French
DeutschBüyük Lübnan - Vikipedi
Lübnan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1920-1943 | |||||||||
 | |||||||||
 Suriye ve Lübnan Mandası içindeki Büyük Lübnan'ın (yeşil) konumu | |||||||||
| Tür | Fransa mandası | ||||||||
| Başkent | Beyrut | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Arapça Fransızca İngilizce Ermenice | ||||||||
| Yüksek Komiser | |||||||||
| |||||||||
| Cumhurbaşkanı | |||||||||
| |||||||||
| Başbakan | |||||||||
| |||||||||
| Tarihî dönem | İki savaş arası dönem | ||||||||
| |||||||||
| Para birimi | Suriye lirası (1920-1939) Lübnan lirası (1939-1943) | ||||||||
| |||||||||
Büyük Lübnan Devleti (Arapça: دولة لبنان الكبير Dawlat Lubnān al-Kabīr ; Fransızca: État du Grand Liban) 1 Eylül 1920'de ilan edilen, Mayıs 1926'da adını Lübnan Cumhuriyeti (Arapça: الجمهورية اللبنانية, romanize: al-Jumhūrīyah al-Lubnānīyah, Fransızca: République libanaise) yapan ve modern Lübnan'ın önceli olan bir devletti.
Devlet, 31 Ağustos 1920 tarihli 318 Sayılı Kararnamenin[1] ardından 1 Eylül 1920'de, 1923'te onaylanacak olan Suriye ve Lübnan Mandası'nın önerilen şartları altında bir Milletler Cemiyeti Mandası olarak ilan edildi. Osmanlı İmparatorluğu 1920'de Sevr Antlaşması ile resmen bölündüğünde, Ortadoğu'daki dört bölgesinin Milletler Cemiyeti mandası olması gerektiğine ve Cemiyet adına geçici olarak Birleşik Krallık ve Fransa tarafından yönetilmesine karar verildi. İngilizlere Filistin ve Irak, Fransızlara ise Suriye ve Lübnan üzerinde manda yetkisi verildi.
General Gouraud, güney ve batı sınırındaki birkaç Suriye köyünü Lübnan'a ayırıp Lübnan'a ve başkenti Beyrut'a ekledikten sonra bugünkü sınırlarıyla devletin kurulduğunu ilan etti.[2] Yeni bölgeye Fransız bayrağını Lübnan sediriyle birleştiren bir bayrak verildi.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
İsim ve Anlayış[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük Lübnan terimi, eski Osmanlı bölgeleri olan Trablusşam ve Sayda ile Bekaa Vadisi'nin dahil edilmesinin bir sonucu olarak, mevcut eski özerk bölge olan Cebel-i Lübnan Sancağı'nın boyutunun neredeyse iki katına çıktığını ima eder. Mutasarrıflık, 1861'de Avrupa güçleri tarafından Règlement Organique hükümleri uyarınca yerel Hristiyan nüfusu korumak için kurulmuştu. Fransızca "Le Grand Liban" terimi, ilk olarak 1919 Paris Barış Konferansı'nın hazırlıkları sırasında Lübnanlı aydınlar Bulus Nujaym ve Albert Naccache tarafından kullanıldı.[3]
Nujaym, Büyük Lübnan lehine argümanların temeli olacak 550 sayfalık bir analiz olan ve çok okunan 1908 tarihli "La question du Liban" adlı eseri üzerine inşa ediyordu.[4] Çalışma, ekonomik başarı için Lübnan sınırlarının önemli ölçüde genişletilmesi gerektiğini savundu.[4] Nujaym tarafından "Liban de la grande époque"u temsil ettiği öne sürülen sınırlar, "ulusu sadece kaydetmek yerine tahmin eden" modern bir haritanın örneği olarak gösterilen 1860-64 Fransız seferinin haritasından temel alınarak çizildi.[5]
Paris Barış Konferansı[değiştir | kaynağı değiştir]
