Užice – Wikipedija / Википедија

Užice
grad
Panorama Užica
Zastava Grb
Užice
Koordinate: 43°51′24″N 19°50′26″E / 43.856722°N 19.840541°E / 43.856722; 19.840541
Država	Srbija
Okrug	Zlatiborski
Opština	Užice
Prvi spomen	9. 10. 1329.
Uprava
• Gradonačelnik	Jelena Raković Radivojević (SNS)
Površina
• Ukupno	41,10 km²
Nadmorska visina	411 m
Stanovništvo  (2022)
• Ukupno	54.965
• Gustina	1337/km²
Vremenska zona	UTC+2
• Ljeti (DST)	UTC+3
Poštanski broj	31000-31109
Pozivni broj	(+381) 031
Registarska oznaka	UE
Sajt	http://www.uzice.rs
Dan grada: 9. oktobar Stara imena: – Capedunum (rimski) – Titovo Užice (SFR Jugoslavija)

Vidi takođe: Užički Grad

Užice je grad u Republici Srbiji, administrativni centar Zlatiborskog okruga u zapadnoj Srbiji. Nalazi se na obalama reke Đetinje, pritoka Zapadne Morave. Gradska opština Užice je jedna od dve gradske opštine, zajedno sa gradskom opštinom Sevojno, koje čine grad Užice.

Užice je dobilo ime po staroslovenskoj reči ǫžь. To ime se pojavljuje i u drugim krajevima koji su naseljeni Slovenima. U Slovačkoj postoji reka Už, a u Ukrajini grad Užgorod.

Okrug je dobio ime po istoimenoj planini južno od grada, koji dostiže visinu od 1496 m. Severno od grada je planina Povlen (1.346 m). Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 411 m. Kroz njega protiče reka Đetinja, pritoka Zapadne Morave.

Spisak naselja u gradu Užicu (broj stanovnika prema popisu iz 2011. godine dat je u zagradama):

Užice ima vlažnu kontinentalnu klimu (Köppenova klasifikacija klime: Dfb) koja se približava okeanskoj klimi (Köppenova klasifikacija klime: Cfb).

Region oko Užica naseljavali su Iliri, tačnije Partini i plemena Autarijata pod keltskim uticajem. Širom užičkog kraja ostavili su svoje grobnice i spomenike. U 3. veku pne. Skordisci su bili istaknuti nakon galske invazije na Balkan. Region je osvojilo Rimsko carstvo 168. pne., a organizovan je u provinciju Ilirik 32/27. godine pne., a posle 10. godine pne., u provinciju Dalmaciju. Na mestu Užica nalazio se rimski municipium (grad) "Capedunum" a njegovo ime ukazuje na keltsko poreklo (dun, tvrđava), slično Singidunumu. Dolaskom Rimljana, ovi prostori uvršćeni su u sastav provincije Dalmacije, a Iliri su romanizovani.

U srednjem veku dolaze slovenska plemena, a potom i Srbi iz Bele Srbije. Oko 1180. godine, veliki župan Stefan Nemanja je Užice pripojio Raškoj, a pre toga nalazilo se u posedu župana Stracimira. Kada je kralj Dragutin abdicirao u korist svog brata Milutina, za sebe je zadržao Zlatibor, Arilje i Užice, i, dobivši od ugarskog kralja Mačvu, stvorio je Sremsku kraljevinu. Kada je kralj Dragutin umro, ovi krajevi opet su ušli u sastav Srbije. Nakon smrti cara Dušana, Užice je ušlo u posed Vojislava Vojinovića. Posle njegove smrti gradom je ovladao njegov bratanac Nikola Altomanović. Udruženim snagama, knez Lazar i Tvrtko I pobedili su Nikolu Altomanovića, oslepeli ga u Užicu i razvlastili, a njegove posede podelili međusobno. Tom prilikom, Užice je pripalo knezu Lazaru.

