French
DeutschMaria Andegaweńska – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
 | |
| Król Węgier | |
| Okres | od 11 września 1382 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Król Węgier | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku | katedra w Wielkim Waradynie |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo | |
| Mąż | Zygmunt Luksemburski |
| Dzieci | Nieznany z imienia syn |
Maria Andegaweńska (węg. Mária, chor. Marija, ur. w 1371, zm. 17 maja 1395) – królowa Węgier i Chorwacji od 1382 r., z krótką przerwą w latach 1385-1386. Koronowana na króla Węgier, pierwsza żona króla Zygmunta Luksemburskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była drugą córką króla Polski i Węgier Ludwika Węgierskiego oraz Elżbiety Bośniaczki. Miała dwie siostry: starszą - Katarzynę oraz młodszą - Jadwigę.
W 1372 r. Ludwik rozpoczął negocjacje z cesarzem Karolem IV w sprawie zaręczyn Marii z synem cesarza, Zygmuntem Luksemburskim. Babka Marii, Elżbieta Łokietkówna, była niechętna temu mariażowi, ale ostatecznie ustąpiła w tej kwestii i zaręczyny odbyły się w 1373 r.[1] Maria i Zygmunt byli spokrewnieni - Zygmunt był prawnukiem króla Polski Kazimierza Wielkiego a ojciec Marii był jego siostrzeńcem i jednocześnie jego następcą na polskim tronie. Siostra Marii Jadwiga miała poślubić Wilhelma Habsburga[2].
Ludwik, wobec braku męskich potomków, starał się zapewnić córkom dziedziczenie w Polsce i na Węgrzech. Początkowo Katarzyna miała zostać królową Polski, a Maria została przeznaczona na dziedziczkę korony węgierskiej. Śmierć Katarzyny w 1378 r. pokrzyżowała te plany. W takiej sytuacji Ludwik chciał na oba trony przeznaczyć Marię, jednak ostatecznie w 1379 r. ustalono, że Maria dziedziczy tron Polski, a Jadwiga - Węgier.[3] W 1379 r. w Koszycach polscy delegaci złożyli hołd Marii jako przyszłej władczyni.[3]
W nocy z 10 na 11 września 1382 r. Ludwik I Wielki zmarł. Elżbieta Bośniaczka, która dotychczas żyła w cieniu teściowej (która zmarła pod koniec 1380 r.) i męża, staje się pierwszoplanową postacią polityki polsko-węgierskiej. Zmienia decyzję męża i z jej rozkazu 17 września 1382 r. Maria zostaje koronowana na króla Węgier[4]. Z uwagi na niepełnoletność Marii rzeczywista władza spoczęła jednak w ręku jej matki, która oficjalnie objęła funkcję regentki.
Tron w Polsce pozostał pusty, ponieważ panowie polscy nie zgadzali się na władcę, który ponownie rządziłby dwoma krajami. Domagano się od Elżbiety Bośniaczki, aby wysłała jedną z córek na stałe do Polski. Stało się to dopiero w drugiej połowie 1384 r. - Jadwiga wyruszyła do Krakowa na koronację.
Elżbieta Bośniaczka na początku 1384 r. próbowała zmienić plany zmarłego męża, tym razem co do wyboru męża dla Marii. Rozpoczęła negocjacje z królem Francji, aby jego syn, Ludwik Orleański, niedoszły mąż Katarzyny, poślubił Marię.[5] W efekcie Zygmunt Luksemburski zwołał wojska na kampanię zbrojną przeciwko regentce.[5] Ogólnie poparcie dla Elżbiety na Węgrzech drastycznie spadało. W dodatku do przejęcia władzy na Węgrzech szykował się Karol III z Durazzo, który objął tron Neapolu po zamordowaniu Joanny I, odpowiedzialnej przed laty za śmierć wuja Marii - Andrzeja.
Sytuacja była coraz bardziej napięta i niebezpieczna. W październiku 1385 r. odbył się ślub Marii i Zygmunta, na który Elżbieta Bośniaczka w końcu wyraziła zgodę.[6] Niedługo potem Zygmunt, być może przeczuwając niebezpieczeństwo, opuścił dwór królewski.[6]
W grudniu 1385 r. Karol III Durazzo strącił Marię z tronu i koronował się na króla Węgier jako Karol II[7]. Karol prawdopodobnie nie obawiał się Marii i Elżbiety, bądź też nie przypuszczał, że mają jeszcze jakichkolwiek stronników, gdyż tuż po koronacji odesłał do Neapolu swój orszak.[8] Został zaatakowany na początku lutego, później został przewieziony do Wyszehradu. Zmarł na skutek odniesionych ran 24 lutego 1386 roku.[9] O zaplanowanie skrytobójstwa oskarżano Elżbietę i jej głównego doradcę, Mikołaja z Gary.
Władzę w wewnętrznie osłabionym kraju ponownie objęły Elżbieta z córką[7]. Zygmunt wrócił na Węgry, walcząc o swoje prawa. Elżbieta i Maria spotkały się z nim i jego przyrodnim bratem Wacławem, królem Czech. Zawarto ugodę, w której wyrażono zgodę na dopełnienie małżeństwa Zygmunta i Marii. Wkrótce jednak Zygmunt opuścił Węgry z nieznanych przyczyn.
