Władysław Ważny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Władysław Ważny
Tygrys
Ilustracja
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

3 lutego 1908
Ruda Różaniecka, Polska

Data i miejsce śmierci

19 sierpnia 1944
Montigny-en-Ostrevent, Francja

Przebieg służby
Lata służby

1939–1944

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne
Francuskie Siły Wewnętrzne

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Medal Ruchu Oporu (Francja) Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
kpt. Władysław Ważny ps. Tygrys, patron szkoły w Rudzie Różanieckiej
Władysław Ważny ps. Tygrys, nauczyciel, tablica w szkole w Rudzie Różanieckiej
Grób Władysława Ważnego w Montigny-en-Ostrevent, Francja

Władysław Ważny ps. „Tygrys” (znany również jako Władysław Rozmus[1]; ur. 3 lutego 1908 w Rudzie Różanieckiej, zm. 19 sierpnia 1944 w Montigny-en-Ostrevent we Francji) – kapitan Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, organizator ruchu oporu w okupowanej Francji, agent polskiego wywiadu oraz agent brytyjskiego SOE[1] m.in. szukający wyrzutni V-1 i V-2 we Francji, spadochroniarz Akcji Kontynentalnej[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 3 lutego 1908 roku we wsi Ruda Różaniecka, w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Narol, w rodzinie chłopskiej. Był synem Błażeja i Marii z domu Sigłowej; najstarszym spośród dziewięciorga ich dzieci. Miał pięć sióstr i trzech braci[3]. Uczęszczał do seminarium nauczycielskiego w Cieszanowie[4]. Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego w 1930[5] roku pracował jako wiejski nauczyciel w Bobrówce, potem w Surochowie i w Sośnicy koło Jarosławia, gdzie został kierownikiem szkoły[3]. W styczniu 1934 otrzymał stopień podporucznika rezerwy Wojska Polskiego.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej jako dowódca plutonu w 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich. Po podboju Polski przez Niemcy i ZSRR, w październiku 1939 roku, przez Węgry przedostał się do Francji, gdzie wstąpił w szeregi tworzącego się Wojska Polskiego we Francji. Po klęsce Francji wraz z 2 Dywizją Strzelców Pieszych dostał się do obozu dla internowanych w Szwajcarii. Uciekł z niego i przez Francję przedostał się do Hiszpanii. Jeszcze w Pirenejach został aresztowany. Od 21 stycznia do 25 lipca 1943 osadzony został w ciężkim więzieniu w Barcelonie. Następnie przewieziony do obozu koncentracyjnego w Miranda del Ebro. Uciekł z tego obozu 20 sierpnia 1943[3] i dotarł do Gibraltaru i do Anglii[4]. Trafił do Ośrodka Szkoleniowego Komandosów w Camusdarach w Szkocji[4].

Przeszedł kurs spadochronowy w Ringway pod Manchesterem i przeszkolenie dywersyjne. Miał lecieć do kraju, ale skierowano go do działań w ramach Akcji Kontynentalnej[2], do dyspozycji szefa wojskowego POWN Antoniego Zdrojewskiego. Został zastępcą dowódcy Okręgu „Północ” (Nord) majora Macieja Grabowskiego ps. Eugenie i jednocześnie szefa siatki wywiadowczej „Monika W.”[4]. Zadaniem porucznika Władysława Ważnego było stworzenie na terenie okupowanej Francji sieci wywiadowczej, zbierającej informacje o rozlokowaniu wojsk niemieckich, o ich siłach, ruchach i miejscach stacjonowania. Po wylądowaniu w marcu 1944 we Francji okazało się, że najważniejsze dla alianckiego wywiadu są informacje dotyczące wyrzutni rakiet V1 i V2, rozmieszczonych w departamentach Nord i Pas-de-Calais. Pierwszy meldunek o nich por. Ważny nadał 11 czerwca 1944[4]. Nawiązał kontakt z kpt. Michałem Golonem „Michelem”, Francuzem polskiego pochodzenia, łącznikiem pomiędzy Okręgiem Nord a francuskimi Organizacjami Ruchu Oporu[4]. Dzięki licznym współpracownikom, w większości spośród miejscowej ludności polskiej, ale i Francuzów[4] – por. Ważny zdołał przekazać drogą radiową do Londynu 182 meldunki radiowe[4] o lokalizacji 173 wyrzutni V-1, 5 wyrzutni V-2 i 17 informacji o transporcie pocisków.

