French
DeutschMiędzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Finał III konkursu, 1937 | |
| Pełna nazwa | Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina |
|---|---|
| Lata aktywności | od 1927 |
| Państwo | |
| Miejscowość | |
| Obiekt | |
| Założyciel | |
| Tematyka | |
| Strona internetowa | |
Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina (często nazywany skrótowo Konkursem Chopinowskim) – jeden z najstarszych i najbardziej prestiżowych konkursów muzycznych na świecie w klasie fortepianu, odbywający się co 5 lat w Warszawie[a]. Jest również jednym z niewielu konkursów monograficznych, we wszystkich bowiem jego etapach wykonywane są wyłącznie utwory jednego kompozytora (Fryderyka Chopina). Zainicjowany został w 1927 przez polskiego pianistę, profesora Jerzego Żurawlewa dzięki gwarancjom finansowym Henryka Rewkiewicza[1]. Laureaci mają praktyczną gwarancję zaprezentowania się na międzynarodowej scenie pianistycznej i prawo do występów w największych salach koncertowych oraz nagrań autorskich płyt w renomowanych wytwórniach płytowych.
Historia i organizacja Konkursu Chopinowskiego[edytuj | edytuj kod]
Początki[edytuj | edytuj kod]
Zainteresowanie muzyką Fryderyka Chopina na początku XX wieku stanowiło dla pianistów i muzykologów zagadkę interpretacyjną. Jerzy Waldorff przytacza szereg zjawisk, które przyczyniły się do powstania wątpliwości, w jakim stylu grać Chopina: oceny jego sztuki jako „cieplarnianej i chorobliwej”; działalność uczniów i uczennic Chopina, którzy w swej grze zaczęli wprowadzać elementy „rozhisteryzowanego rubata” i sprowadzać ją do „spowitego krepą sztandaru narodowej niewoli” (zdaniem Waldorffa szczególną rolę odegrały tutaj arystokratki: Marcelina z Radziwiłłów Czartoryska oraz Maria Kalergis); działalność polskich teoretyków i kompozytorów (m.in. Jana Kleczyńskiego czy Władysława Żeleńskiego), którzy w swoich pracach określali niektóre utwory jako „dziwaczne” czy „poronione”. Po I wojnie światowej w muzyce pojawiły się prądy neoklasyczne – z Igorem Strawinskim i Siergiejem Prokofjewem na czele – i zainteresowanie wykonawców muzyką romantyczną zaczęło słabnąć.
Pierwotnym celem ufundowania konkursu miała więc być – w zamierzeniu inicjatora, prof. Jerzego Żurawlewa, ucznia pianisty Aleksandra Michałowskiego, który miał także dać impuls do organizacji wielkiego forum[2] – dyskusja o tym, jak grać Chopina. Przeszkodami były: brak w Polsce instytucji Ministerstwa Kultury oraz zainteresowania władzy sztuką. W tej trudnej sytuacji z pomocą przyszedł Henryk Rewkiewicz – przedsiębiorca, miłośnik muzyki, członek zarządu WTM – zobowiązując się ze swoich osobistych funduszy pokryć cały ewentualny deficyt I konkursu. Po latach Jerzy Żurawlew stwierdził:
Wiele mi pomógł mój przyjaciel Henryk Rewkiewicz, dyr. Monopolu Zapałczanego ofiarowując na konkurs niemałą wówczas kwotę 15. tys. zł
Ostatecznie zmiana władzy i patronat nowo wybranego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – Ignacego Mościckiego – przesądziły o realizacji I Konkursu[1]. Zapewnił on, że obejmie konkurs swoim patronatem.
Organizator i imprezy towarzyszące[edytuj | edytuj kod]
Do lat 60. XX wieku konkurs powstawał przy współudziale Ministerstwa Kultury i Sztuki. W latach 1960–2005 organizowany był przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Edycja w roku 2010 przygotowywana była przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.
Przesłuchania konkursowe odbywają się w Filharmonii Narodowej. Jednocześnie w wielu innych miejscach w Warszawie (m.in. w Teatrze Wielkim i Zamku Ostrogskich) organizowane są imprezy towarzyszące.
Od 1970 konkurs jest organizowany w październiku. Tradycyjnie 17 października – w dzień śmierci Fryderyka Chopina – w kościele św. Krzyża w Warszawie odprawiona zostaje uroczysta msza, podczas której wykonywane jest Requiem Wolfganga Amadeusa Mozarta. Utwór ten, zgodnie z życzeniem kompozytora, wykonany był podczas mszy pogrzebowej 30 października 1849 w kościele de la Madeleine w Paryżu.
