زبان‌های ایبری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

زبان‌های ایبری یک اصطلاح عمومی برای زبان‌هایی است که در حال حاضر یا در گذشته در شبه‌جزیره ایبری به‌کار رفته‌است.

زبان‌های تاریخی[ویرایش]

زبان‌های پیشارومی[ویرایش]

زبان‌های زیر در شبه‌جزیره ایبری قبل از رومی‌سازی و گسترش زبان لاتین به کار می‌رفت:

• آکیتانی (احتمالاً نزدیک به باسکی نخستین یا مشابه‌های آن)
• باسکی نخستین
• ایبری
• تارتسی
• زبان‌های هندواروپایی
  • زبان‌های سلتی
    • سلتیبری
    • گالائیک
  • لوزیتانی (مورد مناقشه در دسته‌بندی: ایتالیایی، سلتی، پاراسلتی یا دیگر انواع هندواروپایی)
  • سوروتاپتیک (زبان بومیان اسپانیا)
  • زبان‌های هلنی‌تبار
    • یونانی باستان
• زبان‌های آفروآسیایی
  • زبان‌های سامی
    • فنیقی
      • پونی

زبان‌های قرون وسطی[ویرایش]

در قرون وسطی، پس از سقوط امپراتوری روم غربی، زبان‌های زیر در شبه‌جزیره ایبری صحبت می‌شد.

• باسکی قرون وسطائی
• زبان‌های هندواروپایی
  • زبان‌های ژرمنی
    • بوری
    • گوتی
    • سوئبی
    • وندالی
  • زبان‌های ایتالی
    • لاتین
      • آستوری-لئونی
      • گالیسی-پرتغالی (پرتغالی قدیم)
      • اکسیتان باستان
      • کاستیلیای باستان (اسپانیایی قدیم)
      • مستعربی
      • زبان ناوارو-آراگونی
  • زبان‌های سلتی
    • بریتونی
  • زبان‌های هندوایرانی
    • زبان‌های ایرانی
      • سکایی
        • الانانی
    • زبان‌های هندوآریایی غربی
      • رومانی
• زبان‌های آفروآسیایی
  • زبان‌های بربری
  • زبان‌های سامی
    • زبان‌های عربی
      • عربی کلاسیک
        • عربی اندلسی
    • زبان‌های یهودی
      • عبری قرون وسطایی (بر اساس عبری کتاب مقدس)
        • عبری سفاردی
        • زبان‌های یهودی-رومی (همچنین به عنوان زبان‌های ایتالیایی/لاتین طبقه‌بندی می‌شوند)
          • یهودی-آراگونی
          • یهودی-کاتالان
          • یهودی-پرتغالی
          • یهودی-اسپانیایی

زبان‌های نو[ویرایش]

در حال باشندگان اصلی شبه‌جزیره ایبری به زبان‌های زیر گفتگو می‌کنند.

بر اساس گروه‌های زبانی[ویرایش]

• باسکی (تک‌خانواده)
  • باتوآ
  • بیسکایان
  • گیپوزکوان
  • ناوارس علیا
  • ناوارس پایین
  • لاپوردی
  • زوبرا
• زبان‌های هندواروپایی
  • زبان‌های ایتالی
    • زبان‌های رومی
      • آراگونی
      • آستوری-لئونی
        • آستوری
        • کانتابری (گویش مشترک با اسپانیایی)
        • لئونی
        • میراندی
        • اکسترمادورایی (گویش مشترک با اسپانیایی)
      • کاتالان
        • کاتالان شرقی
          • کاتالان شمالی
          • کاتالان مرکزی
        • کاتالان غربی
          • کاتالان شمال‌غربی
          • والنسیایی
          • ریباگورچان (گویش مشترک با آراگونی)
            • بناسکی (گویش مشترک با آراگونی و اکسیتان گاسکونی)
      • فرانسوی
      • گالیسی-پرتغالی
        • گالیسی
        • اوناویایی
        • فالا
        • پرتغالی
          • لهجه‌های پرتغالی
      • اسپانیایی (یا کاستیلیایی)
        • گویش‌ها و انواع دیگر اسپانیایی
  • زبان‌های ژرمنی
    • آنگلو-فریسی
      • انگلیسی (گونه جبل الطارق)
• زبان‌های مختلط
  • کالو (رومی ایبرو-رمانسی)
    • کالو اسپانیایی
    • کالو کاتالان
    • کالائو پرتغالی
  • ارومینشلا (رومی باسکی)
  • بارانکنیو
  • لیانیتو
• زبان‌های اشاره
  • زبان اشاره اسپانیایی
  • زبان اشاره کاتالانی / والنسیا
  • زبان اشاره پرتغالی
  • زبان اشاره فرانسوی

بر اساس کشور[ویرایش]

• آندورا:
  • کاتالان
  • اسپانیایی
  • فرانسوی
  • پرتغالی
• فرانسه (پیرنه-اورینتال):
  • فرانسوی
  • زبان اشاره فرانسوی
  • کاتالان
  • اکسیتان (بیرون از شبه‌جزیره ایبری)
• جبل الطارق (وابسه به بریتانیا):
  • انگلیسی
  • زبان اشاره بریتانیایی^[۱]
  • اسپانیایی
  • لیانیتو
• پرتغال:
  • پرتغالی
    • زبان بارانکنیو (در شهر بارانکس، نزدیک مرز پرتغال و اسپانیا به این زبان صحبت می‌شود)
  • زبان اشاره پرتغالی
  • میراندی (فقط در یک منطقه کوچک شرقی منطقه نورته، نزدیک مرز پرتغال و اسپانیا صحبت می‌شود)
• اسپانیا:
  • اسپانیایی (که کاستیلیایی نیز نامیده می‌شود)
  • زبان اشاره اسپانیایی
  • کاتالان
  • والنسیایی
  • زبان اشاره کاتالان
  • زبان اشاره والنسیایی
  • گالیسی و فالا
  • اوناویایی (که گالیسی-آستوری نیز نامیده می‌شود)^[۲]
  • باسکی
  • آراگونی
  • آستوری
  • کانتابری
  • لئونی
  • اکسترمادورایی
  • اکسیتان (بیرون از شبه‌جزیره ایبری)^[۳]
  • عربی مراکشی (بیرون از شبه‌جزیره ایبری)
  • ریفیان بربر (بیرون از شبه‌جزیره ایبری)

استفاده از زبان‌های رسمی در اسپانیا[ویرایش]

جستارهای وابسته[ویرایش]

• زبان‌های ایبرو-رومی
• زبان کاتالان بالئاری

پیوند به بیرون[ویرایش]

• نقشه تفصیلی مردمان ماقبل رومی ایبریا (حدود ۲۰۰ سال قبل از میلاد)
• نقشه دقیق زبانی شبه‌جزیره ایبری
• فهرست سوادش کلمات اساسی زبان‌های ایبری (از پیوست فهرست سوادش ویکی‌واژه)

منابع[ویرایش]

ویکی‌پدیای انگلیسی

1. ↑ Launch of British Sign Language in Gibraltar بایگانی‌شده در ۲۰۱۲-۰۴-۲۹ توسط Wayback Machine.
2. ↑ Act 1/1998, March 23 of Principality of Asturias)
3. ↑ Statute of Autonomy of Catalonia, article 6th and Act 35/2010, October 1st of Parliament of Catalonia