1 Batalion Łączności (PSZ) – Wikipedia, wolna encyklopedia

1 Batalion Łączności (1 błącz.) – oddział^[a] łączności Polskich Sił Zbrojnych. Sformowany 15 lipca 1945 r. z Oddziałów Łączności 1 Dywizji Pancernej.

Rodowód 1 batalionu łączności[edytuj | edytuj kod]

W 1937, w garnizonie Rzeszów, w Koszarach Poniatowskiego przy ul. Lwowskiej, zajmowanych dotychczas przez 10 Dywizjon Artylerii Konnej, sformowany został Szwadron Łączności 10 Brygady Kawalerii. Szwadron, w składzie macierzystej brygady, walczył w kampanii wrześniowej 1939. 19 września 1939 jako zwarty pododdział przekroczył granicę z Węgrami.

Dowódcą łączności 10 BK był mjr Jan Grajkowski. Dowódca łączności był jednocześnie oficerem sztabu brygady i podlegał bezpośrednio szefowi sztabu, mjr. dypl. Franciszkowi Skibińskiemu. Dowódca łączności był fachowym przełożonym dowódcy szwadronu łączności oraz dowódców plutonów łączności wchodzących w skład oddziałów i pododdziałów brygady.

• dowódca szwadronu łączności – kpt. Stanisław Gronek
• oficer młodszy szwadronu – por. Rudnicki
• oficer młodszy szwadronu – chor. Runowski
• szef szwadronu – wachm. Zamel
• dowódca plutonu łączności Dywizjonu Przeciwpancernego – por. Tadeusz Wróbel
• dowódca plutonu łączności 24 Pułku Ułanów – por. Stanisław Michalski
• dowódca plutonu łączności 10 Pułku Strzelców Konnych – por. Ludwik Malinowski
• oficer łączności 16 Dywizjonu Artylerii Motorowej – ppor. Henryk Józefowicz

Pod koniec maja 1940 we Francji przystąpiono do organizacji Brygady Lekkiej Mechanicznej, a w jej składzie szwadronu łączności. Wkrótce brygada przemianowana została na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej. Część szwadronu łączności weszła w skład rzutu bojowego 10 BKPanc pod dowództwem gen. bryg. Stanisława Maczka, wzięła udział w kampanii francuskiej i 18 czerwca 1940 została rozwiązana. Pozostała część szwadronu wraz z II rzutem 10 BKPanc pod dowództwem płk. dypl. Kazimierza Dworaka ewakuowana została 25 czerwca 1940 do portu Liverpool w Anglii, a stąd do rejonu Douglas, w hrabstwie South Lanarkshire (Szkocja).

5 lipca 1940 Naczelny Wódz rozkazał sformować 2 Brygadę Strzelców, a w jej składzie 2 Kompanię Łączności. 25 października 1940 Naczelny Wódz zatwierdził zmianę nazwy 2 BS na 10 Brygada Kawalerii Pancernej. Równocześnie pododdziały wchodzące w skład brygady otrzymały nowe nazwy i numery. Między innymi 2 Kompania Łączności przemianowana została na 10 Szwadron Łączności. Zmiany nazw zatwierdzone zostały przez Naczelnego Wodza dopiero 13 listopada 1940. W październiku 1940 brygada osadziła odcinek wybrzeża w hrabstwie Angus

W Blairgowrie powstał Dywizjon Szkolny dla załóg pancernych, a przy nim Ośrodek Łączności pod dowództwem mjr. Grajkowskiego i mjr. Gordona. Ośrodek szkolił operatorów radiostacji czołgowych i wozów dowodzenia, mechaników i radiomechaników do napraw i konserwacji sprzętu.

W miarę wzrostu stanów osobowych, powstał Ośrodek Łączności w Forfar i ten, w miarę otrzymywania sprzętu, przekształcił się w Centrum Wyszkolenia Łączności, później przeniesione do Dundee.

Sformowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]

25 lutego 1942 Naczelny Wódz zdecydował o sformowaniu 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem gen. bryg. Stanisława Maczka. W składzie dywizji, zgodnie z brytyjskim etatem wojennym, przystąpiono do organizacji Oddziałów Łączności 1 Dywizji Pancernej (ang. Armoured Divisional Signals). 28 sierpnia 1942 Oddziały Łączności 1 DPanc. rozpoczęły funkcjonowanie w składzie:

• 1 Szwadron Łączności – kpt. Hieronim Kurek
• 2 Szwadron Łączności – por. Ferdynand Bissinger
• 10 Szwadron Łączności – por. Jan Kowal
• 16 Szwadron Łączności – kpt. Wacław Woronowicz

Na początku 1943 przeprowadzona została reorganizacja Oddziałów Łączności 1 DPanc., w efekcie której zmianie uległa ich struktura organizacyjna:

• Dowództwo Łączności 1 DPanc.
• Dowództwo Łączności 10 BKPanc.
• Dowództwo Łączności 16 BPanc.
• Dowództwo Łączności Grupy Wojsk Wspierających
• 1 Szwadron Łączności (Kwatera Główna 1 DPanc.)
• 2 Szwadron Łączności (Grupa Wojsk Wspierających)
• 3 Szwadron Łączności (Dowództwo Służb i Tyłów)
• 10 Szwadron Łączności (10 BKPanc.)
• 16 Szwadron Łączności (16 BPanc.)
• Pluton Parkowy
• Pluton Techniczny

W nawiasach podano nazwy jednostek, do których przydzielane były poszczególne szwadrony.

12 października 1943 rozpoczęta została reorganizacja 1 DPanc polegająca między innymi na likwidacji Grupy Wojsk Wspierających i Dowództwa Służb i Tyłów, wyłączenia z dywizji jednej skadrowanej brygady pancernej oraz utworzeniu brygady strzelców i artylerii dywizyjnej. Reorganizacją objęte zostały także Oddziały Łączności 1 DPanc. Dotychczasowy 3 Szwadron Łączności przeformowany został w Szwadron Dowodzenia złożony z plutonu technicznego, plutonu materiałowego i czołówki naprawczej. 10 Szwadron Łączności przemianowany został na 3 Szwadron Łączności, natomiast 16 Szwadron Łączności na 10 Szwadron Łączności. Z nadwyżek stanu osobowego zorganizowana została kadrowa 16 Kompania Łączności dla nowej 16 Brygady Pancernej.

Po zakończeniu reorganizacji struktura Oddziałów Łączności przedstawiała się w sposób następujący:

• Dowództwo Łączności 1 DPanc.
• Dowództwo Łączności 10 BKPanc.
• Dowództwo Łączności 3 Brygady Strzelców
• Dowództwo Łączności Artylerii Dywizyjnej
• Szwadron Dowodzenia
• 1 Szwadron Łączności (Kwatera Główna 1 DPanc.)
• 2 Szwadron Łączności (KG Artylerii Dywizyjnej)
• 3 Szwadron Łączności (3 Brygada Strzelców)
• 10 Szwadron Łączności (10 BKPanc.)

Przedstawiona struktura nie uległa zmianom do końca walk dywizji.

18 maja 1945 płk Jan Grajkowski przekazał obowiązki dowódcy Oddziałów Łączności 1 DPanc. ppłk dypl. Zygmuntowi Chamskiemu.

15 lipca 1945 Oddziały Łączności 1 DPanc otrzymały nazwę 1 Batalion Łączności. Dowódcą batalionu został ppłk dypl. Zygmunt Chamski. Sprawował on dowództwo do 10 czerwca 1947.

Swoje święto obchodzi 29 czerwca w rocznicę święta Wojsk Łączności w II RP. Proporczyk czarno-niebieski.

Działania bojowe Oddziałów Łączności 1 DPanc.[edytuj | edytuj kod]

15 lipca 1944 r. Oddziały Łączności przemieszczają się do obozu przejściowego w Alderhshot, gdzie zostają uzupełnione ostatnie braki. Do 30 lipca następuje załadowanie na statki transportowe, a 2 sierpnia następuje wyładowanie na wybrzeżu Francji. Od 8 sierpnia pododdziały łączności wchodzą do walki wraz z jednostkami dywizji zabezpieczając łączność w sztabach dywizji, brygad i pułków. W trakcie walk z uwagi na działania manewrowe, oddziały łączności posługiwały się głównie radiostacjami wszelkich typów. Łączność kablowa używano jedynie w ograniczonym zakresie w obronie podczas walk nad Mozą. W walkach od sierpnia 1944, do 9 maja 1945 poległo 11 żołnierzy, rannych zostało 29 żołnierzy. Odznaczonych zostało Orderem srebrnym VM - 4 żołnierzy, 105 Krzyżami Walecznych, 178 Krzyżami Zasługi oraz wielu żołnierzy odznaczeniami brytyjskimi, francuskimi i belgijskimi. Czołówka naprawcza i plutony techniczno-warsztatowe naprawiły; 465 pojazdów, 4513 radiostacji, 30 łącznic, 323 telefony oraz ładownice akumulatorów, zegary akumulatorowe i prądowe itd.^[1]