Międzynarodowy status[edytuj | edytuj kod]
Konkurs im. Fryderyka Chopina jest jednym z najstarszych i najbardziej rozpoznawalnych konkursów muzycznych na świecie. W 1957 został – u boku m.in. konkursów Busoniego w Bolzano, Królowej Elżbiety w Brukseli, praskiego i genewskiego – jednym z kilkunastu członków założycieli Światowej Federacji Międzynarodowych Konkursów Muzycznych, która zrzesza ok. 120 najbardziej znanych konkursów muzycznych na świecie (m.in. Konkurs Bachowski w Lipsku czy Konkurs Marii Canals w Barcelonie). Jednym z założycieli był także poznański Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego. Z biegiem lat do Federacji przyjęte zostały także trzy inne polskie konkursy: Międzynarodowy Konkurs Dyrygencki im. Grzegorza Fitelberga (1982), Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy im. Witolda Lutosławskiego (2000) oraz Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego (2009).
Repertuar[edytuj | edytuj kod]
W regulaminie konkursu wyszczególnione są utwory, które będą wykonywane przez pianistów. Na każdym z etapów wykonywane są wyłącznie dzieła Fryderyka Chopina wykonywane z pamięci spośród podanych zbiorów, a także pojawiają się utwory obowiązkowe, wykonywane przez wszystkich uczestników. Na przestrzeni lat program konkursu ulegał modyfikacjom.
W I konkursie pianiści w eliminacjach (I etap) wykonywali po dwa dowolnie wybrane podane w regulaminie nokturny, dwie etiudy, dwa preludia, Polonez fis-moll op. 44, jedną dowolną balladę oraz dwa spośród wyznaczonych mazurków, a w finale należało wykonać I i II lub II i III część z wybranego koncertu[4]. W kolejnym II konkursie do repertuaru weszły nowe utwory, takie jak: Polonez As-dur op. 53, scherza, Fantazja f-moll op. 49 oraz sonaty[4]. W III konkursie repertuar został rozszerzony o Poloneza-Fantazję As-dur op. 61.
W pierwszej edycji powojennej (IV konkurs) w programie pojawiła się Barkarola Fis-dur op. 60, a w finale obowiązywały już wszystkie części jednego z koncertów[4]. W 1955 (V konkurs) po raz pierwszy można było wykonać Berceuse Des-dur op. 57 i Tarantellę As-dur op. 43.
Podczas VII konkursu do regulaminu wprowadzono Andante spianato i Poloneza Es-dur op. 22[4].
W IX konkursie uczestnicy po raz pierwszy wykonywali jedno z dwóch impromptu: Fis-dur op. 36 lub Ges-dur op. 51. Regulamin XIII konkursu wprowadził nowe gatunki, ronda: c-moll op. 1, F-dur op. 5 i Es-dur op. 16 oraz dodatkowe utwory na fortepian i orkiestrę: Wariacje op. 2, Fantazję A-dur op. 13 i Rondo F-dur op. 14. Te orkiestrowe kompozycje wraz z jednym do wyboru koncertem stanowiły finał programu i jak dotychczas był to finał pod tym względem wyjątkowy[4].
XV edycja w pierwszym etapie pozwalała uczestnikom na dużą dowolność. Obok obowiązkowych utworów trwających ok. 20 minut, pianista dobierał sobie inne utwory, tak żeby cały występ zmieścił się w przedziale czasu 40–45 minut. Na liście wybieranych najczęściej kompozycji znalazły się m.in.: trzy grupy preludiów (po 6 każda) od nr 7 do 24, Preludium cis-moll op. 45, ronda, scherza, bolero, tarantela, impromptu, walce, etiudy i inne. W II etapie obok mazurków i sonaty (z III etapu poprzednich konkursów) należało wykonać jednego z wielkich polonezów. W XVI edycji obowiązkowo pianiści wykonywali w III etapie Poloneza-Fantazję As-dur op. 61[4].
Od XVII konkursu obowiązuje program złożony z wykonywanych obowiązkowo w II etapie jednego z walców i jednego poloneza, a w III etapie jednej sonaty lub wszystkich preludiów z op. 28 i jednego cyklu mazurków. W finale konkursu pianiści wykonują z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej Filharmonii Narodowej jeden z dwóch koncertów fortepianowych: e-moll lub f-moll[5].
