Wał Zygmuntowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wał Zygmuntowski – ziemne umocnienia otaczające Warszawę, usypane w latach 1621–1624 z rozkazu króla Zygmunta III Wazy. Powstały po bitwie pod Cecorą na wypadek najazdu Turcji. Zostały prawie całkowicie splantowane na początku XVIII wieku.

Od północy wał biegł łukiem wzdłuż koryta rzeczki Nalewki (wykorzystanej jako fosa)[1], przecinając ul. Franciszkańską przy zbiegu z ul. Bonifraterską, dalej dochodził do Arsenału, przez dzisiejszy plac Bankowy (zachodni fragment) i dalej na południe przez Ogród Saski do ulicy Karowej kończąc się na skarpie wiślanej. Miał kształt półkola opartego o Wisłę, którego środek znajdował się przy Zamku Królewskim. Wewnątrz wału znalazł się teren o powierzchni ok. 125 ha[2].

Był to wał ziemny umocniony kamieniami, z drogą wewnętrzną. W związku z brakiem konserwacji wobec braku zagrożenia, w późniejszych latach został wchłonięty przez miejską zabudowę (np. w rejonie Ogrodu Saskiego już w latach 60. XVII wieku). Kolejnym etapem wyznaczającym granice miasta były usypane w końcu XVIII wieku okopy Lubomirskiego. Jednak w czasie potopu szwedzkiego obrona miasta opierała się o stare mury miejskie, wzmocnione dodatkowo umocnieniami ziemnymi[3].

W związku z faktem, że nieznany jest dokładny przebieg umocnień, kolejne wykopaliska archeologiczne korygują ich przebieg[4], choć jeszcze w okresie międzywojennym zakładano, że dochodziły aż w rejon Pałacu Kazimierzowskiego[5].

Wały zostały niemal całkowicie splantowane na początku XVIII wieku[6]. Ich istnienie miało jednak wpływ na rozwój sieci dróg w północnej Warszawie[7]. Od nazwy umocnień pochodzi także nazwa obecnej ulicy Wałowej, której nieuregulowany w tamtym czasie bieg wyznaczał właśnie Wał Zygmuntowski[8]. Nazwa ulicy została po raz pierwszy oficjalnie poświadczona w drugiej połowie XVIII wieku[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 32.
  2. Maria Bogucka, Maria I Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Władysław Tomkiewicz, Andrzej Zahorski: Warszawa w latach 1526–1795. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 83-01-03323-1, s. 19.
  3. Co widać m.in. na rycinach Erika Dahlbergha.
  4. Tomasz Urzykowski: Sensacyjne odkrycie na pl. Piłsudkiego (sic!). gazeta.pl, 2006-10-05. [dostęp 2007-04-19].
  5. Oskar Sosnowski, Powstanie, układ i cechy charakterystyczne sieci ulicznej na obszarze wielkiej Warszawy, Warszawa, 1930.
  6. Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 41.
  7. Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 33.
  8. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 926. ISBN 83-01-08836-2.
  9. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 188. ISBN 978-83-62189-08-3.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • M. Kuźma, Zygmuntowskie obwarowania..., Biuletyn Historii Sztuki t. IX, 1947, nr 1/2.
  • A. Miłobędzki, Nowo odkryte varsoviana..., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki t. VI, 1961, z. 1.
  • J. Putkowska, Fortyfikacje Warszawy..., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki t. XXV, 1980, z. 1.