French
DeutschUpałty (wyspa) – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Akwen | |
| Powierzchnia | 0,67 km² |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 54°10′26″N 21°40′19″E/54,173889 21,671944 | |
Upałty (niem. Upalten[1]) – wyspa na jeziorze Mamry. Powierzchnia wyspy wynosi 67 ha. Największa wyspa na Mamrach i w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich.
Brzegi wyspy są porośnięte trzciną. Część południowa jest miejscem odpoczynku i wylęgu ptactwa wodnego oraz wielu gatunków ptaków śpiewających. Drzewostan tworzą przede wszystkim drzewa liściaste: dąb, lipa, wiąz, grab, wierzba i leszczyna, w poszyciu dominuje czarny bez.
Wyspa była w posiadaniu rodziny Lehndorffów od połowy XVI do połowy XX w. Lehndorffowie swoją główną siedzibę mieli w Sztynorcie.
Max Toeppen pisał: „Georg Andreas Helwing sławił w 1717 roku polowanie na łosie na wyspie Upałty. Fale jeziora ułatwiały zwierzętom przepływanie na tę wyspę.” Toeppen pisał w innym miejscu, że w XIX w. na wyspie były altany i zagospodarowany park. Na południe od Upałt w odległości 1500 kroków (po lodzie) na małej wysepce hrabia Ernest von Lehndorff pobudował dla upamiętnienia hrabiego Henckla von Donnersmarcka w 1793 piramidę wysokości 40 stóp. Po latach piramida została rozmyta przez fale.
Blisko zachodniego brzegu wyspy pozostał samotny nagrobek Augusta Quednaua, geografa, nauczyciela z Pniewa.
Przed 1939 rokiem na wyspie była elegancka restauracja, leśniczówka i domki letniskowe. Wszystko to wraz z alejkami i kamiennym molem zlokalizowane było po północnej stronie wyspy. Południowa połowa wyspy była rezerwatem. W przewodniku po Mazurach (według informacji zebranych w 1913) Mieczysław Orłowicz pisał: „Pniewo (Stobben), skąd łodzią przeprawić się można na wyspę Upałty”. W latach 1941–1944 na wyspie stacjonował pododdział ochrony kwatery (OKH) w Mamerkach. W tym czasie wyspa połączona była z lądem mostem drewnianym (most został spalony w 1945). Od mostu był dojazd do drogi między Pniewem a Mamerkami. Na wyspie znajdują się pozostałości betonowych umocnień z tego okresu, po innych budowlach pozostały tylko fundamenty.
Wyspa należy do rezerwatu przyrody „Wyspy na jeziorze Mamry i Kisajno”, informują o tym tablice umieszczone na jej brzegach. Są na niej stanowiska lęgowe rzadkich gatunków ptaków, w tym orła bielika.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ B. Konopka, C. Mazur, S. Starzewski, Grosse Masurische Seen. Touristenkarte, Warszawa: Copernicus, PPWK, 2003, ISBN 83-7329-245-4.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Wakar, Bohdan Wilamowski, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn: Pojezierze, 1968.
- Max Toeppen, Historia Mazur, Olsztyn: Wspólnota Kulturowa Borussia, 1995, ISBN 83-900380-3-X.
- Wojciech Kuczkowski, Szlak Wielkich Jezior Mazurskich : przewodnik dla żeglarzy, Warszawa – Giżycko: Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich, Fenix editions, 1993, ISBN 83-900217-9-X.
- Bartłomiej Plebańczyk, Mamerki Kwatera Główna Niemieckich Wojsk Lądowych, Kętrzyn: Kengraf, 2003, ISBN 83-89119-01-3..
- J. Szynkowski, Mazury. Przewodnik, Kętrzyn: Kengraf, 2003.