Jury[edytuj | edytuj kod]
|
Oceny dokonuje jury składające się z wybitnych artystów i pedagogów powoływanych przez dyrektora konkursu. Z reguły wszyscy jurorzy są pianistami. Wcześniej zdarzało się, że w jury zasiadali także dyrygenci, muzykolodzy, krytycy i kompozytorzy. System oceny zmieniał się w kolejnych edycjach konkursu, był także przedmiotem licznych dyskusji i sporów, zwłaszcza podczas konkursu w 1980, gdy skład sędziowski demonstracyjnie opuściło dwoje jurorów, wcześniejszych laureatów konkursu (Louis Kentner oraz Martha Argerich). Louis Kentner nie pojawił się na konkursie już nigdy więcej.
Podczas dotychczasowych edycji konkursu przewodniczącymi jury byli Polacy:
- Witold Maliszewski (1927)
- Adam Tadeusz Wieniawski (1932 i 1937)
- Zbigniew Drzewiecki (1949, 1955, 1960 i 1965)
- Kazimierz Sikorski (1970 i 1975)
- Kazimierz Kord (1980)
- Jan Ekier (1985, 1990, 1995)
- Andrzej Jasiński (2000, 2005 i 2010)
- Katarzyna Popowa-Zydroń (2015[6], 2021)
Honorowymi przewodniczącymi byli także Artur Rubinstein (1960), Kazimierz Sikorski (1985) oraz dwukrotnie Jan Ekier (2000 i 2010).
Nagrody i laureaci[edytuj | edytuj kod]
Laureaci[edytuj | edytuj kod]
Tradycją konkursu jest wyróżnianie szóstki finalistów nagrodami głównymi i tytułami laureata. W przeszłości zdarzało się jednak, że tytuł przysługiwał większej liczbie finalistów. I tak w 1932 było ich piętnastu, w 1937 trzynastu, w 1949 dwunastu, a w 1955 dziesięciu. Z kolei w pierwszym konkursie przyznano tylko cztery nagrody główne. Od 1960 jury może przyznać sześć tytułów laureata, przy czym poszczególne miejsca mogą być dzielone albo nieobsadzone. Dotychczas dwukrotnie zdarzyło się, że jury nie wybrało zwycięzcy (1990 i 1995). Od 1975 laureaci trzech pierwszych miejsc uhonorowani są specjalnymi medalami (złoty, srebrny i brązowy) według projektu artysty Józefa Markiewicza, które są wybite przez Mennicę Państwową[7].
.jpg)
.jpg)
Polscy zwycięzcy[edytuj | edytuj kod]
Dotychczas czterokrotnie zwycięzcami konkursu zostali Polacy:
- Halina Czerny-Stefańska (1949, ex aequo)
- Adam Harasiewicz (1955)
- Krystian Zimerman (1975)
- Rafał Blechacz (2005)
Polską uczelnią, która wykształciła najwięcej zwycięzców jest Akademia Muzyczna w Krakowie, której absolwentami byli Halina Czerny-Stefańska oraz Adam Harasiewicz. Krystian Zimerman rozpoczął studia na Akademii Muzycznej w Katowicach dopiero po sukcesie na konkursie. Rafał Blechacz zdobył nagrodę w trakcie studiów na Akademii Muzycznej w Bydgoszczy.
Nagrody specjalne i pozaregulaminowe[edytuj | edytuj kod]
Laureaci konkursu mają zapewniony szereg nagród regulaminowych i pozaregulaminowych – w formie nagród pieniężnych i rzeczowych oraz angaży i zaproszeń na koncerty. Nagrody pozaregulaminowe przyznawane są także uczestnikom, którzy nie znaleźli się w gronie laureatów – podczas XV konkursu były to m.in. nagrody „dla najwyżej ocenionego polskiego uczestnika” (25 tys. euro), „za najlepsze wykonanie sonaty” (ufundowana przez Krystiana Zimermana), „dla najlepszej polskiej pianistki w konkursie” (ufundowana przez Barbarę Hesse-Bukowską).
Tradycją konkursu jest także przyznawanie przez jury nagród specjalnych:
- od 1927: nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków
- od 1960: nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza
- od 1980: nagroda Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu
- od 2010: nagroda Krystiana Zimermana za najlepsze wykonanie sonaty
Regulamin XVI konkursu (2010) przewidywał też nagrodę specjalną rektora Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie Poloneza-Fantazji As-dur op. 61.