Turci su osvojili Užice 1463. godine padom Kraljevine Bosne, i ostali u njemu narednih tristopedeset godina, sve do Srpskog ustanka u 19. veku. Turci su ga zvali Üziçehisar, što jednostavno znači tvrđava Uzice. Pod osmanskom vlašću, Üziçehisar je bio važan vojni i administrativni centar u regionu Bosanskog sandžaka, a kasnije i Novopazarskog sandžaka.

Turska vlast nad gradom je pala 1807. godine, kada su ga tokom Prvog srpskog ustanka (1804/13.) oslobodili srpski ustanici.

U oslobođenoj Srbiji Užice je bilo središte okruga i sreza, sa mnogo trgovaca i zantalija. Tek pred kraj 19. veka Užice je počelo da se razvija kao industrijski grad. Užice je bilo prvi grad u Srbiji sa elektranom sagrađenom po Teslinim principima. Hidroelektrana na Đetinji je sagrađena na reci Đetinji 1900. godine. Godine 1913. izgrađena je prva železnička pruga do Užica, koja je povezala grad sa železničkom prugom Beograd-Niš, preko Stalaća. Godine 1925. železnica je produžena do Višegrada, povezujući Beograd sa Jadranskim morem.

Glavni članak: Užička republika

Tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu 1941. godine, Užice je bilo privremeno oslobođeno od strane partizana. Užička republika je postojala od 24. 9. do 29. 11. i bila je štab prve organizovane pobune protiv fašističke okupacije. Tokom 67 dana postojanja Užičke Republike, industrija i fabrike su uglavnom proizvodile proizvode za vojnu upotrebu, pruga i putevi su funkcionisali i novine i knjige su bile štampane. Okvirne granice republike su bile područje od reke Drine na zapadu do Zapadne Morave na istoku i od reke Skrapeža na severu do reke Uvca na jugu. Imala je stanovništvo od preko 300.000 ljudi. Bitkom na Kadinjači u novembru 1941. godine, nemačka vojska je ponovo okupirala ovu teritoriju, a većina partizanskih snaga je pobegla u Bosnu, Rašku i Crnu Goru. Danas, muzej partizanskog ustanka nalazi se u zgradi koja je služila kao glavni štab partizana.

Grad je konačno oslobođen fašističke okupacije 22. oktobra 1944. godine.

U okvirima SFRJ, Užice je bilo preimenovano u "Titovo Užice".^[a] Zbog toga što je bilo „Titovo“ i imalo je centralno-planski komunistički sistem, Užice je dobilo značajna ulaganja u infrastrukturu i lokalne fabrike, što je grad učinilo jednim od najrazvijenijih za svoju veličinu u bivšoj Jugoslaviji.

Posle raspada Jugoslavije, 1992. godine, Užice gubi pridev ”Titovo”.

Tokom 1999. godine i napada NATO-a na SRJ, Užice je pretrpelo dnevna bombardovanja, a najgore je prošlo 6. 5., kada su avioni NATO-a bombardovali veliki broj mostova, puteva, civilnih i državnih zgrada i aeorodrom (vidi Bombardovanje Užica).

Prema popisu iz 2022. godine, grad ima 54.965 stanovnika, dok am grad ima 48.539 stanovnika, dok gradsko administrativno područje ima 69.997 stanovnika.

Demografske tabele
Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka Demografija Godina Stanovnika 1948. 10151 [1] 1953. 13255 1961. 20060 1971. 34555 1981. 46733 1991. 53607 53310 2002. 55487 54717

Užice na Wikimedijinoj ostavi

• 
  današnji izgled crkve Sv. Đorđa
• 
  Užički Grad (Stari Grad)
• 
  Panorama Užica
• 
  Gradska plaža
• 
  Velika brana u kanjonu reke Đetinje
• 
  Centar grada
• 
  Crkva svetog Đorđa
• 
  Pecanje u kanjonu Đetinje
• 
  Đetinja u Užicu

