Powiat pajęczański – Wikipedia, wolna encyklopedia

Powiat pajęczański
powiat
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

TERC

1009

Siedziba

Pajęczno

Starosta

Paweł Sikora

Powierzchnia

803,77 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


50 952[1]

• gęstość

63,7 os./km²

Urbanizacja

24,27%

Tablice rejestracyjne

EPJ

Adres urzędu:
ul. Kościuszki 76
98-330 Pajęczno
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu pajęczańskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

6

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
51°08′50″N 18°59′30″E/51,147222 18,991667
Strona internetowa

Powiat pajęczański – powiat w Polsce (województwo łódzkie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Pajęczno.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 51 220 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 51 071 osób[3].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Położenie i obszar

[edytuj | edytuj kod]

Powiat pajęczański ma obszar[4] 803,77 km².

Powiat stanowi 4,41% powierzchni województwa łódzkiego.

Powiat pajęczański graniczy z trzema powiatami województwa łódzkiego: wieluńskim, bełchatowskim i radomszczańskim oraz z dwoma powiatami województwa śląskiego: częstochowskim i kłobuckim.

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Ludność i powierzchnia, wg GUS 2007[4][5]
lp. Herb Gmina siedziba powierzchnia
(km²)
ludność gęstość zaludnienia
(osób/km²)
1 Działoszyn Działoszyn 120,92 12926 107
2 Kiełczygłów Kiełczygłów 88,80 4292 48
3 Nowa Brzeźnica Nowa Brzeźnica 135,15 4958 37
4 Pajęczno Pajęczno 113,64 11601 102
5 Rząśnia Rząśnia 86,12 4814 56
6 Siemkowice Siemkowice 98,40 4993 51
7 Strzelce Wielkie Strzelce Wielkie 78,00 4856 62
8 Sulmierzyce Sulmierzyce 82,74 4700 57
Razem 8 8 803,77 53140 66

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Powiat pajęczański został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat pajęczański złożyło się 29 gromad, które wyłączono z dwóch ościennych powiatów w tymże województwie[6]:

Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia powiat pajęczański nie obejmował miast; Pajęczno, stolica powiatu, utraciła prawa miejskie w 1870 roku i odzyskała je dopiero 1 stycznia 1958 roku[8]. 1 stycznia 1959 roku z gromady Wiewiec wyłączono wieś Krzywanice i pobliskie kolonie i włączono je do gromady Lgota Wielka w powiecie radomszczańskim[9].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat pajęczański podzielono na 1 miasto i 9 gmin[10]:

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu pajęczańskiego podzielono między trzy nowo utworzone województwa[12].

  • częstochowskie – miasto Pajęczno oraz gminy Nowa Brzeźnica, Pajęczno i Strzelce Wielkie
  • piotrkowskie – gminy Rząśnia i Sulmierzyce
  • sieradzkie – gminy Działoszyn, Rusiec, Kiełczygłów i Siemkowice

1 stycznia 1992 roku miasto Pajęczno i gminę wiejską Pajęczno połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[13]. 31 grudnia 1993 roku prawa miejskie odzyskał Działoszyn, co sprawiło, że gminę wiejską Działoszyn przekształcono w gminę miejsko-wiejską[14].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie łódzkim przywrócono powiat pajęczański[15], w porównaniu z obszarem z 1975 roku zmniejszony o gminę Rusiec, która znalazła się w powiecie bełchatowskim w tymże województwie.

Przyłączenie gminy Rząśnia do powiatu pajęczańskiego spotkało się z głośnym sprzeciwem ludności gminy powołującej się na względy funkcjonalno-przestrzenne i społeczne (zatrudnienie, gospodarka, komunikacja, podstawowe instytucje), przemawiające za przynależnością do powiatu bełchatowskiego[16]. Podobny wniosek (o przynależność do powiatu radomszczańskiego) złożyły także władze gminy Sulmierzyce, który jednak w przeciwieństwie do wniosku gminy Rząśnia, nie spełniał wymóg formalnych[17]. Żaden z nich nie został jednak uwzględniony.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Krzeczów leży obecnie na terenie powiatu wieluńskiego – pozostałe są ponownie w powiecie pajęczańskim.

