French
DeutschLetonya kültürü - Vikipedi
| Letonya kültürü |
|---|
 |
| Tarih |
| Toplum |
Letonya kültürü, geleneksel Letonya ve Livonya mirasını ülkenin çeşitli tarihi mirasının etkileriyle birleştirir.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Letonya bölgesinde M.Ö. 9000'den beri yerleşik hayata geçilmiştir. Bugünkü Letonların ataları olan Baltık kabileleri MÖ 3000 yıllarında bölgeye ulaştı. 13. yüzyılda günümüz Letonya'yı fethettikten sonra Baltık Almanları buraya yerleşti ve yavaş yavaş Letonya'nın üst sınıfı ve yöneticileri oldular. Letonlar ve Livonlar ise 16. yüzyılda son olarak pozisyonlarını kaybederek serf hâline geldiler. Bu durum, diğer milletlerden eğitimli yerlilerin Almanlaştırılmasına neden olmuş ancak bazı yerel gelenekler korunmuştur. 19. yüzyılda, serfliğin ortadan kalktığı bir dönemde, Letonya milliyetçi hareketi, İlk Letonya Ulusal Uyanışı başladı. "Genç Letonlar" tarafından yönetilen Letonlar, kültürel miraslarını ve dillerini korurken sanatçı ve akademisyen olmaya teşvik edildi. Hareket, bir Ruslaştırma dönemi ile karşı karşıya kaldı ve bunu 20. yüzyılın başında sağ hareket olan Yeni Akım izledi ve bu, Letonya kültürünün geliştiği bir dönem olarak kabul edilir. Bu, 1918'de bağımsız bir Letonya'nın ilan edilmesine yol açan ikinci "Letonya Ulusal Uyanışı"na neden oldu.
15 Mayıs 1934'te Kārlis Ulmanis bir darbede iktidarı ele geçirdi ve 1939-40 yıllarında II. Dünya Savaşı ve Sovyet işgaline kadar süren otoriter bir rejim kurdu. Bununla birlikte, kültürel açıdan, bu dönem Letonya için bir "altın çağ" olarak görülür. Savaş sırasında, 1941-45 arası Alman işgali ile Letonya, Sovyetler Birliği tarafından işgal edilerek bağımsızlığını yitirdi ve Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hâline geldi. Sovyet yönetimi, 1991 yılında üçüncü "Letonya Ulusal Uyanışı" sırasında sona erdi.
İnsanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkede yaşayanların çoğu Letondur.[1] Doğu Letonya'da Latgale bölgesinde yaşayan, kültürel ve dilsel olarak ayrı bir alt grup olan Latgalyalılar var. Bir diğer yerli halk ise Fin Livon dilini konuşan Livonlardır. En büyük azınlık grubu Slav halkı, özellikle Ruslardır. İyi bilinen diğer azınlıklar arasında Roman halkı, Baltık Almanları ve Yahudilerdir. Fakat bunların nüfusu II. Dünya Savaşı'ndan sonra Litvanlar ile Estonlarda olduğu gibi önemli ölçüde azaldı.
Din[değiştir | kaynağı değiştir]
12. yüzyıla kadar Letonlar doğacı veya putperest olarak biliniyordu, 12. ve 13. yüzyılda Hristiyanlık yayıldı ve 20. yüzyılda tüm dinlerin yasaklandığı komünizme varıncaya kadar bölgede en etkili din oldu. Bugün, Letonların çoğunluğu Katolik ve Ortodoks Hristiyan azınlıklara sahip Lutheran Kilisesi'nin bir parçasıdır.[2]
Bölgeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Letonya çeşitli kültürel ve tarihi bölgelere ayrılmıştır: Vidzeme, Latgale, Kurlandiya ve Zemgale. Bazen, Sēlija ve Maliena da ayrımı yapılır.
Folklor[değiştir | kaynağı değiştir]
Letonlar, geleneksel folklorun, özellikle de halk türlerinin zengin mirasına sahiptir. Bin yıldan uzun süredir kalma, 1.2 milyondan fazla metin ve 30 bin türkü belirlenmiştir.[3]
Mimarî[değiştir | kaynağı değiştir]
Letonya'da geleneksel mimarinin bir biçimi kütük evlerdir. Evlerin konumları bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Batı Letonya'da, tekli çiftlikler daha popülerken köylerde, evler merkezi bir kare etrafında bir daire içine yerleştirilmiştir. Doğu Letonya'da, köyler daha popülerdir ve evler, ana caddede konumlandırılmıştır. Sınır komşusu olan Rusya'nın da bu mimariye etkisi olmuştur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Latvijas iedzīvotāju etniskais sastāvs" (PDF). Social Statistics Department of Latvia. 3 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2015.
- ^ "Latvia - Language, Culture, Customs and Etiquette" (İngilizce). Commisceo Global. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Letonya kültürü ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
