Zamek w Rawie Mazowieckiej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zamek w Rawie Mazowieckiej
Symbol zabytku nr rej. 784 z 27.12.1967[1]
Ilustracja
Odrestaurowane fragmenty warowni w Rawie Mazowieckiej
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Miejscowość

Rawa Mazowiecka

Typ budynku

zamek

Styl architektoniczny

gotycki

Ukończenie budowy

koniec XIV w.

Położenie na mapie Rawy Mazowieckiej
Mapa konturowa Rawy Mazowieckiej, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek w Rawie Mazowieckiej”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Rawie Mazowieckiej”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Rawie Mazowieckiej”
Położenie na mapie powiatu rawskiego
Mapa konturowa powiatu rawskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Rawie Mazowieckiej”
Ziemia51°46′05,41″N 20°15′12,90″E/51,768169 20,253583
Multimedia w Wikimedia Commons
Widok ogólny
Fragment murów
Ruiny zamku przed 1904

Zamek w Rawie Mazowieckiej – średniowieczna, gotycka budowla nizinna w widłach Rawki i Rylki, obecnie ruina i zrekonstruowane fragmenty dawnej warowni: masywna ośmioboczna wieża, fragmenty murów kurtynowych i zarys fundamentów[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Według Kroniki Janka z Czarnkowa zamek w Rawie został zbudowany na polecenie księcia Siemowita III, a przypuszczalnie ukończył go jego syn Siemowit IV[1]. Zadaniem tego największego powierzchniowo zamku mazowieckiego była obrona południowej części księstwa. Został ukończony pod koniec XIV w. i był punktem obronnym księstwa czerskiego, następnie płockiego, w latach 1455–1462 siedzibą samodzielnego Księstwa Rawskiego. W 1462 Rawa została inkorporowana do Królestwa Polskiego, w związku z czym Katarzyna, córka Siemowita V, wdowa po Michale Zygmuntowiczu, na wyraźne żądanie króla Kazimierza Jagiellończyka w marcu 1462 opuściła Rawę. W tym samym roku powołano Województwo rawskie przynależne do Korony Królestwa Polskiego. Po pożarze w 1507 zamek został odbudowany w latach 1517-1521 przy użyciu 76 tys. cegieł, 60 kop dachówek, 16 kop belek[2], a przy tym dodatkowo ufortyfikowany przeciw atakom artylerii. Przypuszczalnie podwyższono wtedy mury obwodowe i podwyższono do trzech kondygnacji mniejszy budynek południowo-wschodni. W 1562 sejm w Piotrkowie wyznaczył Rawę jako siedzibę Komisji Skarbowej dla Kwarcianego Wojska, w związku z czym na zamku przechowywano tzw. skarb rawski na potrzeby powołanego przez Zygmunta Augusta wojska kwarcianego[2]. Zamek był też w tym okresie siedzibą starosty rawskiego, odbywały się na nim sądy grodzkie i mieściły się archiwa. W 1601 w zamku rawskim uwięziono szwedzkiego generała Carla Carlssona Gyllenhielma, syna z nieprawego łoża księcia Karola Sudermańskiego (który później został królem Szwecji jako Karol IX Waza). Gyllenhielm dowodził armią szwedzką, która w 1601 skapitulowała w bitwie pod Kokenhausen, stoczonej przeciwko wojskom polskim. Do czasu wymienienia za księcia Karola Koreckiego w 1613 przebywał w polskiej niewoli, gdzie przez sześć i pół roku chodził w kajdanach, które dziś wiszą w jego grobowcu w katedrze w Strängnäs[3]. W okresie najazdu Szwedów na Polskę zamek został zdobyty w 1655 przez nieprzyjaciela, splądrowany i częściowo wysadzony w powietrze. W 1665 w zamku przebywał król Jan Kazimierz, a pod miastem stacjonowały wierne mu oddziały podczas Rokoszu Lubomirskiego. W 1766 po pożarze miasta do odbudowy zamku przystąpił starosta Franciszek Lanckoroński, który odbudował most na rzece Rawce i wyremontował pomieszczenia we wschodniej części Domu Dużego. Ostatnim starostą był małoletni Maciej Lanckoroński, pozostający pod opieką matki Justyny. Zamek był zamieszkany do 1794. Po rozbiorze Polski Prusacy rozebrali w latach 1795-1806 większość budowli, a z otrzymanych materiałów zbudowali lazaret i dom dla pruskiego komendanta. W 1821 Jan Ursyn Niemcewicz zanotował, że z zamku pozostała już tylko wieża główna. Przed 1830 L. Trausolt dokonał inwentaryzacji pomiarowej ruin. W 1859 piorun zdruzgotał ceglany hełm wieży, powodując zawalenie się sklepień. W latach 1954–58 zrekonstruowano górną część wieży głównej, fragment murów kurtynowych i odsłonięto zarys fundamentów[4].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Zamek zbudowano na planie czworoboku o wymiarach 66 × 64 metry, na kamiennym fundamencie. Zajmowana przez niego powierzchnia wewnątrz murów wynosiła 4200 m². W północnej części wznosił się dwukondygnacyjny pałac książęcy. Drugi mniejszy budynek wznosił się między bramą i narożnikiem południowo-wschodnim. Wewnątrz, na dziedzińcu znajdowały się drewniane zabudowania gospodarcze dla załogi zamku. Główna wieża na planie u podstawy okrągłym, a wyżej ośmiobocznym, usytuowana została w południowo-zachodnim rogu i oprócz funkcji obronnych flankujących bramę, była wykorzystywana jako więzienie. Wysoki, gruby mur nadbudowany był cegłą i wyposażony w zadaszony ganek z równomiernie rozmieszczonymi strzelnicami na górnej kondygnacji. Wieża główna i mur były ze sobą połączone wewnętrznym przejściem. Wejście do zamku znajdowało się w trójkondygnacyjnej wieży bramnej od strony południowej, naprzeciwko pałacu. Można się było do niej dostać jedynie przez most zwodzony, ponieważ całość otoczona była obronną fosą.