27 Ekim 1919'da, Maruni Patriği Elias Peter Hoayek liderliğindeki Lübnan heyeti, Paris Barış Konferansı'na bir memorandumda Lübnan'ın özlemlerini sundu.[6] Bu, Hristiyan cemaatinin böyle genişlemiş bir devlette açık çoğunluk olmayacağı gerçeğine rağmen, ek alanların Lübnan'ın doğal kısımlarını oluşturduğunu savunarak Lübnan Mutasarrıflığı'nın sınırlarının önemli ölçüde genişletilmesini içeriyordu.[6] Bekaa ve Akkar'daki tarım arazilerinin ilhakı arayışı, Büyük Kıtlık'ta Lübnan Dağı Mutasarrıflık nüfusunun yaklaşık yarısının ölümünün ardından varoluşsal korkularla ateşlenmişti. Maruni kilisesi ve laik liderler, halkına daha iyi bakabilecek bir devlet arıyorlardı.[7] Mutasarrıflık'a eklenecek alanlar arasında, tamamı Beyrut Vilayeti'ne ait olan Beyrut, Trablusşam, Sayda ve Sur sahil kasabaları ve bunların hinterlandı ile Suriye Vilayeti'nin dört ilçesi (Baalbek, Bekaa, Raşaya ve Hasbaya).[6]
İlan[değiştir | kaynağı değiştir]
Barış konferansının ardından, Fransızlara Fransız Suriye ve Lübnan Mandası verildi ve buna göre Lübnan tanımı hâlâ Fransızlar tarafından yapılacaktı. Bölgenin çoğu İşgal Edilmiş Düşman Toprakları Yönetimi tarafından kontrol edildi, geri kalanı kısa bir süre için Suriye Arap Krallığı tarafından kontrol edildi, ta ki Suriye Arap Krallığı'nın Temmuz 1920'deki yenilgisine kadar. Belirleyici Meyselun Muharebesi'nin ardından Lübnanlı Maruniler, Arap yenilgisini açıkça kutladılar.[8]
24 Ağustos 1920'de Fransa Başbakanı Alexandre Millerand, Başpiskopos Khoury'ye şunları yazdı: "Ülkenin, benim için geri çağırdığınız Bekaa üzerindeki iddiaları kabul edildi. Fransız hükümetinin talimatı üzerine General Gouraud, Zahle'nin Grand Kadri Oteli'nde, Anti-Lübnan silsilesinin ve Hermon'un zirvesine kadar uzanan bölgenin Lübnan'a dahil edildiğini ilan etti. Bu, Fransa'nın ülkenizin doğal sınırlarının güvence altına alınması için oluşturmak istediği Büyük Lübnan'dır."
Daha sonraki tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Lübnan 1943'te bağımsızlığını kazandı ve Fransızlar 1946'da ülkeyi terk etti.
Hükûmet[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk Lübnan Anayasası 23 Mayıs 1926'da yürürlüğe girdi ve ardından birkaç kez değiştirildi. Fransız Üçüncü Cumhuriyeti'nden sonra modellenmiş, bir cumhurbaşkanı ve bir bakanlar kurulu veya kabine ile Temsilciler Meclisi ve bir Senatodan (sonunda kapatılmış olmasına rağmen) oluşan iki meclisli bir parlamento sağladı. Cumhurbaşkanı, Temsilciler Meclisi tarafından altı yıllık bir süre için seçilecekti ve altı yıllık bir süre dolmadan yeniden seçilemeyecekti. Milletvekilleri, konfesyonist çizgisinde halk tarafından seçilecekti.
Bu dönemde, belli başlı siyasî görevlilerin yanı sıra kamu idaresindeki en üst rütbelileri, belli başlı mezheplerin nüfus içindeki oranlarına göre seçme geleneği güçlendi. Bu nedenle, örneğin cumhurbaşkanı bir Maruni Hristiyan, başbakan bir Sünni Müslüman ve Temsilciler Meclisi başkanı bir Şii Müslüman olmalıdır. Kabinede her zaman bir Rum Ortodoks ve bir Dürzi bulunacaktı. Bu uygulama, Maruni cumhurbaşkanına aşırı yetki (başbakan seçme yeteneği gibi) sağlayarak mezhep gerginliğini artırdı ve Lübnan ulusal kimliğinin oluşumunu engelledi.[9] Teorik olarak, Temsilciler Meclisi yasama işlevini yerine getirdi, ancak gerçekte yasa tasarıları yürütme tarafından hazırlandı ve neredeyse istisnasız olarak onları onaylayan Temsilciler Meclisi'ne sunuldu. Anayasaya göre Fransız yüksek komiser hala en yüksek yetkiyi kullanıyordu ve bu düzenleme, başlangıçta Lübnanlı milliyetçilerin itirazlarına yol açtı. Yine de, bir Rum Ortodoks olan Charles Debbas, anayasanın kabul edilmesinden üç gün sonra Lübnan'ın ilk cumhurbaşkanı seçildi.