Gospodarka, kultura, infrastruktura

[edytuj | edytuj kod]

Powiat ma charakter leśny i rolniczy. Tereny rolnicze zajmują 52% ogólnej powierzchni powiatu. W produkcji rolniczej dominują ziemniaki i zboże, także rzepak i buraki cukrowe. Bardzo dobrze funkcjonuje produkcja chrzanu, Obrowska zupa chrzanowa została wpisana na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Na terenie powiatu działa 50 przetwórni owocowo-warzywnych. Ze zwierząt hoduje się trzodę chlewną i bydło mleczne. Powiat pajęczański posiada bogate złoża kamienia wapiennego, piasków i żwirów. W kraju znana jest Cementownia Warta S.A. z Trębaczewa koło Działoszyna. W powiecie pajęczańskim znajduje się również zwałowisko KWB Bełchatów oraz część odkrywki Szczerców[18]. W powiecie zarejestrowanych jest 2410 podmiotów gospodarczych. Regionem partnerskim powiatu pajęczańskiego jest powiat niemiecki Merseburg-Querfurt.

Powiat dysponuje 200 miejscami noclegowymi. Na terenie powiatu znajdują się dwa kina (w Pajęcznie i Działoszynie), 27 bibliotek, ośrodki kultury oraz Powiatowa Biblioteka Publiczna z czytelnią multimedialną.

Przez teren powiatu przebiegają krajowe drogi i linie kolejowe. Dobre połączenia zapewniają: magistrala kolejowa Śląsk-Porty i droga krajowa nr 42 oraz drogi wojewódzkie nr 486, 483, 491. Tablice rejestracyjne: EPJ (od maja 2000), wcześniej odpowiednio wojewódzkie częstochowskie, piotrkowskie, sieradzkie (wszystkie do 1998) i łódzkie (styczeń 1999 – kwiecień 2000). Powiatowy zarząd dróg znajduje się w mieście Działoszyn.

Przyroda i turystyka

[edytuj | edytuj kod]
Warta płynąca przez Załęczański Park Krajobrazowy

Południowo-zachodnią część powiatu obejmuje Załęczański Park Krajobrazowy, na jego obszarze znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Węże i Dąbrowa w Niżankowicach. Na terenie Parku możemy podziwiać wiele interesujących pomników przyrody m.in. Żabi Staw czy Góra Wapiennik. W całym powiecie pajęczańskim rezerwaty przyrody mają łącznie 189 ha, a obszary chronionego krajobrazu zajmują 3640 ha.

Zabytki powiatu to głównie obiekty sakralne i architektoniczne oraz miejsca pamięci historycznej. Na terenie powiatu znajdują się 32 stanowiska archeologiczne.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2007):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 53 140 100 26 712 50,27 26 428 49,73
Miasto 12 897 24,27 6522 12,27 6375 12,00
Wieś 40 243 75,73 20 190 37,99 20 053 37,74
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu pajęczańskiego w 2014 roku[19].


Osoby związane z ziemią pajęczańską

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  4. a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  5. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
  6. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 286.
  7. Gromadzką Radę Narodową w Wistce zlikwidowano uchwałą WRN w Łodzi z dnia 20 września 1961 r. i włączono do gromady Dworszowice Pakoszowe.
  8. Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282.
  9. Dz.U. z 1958 r. nr 76, poz. 392.
  10. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
  11. Obecnie w powiecie bełchatowskim.
  12. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
  13. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
  14. Dz.U. z 1993 r. nr 123, poz. 555.
  15. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
  16. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji: Ocena nowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa.
  17. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji: Ocena nowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa, Wnioski i postulaty stopnia powiatowego.
  18. Gospodarka Gminy Rząśnia – Gmina Rząśnia, „Gmina Rząśnia” [dostęp 2017-08-15] (pol.).
  19. Powiat pajęczański w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]