W czerwcu 1386 roku Elżbieta i Maria zawarły z Jadwigą, królową Polski i jej mężem, Władysławem Jagiełłą układ, w którym Polska zobowiązała się do udzielenia im pomocy[10]. Latem tego roku władczynie chciały uciec do Polski, trasa uległa jednak zmianie i królowe salwowały się ucieczką na południe Węgier.
25 lipca 1386 r. orszak władczyń został zaatakowany przez zwolenników zamordowanego Karola.[8] Maria wraz z matką zostały uwięzione w twierdzy Novigrad nad Morzem Adriatyckim. Zygmunt jesienią wkroczył na teren Węgier, jego siły były jednak niewystarczające. Maria wkrótce straciła matkę, która została uduszona na jej oczach w styczniu 1387 roku, co miało być ostrzeżeniem dla Zygmunta.
Podczas gdy Maria przebywała w zamknięciu, trwał spór o Ruś Czerwoną pomiędzy Polską a Węgrami. Władysław Opolczyk apelował do Rusinów, aby zachowali wierność wobec Królestwa Węgier i sprzeciwili się królowej Polski Jadwidze.[8] Spotkanie dwóch armii określa się jako bitwa pod Stubnem, choć powieściopisarze woleli wiedzieć to jako wojnę dwóch sióstr, jednak w rzeczywistości żadna z nich nie brała czynnego udziału w walkach.[8] Ruś ostatecznie została przyłączona do Polski.
Sytuacja w kraju nadal była niepewna. Formalny władca - Maria - przebywała uwięziona w twierdzy. Zygmunt Luksemburski został koronowany w marcu 1387 r.[11]
Maria odzyskała wolność dopiero w czerwcu 1387 r. Uwolnił ją jeden z lokalnych możnowładców wspieranych przez wenecką flotę.[11] Przez pewien czas po odzyskaniu wolności podpisywała dokumenty państwowe jako kobieta-król wraz z Zygmuntem, jednak nie trwało to długo.[11] Nie miała żadnego wpływu na męża, tym bardziej w kwestiach politycznych. Maria zdołała tylko poprosić męża o ukaranie zabójcy jej matki i to dopiero po kilku latach.[11]
W 1392 r. na Węgrzech doszło do spotkania Marii z jej siostrą Jadwigą, królową Polski, w którym nie uczestniczył Zygmunt.[11] Wtedy siostry widziały się ostatni raz, ponieważ zaplanowane na luty 1395 r. w Krakowie spotkanie nie odbyło się ze względu na sprzeciw męża Marii.[11]
Maria dopiero pod koniec 1394 r. zaszła w ciążę. 17 maja 1395 r. zmarła podczas polowania na skutek upadku z konia, który spowodował poronienie. Została pochowana w katedrze w Wielkim Waradynie (obecnie Oradea)[12].
| 4. Karol Robert | ||||||
| 2. Ludwik Węgierski | ||||||
| 5. Elżbieta Łokietkówna | ||||||
| 1. Maria Andegaweńska | ||||||
| 6. Stefan II Kotromanić | ||||||
| 3. Elżbieta Bośniaczka | ||||||
| 7. Elżbieta kujawska | ||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kamil Janicki, Damy polskiego imperium, 2017, s. 216.
- ↑ J. Dąbrowski, Ostatnie lata Ludwika Wielkiego. 1370-1382, Kraków 2009, s. 303–304.
- ↑ a b Kamil Janicki, Damy polskiego imperium, 2017, s. 241-242.
- ↑ Kamil Janicki, Damy polskiego imperium, 2017, s. 244-245.
- ↑ a b Kamil Janicki, Damy polskiego imperium, 2017, s. 289.
- ↑ a b Kamil Janicki, Damy polskiego imperium, 2017, s. 300-301.
- ↑ a b J. Nikodem, Jadwiga król Polski, Wrocław 2009, s. 248.
- ↑ a b c d Kamil Janicki, Damy polskiego imperium, 2017, s. 321-323.
- ↑ Pál Engel, The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 2001, s. 198, ISBN 1-86064-061-3.
- ↑ Jarosław Nikodem, Jadwiga. Król Polski, 2009, s. 240, ISBN 978-83-04-04978-9.
- ↑ a b c d e f Kamil Janicki, Damy polskiego imperium, 2017, s. 357-359.
- ↑ Nikodem J., Jadwiga król Polski, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2009, ISBN 978-83-04-04978-9.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego. 1370-1382, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2009, ISBN 978-83-242-0917-0.
- Nikodem J., Jadwiga król Polski, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2009, ISBN 978-83-04-04978-9.
| Książęta Węgier |
| ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Królowie Węgier |
|
| Wczesne średniowiecze |
| ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo Chorwacji |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| Królestwo Chorwacji (w unii z Węgrami) |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| Niepodległe Państwo Chorwackie |
|
- zobacz też: Banowie Chorwacji