Debbas'ın 1932'deki ilk döneminin sonunda, Bişara el-Huri ve Émile Eddé cumhurbaşkanlığı makamı için yarıştı ve böylece Temsilciler Meclisi'ni böldü. Çıkmazı kırmak için bazı milletvekilleri, Bakanlar Kurulu Başkanı ve Trablusşam'ın Müslüman lideri Şeyh Muhammed el-Cisr'i uzlaşma adayı olarak önerdiler. Ancak, Fransız Yüksek Komiseri Henri Ponsot, 9 Mayıs 1932'de anayasayı askıya aldı ve Debbas'ın görev süresini bir yıl uzattı; bu şekilde Müslümanın bir cumhurbaşkanı seçilmesini engelledi. Ponsot'un davranışından memnun olmayan Fransız makamları, Ponsot'u 30 Ocak 1934'te Habib Paşa es-Saad'ı bir yıllığına (daha sonra bir yıl daha uzatıldı) cumhurbaşkanı olarak atayan Kont Damien de Martel ile değiştirdi.
Émile Eddé, 30 Ocak 1936'da cumhurbaşkanı seçildi. Bir yıl sonra, 1926 Anayasası'nı kısmen yeniden kurdu ve Temsilciler Meclisi seçimlerini yapmaya başladı. Ancak anayasa, İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Eylül 1939'da Fransız yüksek komiseri tarafından yeniden askıya alındı.
Levant Yüksek Komiserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
1941'den sonra Suriye ve Lübnan Genel Delegesi olarak adlandırılan Levant Yüksek Komiseri, Fransız mandası altındaki Suriye ve Lübnan ülkelerinde Fransa'yı temsil eden en yüksek rütbeli otoriteydi.[10] Ofisi Beyrut, Lübnan'da Çam Konutu'nda bulunuyordu ve şu anda orası Fransa'nın Lübnan büyükelçisinin resmi konutu. Ofis ilk olarak Henri Gouraud tarafından yapıldı. Jean Chiappe 24 Kasım 1940'ta görevde olmalıydı ama onu Lübnan'a götüren uçak, Sardinya yakınlarındaki Cape Spartivento Muharebesi'ne katılan İtalyan hava kuvvetleri tarafından yanlışlıkla vuruldu. Pilot Henri Guillaumet, Marcel Reine de dahil olmak üzere mürettebatın diğer üyeleri, iki yolcu ve kabine lideri Chiappe öldü. Son görevli, 23 Ocak 1944'te başlayan ve Fransız kuvvetlerinin Lübnan'dan çekilmesinden 5 ay sonra 1 Eylül 1946'da görevi sona eren Étienne Paul-Émile-Marie Beynet oldu.[10]
Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız mandası, Fransız kültürünü ve Fransızcayı eğitimde destekledi. İngilizce de yüksek öğrenimde yaygındı. Dış temsilcilik okulları, devlet tarafından yönetilen bir sistem olmaksızın, Osmanlı idaresindekinden daha yüksek standartlarda eğitim sağlayan ana eğitim kurumlarıydı.[9]
Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]
Lübnan'ın ilk ve tek resmi dini nüfus sayımı 1932'de yapıldı ve nüfusun kabaca Müslümanlar ve Hristiyanlar arasında eşit olarak bölündüğü sonucuna varıldı, en büyük mezhepler Maruni Hıristiyanlık, Sünni İslam ve Şii İslam'dı.[11]
| Hristiyanlar | ||
|---|---|---|
| Mezhep | Nüfus | Yüzde |
| Maruni | 226.378 | 28,8 |
| Rum Ortodoks | 76.522 | 9,7 |
| Melkit Katolik | 46.000 | 5,9 |
| Diğer | 53.463 | 6,8 |
| Toplam | 402.363 | 51,2 |
| Müslümanlar | ||
| Mezhep | Nüfus | Yüzde |
| Sünni | 175.925 | 22,4 |
| Şii | 154.208 | 19,6 |
| Dürzi | 53.047 | 6,8 |
| Toplam | 383,180 | 48,8 |
1932 yılında Büyük Lübnan sınırları içinde toplam 785.542 kişi yaşıyordu.[11]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sykes-Picot Anlaşması
- San Remo Konferansı
- Lübnan Dağı
- Fransız Suriye ve Lübnan Mandası
- Meyselun Muharebesi (1920)
- Suriye-Lübnan Savaşı (1941)
- Fransız sömürge imparatorluğu
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Border Disputes: A Global Encyclopedia [3 volumes]: A Global Encyclopedia. ABC-CLIO. 28 Temmuz 2015. ss. 353-. ISBN 978-1-61069-024-9.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.
- ^ "Bulus Nujaym and the Grand Liban Ideal, 1908–1919". Intellectual Life in the Arab East, 1890 to 1930. Syracuse University Press. 1 Haziran 1981. s. 63. ISBN 978-0-8156-6086-6. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.
