Powrót Ulissesa do ojczyzny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Powrót Ulissesa do ojczyzny

Il ritorno d’Ulisse in patria

Tytułowy bohater opery, Ulisses
Rodzaj	dramma per musica[1]
Muzyka	Claudio Monteverdi[1][2][3][4]
Libretto	Giacomo Badoaaro[1]
Liczba aktów	3 z prologiem[1]
Język oryginału	włoski
Źródło literackie	Odyseja Homera[1][2]
Czas trwania	3 godziny
Data powstania	przed 1640
Prapremiera	karnawał[3] 1640, Teatro SS Giovanni e Paolo lub Teatro San Cassiano w Wenecji[1]
poprzednia Udane szaleństwo Licori następna Wesele Eneasza z Lawinią

Powrót Ulissesa do ojczyzny (wł. Il ritorno d’Ulisse in patria), SV 325 – siódma opera włoskiego kompozytora barokowego, Claudia Monteverdiego^[1][2][3][4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Dzieło to było jednym z trzech utworów scenicznych Monteverdiego napisanych dla teatru w Wenecji^[2]. Zawiera trzydzieści partii solowych, jednak do ich wykonania nie trzeba więcej, niż czternastu śpiewaków. Jest tak ze względu na to, że w czasach powstawania dzieła typowa opera wenecka zatrudniała właśnie czternastu solistów^[2].

Treść^[1][edytuj | edytuj kod]

Prolog[edytuj | edytuj kod]

Ludzka kruchość, Czas, Fortuna i Amor wieszczą klęskę Ulissesa.

Akt I[edytuj | edytuj kod]

W pałacu w Itace, Penelopa opłakuje długą nieobecność Ulissesa. Jej smutek słyszy jej mamka, Ericlea. Gdy Penelopa wychodzi, jej pomocnik Melanto wchodzi z Eurimaco, służącą natrętnych zalotników Penelopy. Obaj śpiewają z pasją o miłości do siebie nawzajem. Scena zmienia się na wybrzeże Ithacanu, gdzie śpiący Ulisses zostaje sprowadzony na brzeg przez Feaków, których działanie krzyżuje plany Jowisza i Neptuna. Feakowie są karani przez bogów, którzy zmieniają ich i ich statek w kamień. Ulisses budzi się, przeklinając Feaków za to, że go porzucili. Od bogini Minerwy, która pojawia się przebrana za pasterza, Ulisses dowiaduje się, że jest w Itace, i jest powiedziane o „niezmiennej stałości cnotliwej Penelopy” w obliczu uporczywego natręctwa jej zalotników. Minerwa obiecuje wynieść Ulissesa z powrotem na tron, jeśli zastosuje się do jej rady; każe mu się ukryć i zmienia go w starca. Ulisses idzie szukać swojego lojalnego sługi Eumete, podczas gdy Minerwa wyrusza na poszukiwanie Telemacha, syna Ulissesa, który pomoże ojcu odzyskać królestwo. Po powrocie do pałacu Melanto na próżno próbuje przekonać Penelopę do wyboru jednego z zalotników. W zalesionym gaju Eumete, wygnanym z dworu przez zalotników, rozkoszuje się duszpasterskim życiem, pomimo wyszydzania do przez Iro, pasożytniczego naśladowcy. Gdy przegnano już szydercę, wchodzi Ulisses przebrany za żebraka i zapewnia Eumete, że jego pan, król, żyje i powróci. Eumete jest uradowany.

Akt II[edytuj | edytuj kod]

Minerwa i Telemach wracają do Itaki w powozie. Telemach jest z radością witany przez Eumete i ukrytego Ulissesa w leśnym gaju.Po tym, jak Eumete idzie poinformować o przybyciu Penelopy z Telemachem, na Ulissesa spada kula ognia, usuwając jego przebranie i ujawniając jego prawdziwą tożsamość synowi. Obydwaj radują się ze spotkania, po czym Ulisses wysyła Telemacha do pałacu, obiecując, że wkrótce sam tam przyjdzie. W pałacu Melanto narzeka na Eurimaco, że Penelopa nadal nie chce wybrać konkurującego o jej rękę. Wkrótce potem do Penelopy przychodzą trzej zalotnicy (Antinoo, Pisandro, Anfinomo), których miłością wzgardza królowa. Po odejściu zalotników Eumete mówi Penelopie, że Telemach przybył do Itaki, lecz tamta powątpiewa. Wiadomość Eumete podsłuchana jest przez zalotników, którzy knują, by zabić Telemacha. Są jednak przestraszeni, kiedy symboliczny orzeł leci nad głową, więc porzucają swój plan i ponawiają wysiłki, by zdobyć serce Penelopy, tym razem ze złotem. Wracając do leśnego zagajnika, Minerwa mówi Ulissesowi, że zdobyła środki, dzięki którym będzie mógł rzucić wyzwanie konkurentom o rękę swej żony i pokonać ich. Wracając do przebrania żebraka, Ulisses przybywa do pałacu, gdzie zostaje wezwany do walki przez Iro, wyzwanie, które akceptuje i wygrywa. Penelopa oznajmia teraz, że zaakceptuje kandydata, który jest w stanie naciągnąć łuk Ulissesa. Wszyscy trzej bezskutecznie próbują wykonać zadanie. Ukryty Ulisses następnie prosi, aby mógł spróbować, ale wyrzekając się nagrody — ręki Penelopy — i, ku zdumieniu wszystkich, udaje mu się. Następnie gniewnie potępia zalotników i przywołując imiona bogów, zabija wszystkich trzech strzałami z własnego łuku.

Akt III[edytuj | edytuj kod]

Melanto, której kochanek Eurimaco został zabity wraz z innymi zalotnikami, próbuje ostrzec Penelopę przed nowym niebezpieczeństwem, niezidentyfikowanym zabójcą, ale Penelopa jest niewzruszona i nadal opłakuje Ulissesa. Eumete i Telemach mówią jej, że starcem był sam Ulisse, jednak ona im nie wierzy im. Scena krótko przenosi się do niebios, gdzie Junona, po prośbie Minerwy, przekonuje Jowisza i Neptuna, że Ulisses powinien zostać przywrócony na swój tron. W pałacu Ericlea odkryła tożsamość Ulissesa, rozpoznając znamię na jego plecach, o czym mówi Penelopie. Ta jednak w dalszym ciągu nie przekonuje się co do tożsamości starca. Ulisses więc opisuje tajemnice małżeńskiej alkowy. Wtedy królowa, rozumiejąc, że — oprócz niej — tylko on je znał, rozpoznaje w nim swojego ukochanego męża.

Postacie^[1][edytuj | edytuj kod]

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Dzieło to bywa uważane za pierwszą operę w dzisiejszym znaczeniu tego słowa^[2]. Jest uznawane za autentyczne, a zarazem daleko wybiegające w przyszłość^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Partytura w IMSLP
• Libretto (z hiszpańskim przekładem)