, łac. kalium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali alkalicznych o liczbie atomowej 19.

Odkrycie

[edytuj | edytuj kod]

Potas odkrył i wyodrębnił w 1807 roku Humphry Davy poprzez elektrolizę wodorotlenku potasu[6]. Polską nazwę zaproponował Filip Walter.

Występowanie, izotopy

[edytuj | edytuj kod]

Głównymi minerałamisylwin, sylwinit, karnalit, kainit, langbeinit i różne glinokrzemiany.

Trwałe są izotopy 39
K
oraz 41
K
. Ważnym nietrwałym izotopem jest słabo promieniotwórczy 40
K
, z którego, zależnie od sposobu przemiany, powstaje 40
Ar
lub 40
Ca
. Przemiana w argon jest wykorzystywana w datowaniu skał i minerałów metodą potasowo-argonową.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]
Reakcja potasu z wodą przebiega gwałtownie

Potas jest bardzo miękkim metalem. Można go kroić nożem, niczym ser. Jest bardzo aktywnym pierwiastkiem, potencjał standardowy układu K+
/K wynosi −2,93 V. W kontakcie z wodą i kwasami zapala się, często wybuchowo. Reaguje z alkoholami, wypierając z nich wodór i tworząc alkoholany. O ile jego powierzchnia nie jest spasywowana (na powietrzu pokrywa się warstwą nadtlenku K
2
O
2
), w kontakcie z powietrzem może się zapalić. Przechowuje się go w nafcie lub oleju parafinowym (najlepiej pod warstwą argonu).

Ważnymi związkami potasu są tlenek K
2
O
, nadtlenek K
2
O
2
i wodorotlenek KOH, będący bardzo silną zasadą, oraz wiele soli. Prawie wszystkie sole potasu są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Do trudno rozpuszczalnych soli potasu należą: nadchloran KClO
4
, heksachloroplatynian(IV) K
2
[PtCl
6
]
oraz wodorowinian KHC
4
H
4
O
6
. Potas tworzy także wodorek. Spalany w nadmiarze tlenu tworzy żółty ponadtlenek KO
2
, a w ozonie pomarańczowy ozonek KO
3
. Ważnym odczynnikiem chemicznym jest nadmanganian potasu KMnO
4
.

Potas, podobnie jak sód, wykazuje chemiluminescencję – podczas powolnego utleniania tlenem atmosferycznym występuje delikatne świecenie[7].

Kationy K+
należą do V grupy i barwią płomień na kolor różowo-fioletowy.

Znaczenie biologiczne

[edytuj | edytuj kod]
  • bierze udział w przewodzeniu impulsów przez neuron
  • podwyższa stopień uwodnienia koloidów komórkowych
  • stanowi aktywator wielu enzymów

Potas w żywności

[edytuj | edytuj kod]

Poniższa tabela przedstawia zawartość potasu w 100g poszczególnych produktów (uwzględniono tylko te produkty, które w 100 g zawierają min. 250 mg potasu).[8]

wykaz zawartości potasu w 100g poszczególnych produktów
Produkt zawartość potasu
soja sucha 2100 mg
kakao 1900 mg
morele suszone 1700 mg
fasola sucha 1200 mg
otręby pszenne 1182 mg [9]
orzechy pistacjowe 1100 mg
koncentrat pomidorowy 1070 mg
mak 960 mg
groch suchy 940 mg
soczewica sucha 870 mg
nasiona słonecznika 800 mg
pestki dyni 810 mg
owoce suszone, daktyle, figi, jabłka, rodzynki, śliwki 650-950 mg
frytki 700 mg [10]
Komosa ryżowa 674 mg[11]
migdały, orzechy ziemne, laskowe 600-800 mg
awokado 600 mg
gorzka czekolada 581 mg [11]
otręby owsiane 566 mg [9]
szpinak 550 mg[12]
orzechy włoskie 500 mg
Pierś z indyka 460 mg[11]
ziemniaki (surowe) 454 mg [10]
Halibut 446 mg[11]
kakao gorzkie 16% 420 mg
banan 395 mg[11]
wieprzowina 390 mg[11]
płatki owsiane, jęczmienne, żytnie 380-400 mg
chleb pełnoziarnisty 300-400 mg
chude mięso 300-400 mg
ryby 300-400 mg
kasze gruboziarniste 200-400 mg
ziemniaki (gotowane) 295 mg [10]

Źródło: wg Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005.

Skutki niedoboru

[edytuj | edytuj kod]

Niedobór u człowieka powoduje:

Niedobór u roślin powoduje:

Kationy potasu są głównymi jonami wewnątrzkomórkowymi, koniecznymi do utrzymania potencjału czynnościowego błon komórkowych (patrz: znaczenie biologiczne pierwiastków).

  1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 39,0983 ± 0,0001. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-27, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  2. potassium, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-10] (ang.).
  3. Potassium (nr 244856) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  4. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  5. Potas (nr 244856) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  6. Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 132. OCLC 839118859.
  7. Marek Ples: Chemiluminescencja metalicznego sodu. Weird science. [dostęp 2014-10-20]. (pol.).
  8. Produkty bogate w potas, tabela, lista potraw bogatych w potas | Dieta i ruch - mp.pl [online], mp.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  9. a b Otręby pszenne – właściwości, zawartość kalorii, w jakich formach można spożywać otręby pszenne | WP abcZdrowie [online], abczdrowie.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  10. a b c Nowe kulinarne metody na obniżenie zawartości potasu w ziemniakach - doktorbarbara [online], doktorbarbara.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  11. a b c d e f Potas - źródła potasu w diecie i wpływ na zdrowie - Dietetycy.org.pl [online], org.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  12. Warzywa i owoce bogate w potas | Katelin [online], katelin.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]