Efektem pracy konspiracyjnej „Tygrysa” było zbombardowanie przez alianckie samoloty 162 niemieckich wyrzutni V1[4]. Spośród wszystkich jego meldunków naczelne dowództwo alianckie aż 83 zakwalifikowało jako najwyższej wartości. Osobiście por. Władysław Ważny wykrył 59 wyrzutni i zdobył szczegółowy plan jednej z nich, który przekazał pilnie do Wielkiej Brytanii[4]. Siatka wywiadowcza Władysława Ważnego zniszczyła też dwie rampy wyładunkowe latających bomb, dźwignie w Douai, zlokalizowała fabrykę silników lotniczych w Albert, którą zbombardowano i zniszczyła pociąg towarowy z 200 silnikami lotniczymi[4]. Porucznik Ważny wykrył, że w rejonie Mimoyecques (rejon Kanału La Manche) Niemcy rozpoczęli budowę wyrzutni pocisków V3[4]. „Tygrysa” stale szukało, namierzając go, ponad 40 niemieckich samochodów radiogoniometrycznych. Współpracownik Władysława Ważnego, Mieczysław Golon uważał, że niszczono przez RAF bunkry i wyrzutnie V1 w cztery godziny po wysłaniu meldunku przez „Tygrysa”[3].

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Władysław Ważny zginął krótko przed wyzwoleniem północnej Francji podczas próby aresztowania przez Niemców. Został trafiony kilkoma pociskami podczas próby ucieczki. „Tygrys” broniąc się – otworzył ogień do gestapowców, strzelając z obu rąk. Zlikwidował kilku z nich. Sam otrzymał serię z pistoletu maszynowego[4]. Wokół śmierci Władysława Ważnego narosło sporo niejasności. Sam fakt, że zgon nastąpił bardzo szybko, zdaje się potwierdzać, że „Tygrys” mógł zażyć truciznę, którą zawsze nosił przy sobie[6]. Działalność i walka Władysława Ważnego we Francji uchroniła tysiące mieszkańców Wysp Brytyjskich i Londynu od śmierci[4].

Odznaczenia i awanse[edytuj | edytuj kod]

Pośmiertnie został awansowany na stopień kapitana. W 1946 roku Władysław Ważny otrzymał pośmiertnie:

odznaczenia francuskie:

Władze brytyjskie nigdy nie przyznały kapitanowi Władysławowi Ważnemu żadnego odznaczenia. Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill przemawiając w Izbie Gmin w lutym 1946 roku złożył hołd Władysławowi Ważnemu i jego siatce wywiadowczej[3] mówiąc[7]:

Polacy ponieśli ciężkie straty. Pięć z sześciu stacji nadawczych zostało zlikwidowanych przez 40 grup rozpoznawczych, a kapitan WAŻNY o pseudonimie „Tygrys”, oficer wywiadu, zginął w akcji. Garstka odważnych żołnierzy stoczyła ciężką, cichą bitwę w obcym kraju i zginęła, aby londyńczycy mogli żyć. Nie należy o nich zapominać.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 1955 roku imieniem kpt. Ważnego nazwano ulicę w miejscowości Montigny-en-Ostrevent, w której zginął; wzniesiono także pomnik na miejscowym cmentarzu. W 1966 roku został patronem szkoły podstawowej w rodzinnej Rudzie Różanieckiej.