• TV Lav Užice

• Prvi Radio Užice

Užice igra važnu ulogu u srpskoj historiji i Jugoslaviji 20. veka. Glavna turistička atrakcija grada je Stari grad, ruševine tvrđave iz 12. i 13. veka koje se nalaze na brdu sa pogledom na reku Đetinju. Narodni muzej je takođe popularna atrakcija, gradski muzej koji sadrži znamenite arheološke, historijske i umetničke eksponate. Među najzanimljivijim crkvama su Crkva Svetog Marka, primer srpske verske arhitekture iz 19. veka, i Crkva Svetog Đorđa, elegantna pravoslavna crkva u srcu grada. Takođe je vredna pažnje Hidroelektrana „Pod Gradom“, jedna od prvih hidroelektrana na Balkanu, koja je u funkciji od 1900. godine i u kojoj se nalazi mali tehnički muzej. Još uvek je u funkciji i dostupna je javnosti. Grad i njegova okolina nude brojna mesta za šetnje, piknike i opuštanje u prirodi. Deset kilometara od grada nalazi se spomen-kompleks Kadinjača, spomenik posvećen partizanskoj borbi 1941. godine. Deset kilometara od grada nalaze se Potpećke pećine, velika prirodna šupljina sa stalaktitima, stalagmitima i podzemnim jezerom. Četrdeset kilometara dalje je selo Guča, gde se svakog leta održava čuveni festival Dragačevski sabor trubača. Pedeset kilometara dalje je Drvengrad, etno-selo koje je obnovio i promovisao Emir Kusturica.

• FK Sloboda Užice, fudbalski klub osnovan 1925. godine.
• FK Jedinstvo Putevi, fudbalski klub osnovan 1961. godine.
• OK Jedinstvo Užice, ženski odbojkaški klub osnovan 1968. godine.
• KK Sloboda Užice, košarkaški klub osnovan 1950. godine.

Gradski stadion u Užicu ima kapacitet za 12.000 gledalaca (5.998 sedećih i 6.002 stojeća mesta), dok sportska hala Veliki park ima kapacitet od 2.200 mesta.

• Veles
• Cassino
• Kursk
• Ljutomer
• Veria (Βέροια)
• Harbin

• Nemanja Vidić, fudbaler
• Olivera Jevtić, atletičarka dugoprugašica
• Andrija Zlatić, streljač
• Slavoljub Kuzmanović, atletičar
• Srboljub Stamenković, fudbaler
• Ljubomir Stojanović, državnik, pisac
• Aleksandar Bakočević , društveno-politički radnik, bivši predsednik Skupštine Republike Srbije i Skupštine grada Beograda.
• Goran Daničić, glumac
• Ljubomir Simović , dramski pisac, pesnik i romansijer
• Nikola Ljubičić , general jugoslovenske narodne armije i predsednik predsedništva SFRJ
• Milutin Uskoković , književnik
• Ivan Bosiljčić , glumac
• Oliver Mandić, kompozitor i pevač
• Svetislav Tijanić , novinar
• Miloš Marić, fudbaler
• Steve Tesich, filmski scenarista, dramski pisac i romansijer, oskarovac
• Ljubica Čakarević , učiteljica i poznata učesnica Prvog svetskog rata
• Vesna Čitaković, odbojkašica
• Marija Magazinović, prva srpska novinarka i bibliotekarka
• Mihailo Milovanović, akademski slikar, vajar
• Nađa Tešić, književnica
• Milovan Raković , košarkaš
• Miroslav Vukašinović , fudbalski trener
• Risto Kubura, sportski novinar i tv komentator na radiju i na tv-u
• Slobodan Penezić, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ i SR Srbije i narodni heroj Jugoslavije

• Užički govor
• Zlatibor
• Užička gimnazija
• Užička republika
• Bitka na Kadinjači
• Gušenje ustanka u Srbiji
• Napad četnika na Užičku Republiku

• Užice na prvi pogled - fotomonografija Užica
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)