Po zakończeniu działań bojowych do normalnych zadań oddziałów łączności natury wojskowej doszły inne obowiązki Była to opieka nad Polakami - wysiedleńcami i byłymi jeńcami wojennymi. Prócz rozbudowy wewnętrznej sieci telefonicznej w 1 DPanc przystąpiono do rozbudowy połączeń z ośrodkami wysiedleńców i obozami byłych jeńców wojennych. Prace te objęły odbudowę tras kabla podziemnego i naziemnego, central telefonicznych, instalację aparatów, ich konserwację. Obsługę central telefonicznych przejęły kobiety z Batalionu Pomocniczego Służby Kobiet, tzw. "Akaczki", byłe więźniarki z Oberlangen i Niederlangen.

Obecnie tradycje 1 Batalionu Łączności 1 DPanc. kontynuuje 11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego 11 Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu.

Organizacja i obsada dowódcza[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy Oddziałów Łączności 1 DPanc^[2].

• płk Jan Grajkowski (25 II 1942-19 V 1945)
• ppłk dypl. Zygmunt Chamski (19 V1945-1947)

Zastępcy dowódcy Oddziałów Łączności

• mjr Bronisław Front (do XI 1944)
• kpt. dypl. Aleksander Muraszko (od XI 1944)
• mjr Hieronim Kurek (od XII 1945)

• adiutant Oddziałów Łączności – por. Tadeusz Rzeszowski
• dowódca drużyny kontroli ruchu łączności – por. Tadeusz Daszkiewicz
• dowódca Łączności Artylerii Dywizyjnej – kpt. Piotr Chełchowski

Dowódcy łączności 10 BKPanc.

• mjr Zygmunt Gordon (do II 1944)
• kpt. Tadeusz Legeżyński (do VIII 1944)
• kpt. dypl. Kazimierz Ochab (do VIII 1945)
• kpt. dypl. Jan Kowal (od IX 1945)

Dowódcy łączności 3 BS

• mjr Tadeusz Legeżyński (do II 1944)
• mjr. Hieronim Kurek (do XI 1945)
• kpt. dypl. Aleksander Iwańczyk (od XI 1945)

Dowódcy szwadronu dowodzenia

• kpt. Wincenty Hegner (do XII 1943)
• kpt. / mjr Wacław Woronowicz (od XII 1943)

Dowódcy 1 szwadronu łączności

• kpt. Hieronim Kurek (do II 1944)
• kpt. Ferdynand Bissinger (do IX 1944)
• kpt. Zdzisław Milewski (do IX 1945)
• kpt. Stanisław Kwaśniewski (od 21 IX 1945)

Dowódcy 2 szwadronu łączności

• por. Ferdynand Bissinger (VIII 1942-25 II 1943)
• por. / kpt. Aadam Mieczysław Zaleski vel Terlecki (do VIII 1944)
• kpt. Tadeusz Ginda (do III 1945)
• por. Tadeusz Franciszek Delimata

Dowódcy 3 szwadronu łączności

• por. Jan Kowal (do XII 1943)
• por. Arkadiusz Hajbowicz (do VI 1944)
• por. Bronisław Bartczak (do XI 1944)
• kpt. Józef Frąckowiak (do VI 1945)
• kpt. Henryk Nędza (od VI 1945)

Dowódcy 10 szwadronu łączności

• kpt. Wacław Woronowicz (do XII 1943)
• por. Jan Kowal (do V 1944)
• por. Stanisław Kwaśniewski (do III 1945)
• por. Kazimierz Kalinkiewicz (od III 1945)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Dembinok J., Szczech B., Urbański A., Oznaki i odznaki PSZ na Zachodzie, KAW Katowice 1984.
• Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk : Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.brak strony w książce
• Witold Biegański: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967.brak strony w książce
• Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947. Geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.brak strony w książce
• Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei. Szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3.brak strony w książce
• Jan Partyka, Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939-1946. Wojska Lądowe. Rzeszów 1997.
• Juliusz S. Tym, 1. Dywizja Pancerna. Organizacja i wyszkolenie, Wydawnictwo ZP Grupa Sp. z o.o., ISBN 978-83-61529-27-9.
• Władysław Steblik, Armia "Kraków" 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8.
• Hieronim Kurek: Zarys historii 1 batalionu Łączności 1 Dywizji Pancernej. Przegląd Łączności nr 1/33, 2/34, 3/35. Londyn: Związek Łącznościowców, 1981.