Na 50. rocznicę tragicznej śmierci Władysława Ważnego, zostały zorganizowane w Montigny-en-Ostrevent uroczyste obchody wraz z wystawą. Przyjechała ekipa TVP i przygotowała 35-minutowy film, emitowany przez TVP Polonia i TVP Historia.

26 września 2021[8] kpt. Władysław Ważny został patronem Szkoły Podstawowej w Sośnicy w województwie podkarpackim[9][10]. Podczas ceremonii odsłonięto m.in. pamiątkowy mural wykonany w ramach projektu Ministerstwa Obrony Narodowej „MUR, ALE historia Wojska Polskiego”, autorstwa stypendysty Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Arkadiusza Andrejkowa[8].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Jedyną miłością jego życia była Danuta Klepatówna z Rudy Różanieckiej, pracownica poczty, z którą korespondował do końca swojego życia[11].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Spadochroniarze Akcji Kontynentalnej są niekiedy błędnie utożsamiani z cichociemnymi. Jak podkreśla Jan Librach, jeden z inicjatorów „Akcji” „nie było, poza ogólnymi założeniami walki z wrogiem, związku organizacyjnego pomiędzy Akcją Kontynentalną a kierowanymi z Londynu pracami krajowymi”, tj. organizowanymi przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza lotniczymi zrzutami cichociemnych, broni, sprzętu i pieniędzy dla Armii Krajowej[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Wladyslaw WAZNY, aka Wladyslaw ROZMUS – born 03.02.1908. nationalarchives.gov.uk. [dostęp 2020-01-23]. (ang.).
  2. ↑ a b Akcja Kontynentalna » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-09-21] (pol.).
  3. ↑ a b c d e Kpt. Władysław Ważny (Tygrys). zsrudarozaniecka.pl. [dostęp 2019-09-24].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Władysław Ważny – cichociemny na tropach wyrzutni bomb latających, „Zeszyty historyczne”, 3, Warszawa: Stowarzyszenie Klubu Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari, czerwiec 2006, s. 19–23.
  5. ↑ „Tygrys” niszczy wyrzutnie, [w:] Krystyna Kozłowska, Milcząca wyrzutnia, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, s. 123, ISBN 83-11-07198-5.
  6. ↑ Kpt. Władysław Ważny (Tygrys) [online], www.szkola.ruda-rozaniecka.com [dostęp 2018-03-03] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-03].
  7. ↑ Władysław Ważny – bohater z Rudy Różanieckiej. Mówił o nim Winston Churchill. zlubaczowa.pl, 2023-04-15. [dostęp 2023-06-15].
  8. ↑ a b Kpt. Władysław Ważny patronem Szkoły Podstawowej w Sośnicy. ugradymno.pl. [dostęp 2023-02-28]. (pol.).
  9. ↑ Kpt. Władysław Ważny – cichociemny patronem szkoły w Sośnicy. ipn.gov.pl. [dostęp 2023-02-28]. (pol.).
  10. ↑ Kpt. Władysław Ważny patronem Szkoły Podstawowej w Sośnicy. Odsłonięcie muralu. Kpt. Władysław Ważny patronem Szkoły Podstawowej w Sośnicy. Odsłonięcie muralu, 2021-10-11. [dostęp 2023-02-28]. (pol.).
  11. ↑ Kpt. Władysław Ważny (Tygrys). zsrudarozaniecka.pl. [dostęp 2019-09-14].
  12. ↑ Jan Librach, Nota o „Akcji Kontynentalnej”, „Zeszyty Historyczne” (zeszyt 123), Paryż: Instytut Literacki, 1973, s. 159–171.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Krystyna Kozłowska, Milcząca wyrzutnia, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, ISBN 83-11-07198-5.
  • Bohaterski szlak „Tygrysa”, „Tygodnik Polski / La Semaine Polonaise”, Paryż, 5 czerwca 1966.
  • Le capitaine Ważny... arrêté à Montigny-en-Ostrevent par la Gestapo..., „La Voix du Nord”, Douai, 1 listopada 1995 (fr.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Ważny&oldid=73229035”