This article, bearing the dateline of Jounieh, July 10, 1919, constitutes, together with Albert Naccache’s "Notre avenir économique published also in La Revue Phénicienne (July 1919), perhaps some of the earliest written and public references to a Grand Liban. For instance, the term does not appear to have been used seven months earlier by the first Lebanese delegation to Paris - at least not in its official releases. Or to cite a later example, the term was not used in the important correspondence from Clemenceau to Maronite Patriarch Huwayik dated 10 November 1919
- ^ a b The formation of modern Lebanon. Cornell University Press. 1988. ss. 15-16. ISBN 978-0-8014-9523-6.
Nujaym’s formulation was to become the basis for Lebanese Christian arguments in favor of a Greater Lebanon. It stressed the national rather than economic aspects of that goal. Only extended boundaries would enable Lebanon to exist as an independent state. Nujaym told the European public that the Lebanese question required a definite solution: the establishment of an independent Christian state.
- ^ "Writing the Boundary: "Khitat al-Shăm" by Muhammad Kurd ʹAli". Concept Of Territory In Islamic Thought. Routledge. 2013. s. 178. ISBN 978-1-136-18453-6.
His [(Thongchai Winichakul’s)] study shows that the modern map in some cases predicted the nation instead of just recording it; rather than describing existing borders it created the reality it was assumed to depict. The power of the map over the mind was great:"[H]ow could a nation resist being found if a nineteenth century map had predicted it?" In the Middle East, Lebanon seems to offer a corresponding example. When the idea of a Greater Lebanon in 1908 was put forward in a book by Bulus Nujaym, a Lebanese Maronite writing under the pseudonym of M. Jouplain, he suggested that the natural boundaries of Lebanon were exactly the same as drawn in the 1861 and 1863 staff maps of the French military expedition to Syria, maps that added territories on the northern, eastern and southern borders, plus the city of Beirut, to the Mutasarrifiyya of Mount Lebanon. In this case, too, the prior existence of a European military map seems to have created a fact on the ground.
- ^ a b c Salibi 1990: "Since the turn of the century, however, the Maronites had pressed for the extension of this small Lebanese territory to what they argued were its natural and historical boundaries: it would then include the coastal towns of Tripoli, Beirut, Sidon and Tyre and their respective hinterlands, which belonged to the Vilayet of Beirut; and the fertile valley of the Bekaa (the four Kazas, or administrtative districts, of Baalbek, the Bekaa, Rashayya and Hasbayya), which belonged to the Vilayet of Damascus. According to the Maronite argument, this 'Greater Lebanon' had always had a special social and historical character, different from that of its surroundings, which made it necessary and indeed imperative for France to help establish it as an independent state. While France had strong sympathies for the Maronites, the French government did not support their demands without reserve. In Mount Lebanon, the Maronites had formed a clear majority of the population. In a 'Greater Lebanon', they were bound to be outnumbered by the Muslims of the coastal towns and their hinterlands, and by those of the Bekaa valley; and all the Christian communities together, in a 'Greater Lebanon', could at best amount to a bare majority. The Maronites, however, were insistent in their demands. Their secular and clerical leaders had pressed for them during the war years among the Allied powers, not excluding the United States."
- ^ Harris 2012, pp. 173–174
- ^ Salibi 2003, p. 33, "At the battle of the Maysalun Pass, in the Anti-Lebanon, the French did crush the forces of King Faysal in July 1920, which finally opened the way for their occupation of Damascus. Maronite volunteers reportedly fought with the French in the battle, and there were open Maronite celebrations of the French victory, or rather of the Arab defeat. This was not to be forgotten in Damascus."
- ^ a b A History of the Middle East. 1991. s. 202.
- ^ a b "Syria". www.worldstatesmen.org. 4 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2022.
- ^ a b Maktabi (1 Ocak 1999). "The Lebanese census of 1932 revisited. Who are the Lebanese?". British Journal of Middle Eastern Studies (İngilizce). 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- A House of Many Mansions: The History of Lebanon Reconsidered. University of California Press. 1990. ISBN 978-0-520-07196-4. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022. (note: see also summary here 3 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- Lebanon: A History, 600-2011. Oxford University Press. 2012. ss. 173-179. ISBN 9780195181111. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kısa bir Lübnan tarihi 3 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sözlük -- Lübnan 27 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Lübnan'ın Modern Tarihinde Dönüm Noktası Tarihleri
- Kongre Kütüphanesi - Araştırma - Ülke Çalışmaları - Lübnan - Fransız Mandası 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Devletler |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Çatışmalar | |||||
| Anlaşmalar |
| ||||
| Kişiler |
| ||||
| Eski |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Günümüz |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