Obecnie z zamku zachowała się odrestaurowana wieża główna z odtworzonymi krótkimi fragmentami murów. Pozostały też niewielkie szczątki muru na całej długości dawnego założenia.

Zamek w kulturze[edytuj | edytuj kod]

Według Janka z Czarnkowa książę Siemowit III na skutek intrygi swojej siostry zaczął podejrzewać o niewierność swoją żonę księżniczkę ziębicką Annę, która była w tym czasie w ciąży. Książę uwięził więc żonę w wieży na zamku w Rawie oraz wziął na tortury dwórki z jej otoczenia. Mimo że nikt nie potwierdził jego podejrzeń, kilka tygodni po porodzie, kazał zamordować Annę, a jej rzekomego kochanka powiesić. Dziecko, które otrzymało imię Henryk, oddano pierwszej napotkanej kobiecie mieszkającej pod Rawą. Gdy dowiedziała się o tym jego córka z poprzedniego małżeństwa - księżna Małgorzata, żona Kaźka Słupskiego, poleciła porwać dziecko i wychowywała na swoim dworze. Gdy Henryk dorósł okazała je Siemowitowi III, a ten, ujrzawszy uderzające podobieństwo dziecka do siebie, uznał go za swojego syna i nakazał wykształcić. Henryk mazowiecki został w późniejszym okresie biskupem płockim i dyplomatą wykonującym zadania zlecone przez Władysława Jagiełłę, a nawet poślubił jego stryjeczną siostrę Ryngałłę Annę. Znacznie później William Shakespeare napisał dramat Zimowa opowieść, którego treść jest niezwykle podobna do rawskiej legendy, jednak akcja rozgrywa się na Sycylii, a dzieckiem jest dziewczynka. Jednak być może Zimowa Opowieść powstała na podstawie powieści Roberta Greene'a z XVI w., a ten oparł się na legendzie rawskiej[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 86 [dostęp 2020-05-23].
  2. ↑ a b Izabela i Tomasz Kaczyńscy - Zamki w Polsce północnej i środkowej - przewodnik. Sport i Turystyka, Warszawa, 1999, s. 103-104, język polski, ISBN 83-7200-448-X
  3. ↑ Jarema Maciszewski, Karol Korecki [w] Polski Słownik Biograficzny, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1968, tom XIV/1, str. 59.
  4. ↑ a b RAWA MAZOWIECKA - ruina zamku książąt mazowieckich [online], www.zamkipolskie.com [dostęp 2023-08-05] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_w_Rawie_Mazowieckiej&oldid=71485932”