| Zdobywcy nagród specjalnych za najlepsze wykonanie | |||||||
| Edycja | Rok | Mazurków | Poloneza | Koncertu | Sonaty | Ballady | Poloneza-Fantazji op. 61 |
| I | 1927 |  Henryk Sztompka | Nagroda przyznawana od 1960 | Nagroda przyznawana od 1980 | Nagroda przyznawana od 2010 | Nagroda przyznawana od 2025 | Nagroda przyznana w 2010 |
| II | 1932 | Alexander Uninsky (bezpaństwowiec) | |||||
| III | 1937 |  Jakow Zak | |||||
| IV | 1949 | Halina Czerny-Stefańska | |||||
| V | 1955 |  Fu Cong | |||||
| VI | 1960 | Irina Zaricka | Irina Zaricka | ||||
| VII | 1965 |  Martha Argerich | Marta Sosińska | ||||
| VIII | 1970 |  Garrick Ohlsson | Piotr Paleczny | ||||
| IX | 1975 | Krystian Zimerman | Krystian Zimerman | ||||
| X | 1980 | Ewa Pobłocka Đặng Thái Sơn | Đặng Thái Sơn Tatiana Szebanowa | Đặng Thái Sơn Tatiana Szebanowa | |||
| XI | 1985 |  Marc Laforêt | Stanisław Bunin | Stanisław Bunin | |||
| XII | 1990 | Nie przyznano | Kevin Kenner Wojciech Świtała | Nie przyznano | |||
| XIII | 1995 | Nie przyznano | Nie przyznano | Nie przyznano | |||
| XIV | 2000 | Nie przyznano | Li Yundi Chen Sa | Nie przyznano | |||
| XV | 2005 | Rafał Blechacz | Rafał Blechacz | Rafał Blechacz | |||
| XVI | 2010 |  Daniił Trifonow |  Lukas Geniušas |  Ingolf Wunder | Julianna Awdiejewa | Ingolf Wunder | |
| XVII | 2015 | Kate Liu |  Cho Seong-jin | Nie przyznano |  Charles Richard-Hamelin | Brak nagrody | |
| XVIII | 2021 | Jakub Kuszlik | Nie przyznano |  Martín García García |   Alexander Gadjiev | ||
| XIX | 2025 | ||||||
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Z wyjątkiem okresu II wojny światowej (1939–1945) i pandemii COVID-19 (2020).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Henryk Rewkiewicz, [w:] Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [online], chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-04-25].
- ↑ Stanisław Dybowski, Jak to wszystko się zaczęło (How it all began) (PDF), „Chopin Express”, 1, Nr 2, Warszawa: Instytut Adama Mickiewicza wspólnie z magazynem muzycznym „Gramophone”, 2 października 2010, s. 6–7, ISSN 2082-2774 [zarchiwizowane z adresu 2010-10-08] (pol. • ang.).
- ↑ Jan Prosnak, Międzynarodowe Konkursy im. Fryderyka Chopina, „Stolica”, Nr 42, Warszawa: Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa”, 18 października 1970, s. 5, ISSN 0039-1689, OCLC 741075186.
- ↑ a b c d e f Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie [online], chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-09-14].
- ↑ Regulamin konkursu [online], chopincompetition2015.com [zarchiwizowane z adresu 2023-03-30].
- ↑ Prof. Katarzyna Popowa- Zydroń na czele jury Konkursu Chopinowskiego 2015 [online], mkidn.gov.pl, 22 listopada 2013 [zarchiwizowane z adresu 2022-09-26].
- ↑ IX Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina [online], chopincompetition2015.com [zarchiwizowane z adresu 2021-01-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Ekiert, Chopin wiecznie poszukiwany: Historia Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Warszawa: Muza SA, 2010, ISBN 978-83-7495-792-2, OCLC 750680529.
- Barbara Niewiarowska, Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie [online], chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-09-14].
- Rafał Nowacki, Ocena wykonań konkursowych na przykładzie konkursów chopinowskich – zarys problematyki, wyd. 1, Warszawa: Wyd. Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1974, OCLC 6450595.
- Jerzy Waldorff, Wielka gra, wyd. III uzup., Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, ISBN 83-214-0940-7, OCLC 69467869.
- Stefan Wysocki, Wokół Konkursów Chopinowskich, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1987, ISBN 83-212-0443-0, OCLC 749899851.
- Jerzy Żurawlew, A więc konkurs. Wspomnienia twórcy międzynarodowych konkursów Chopinowskich, Warszawa: Towarzystwo im. Fryderyka Chopina, 1995, ISBN 83-85981-10-1.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne im. Fryderyka Chopina [online], artsandculture.google.com [dostęp 2018-03-29].
- Wspomnienia (Konkurs Chopinowski), [w:] Telewizja Polska [online], chopin2015.tvp.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-11-22].
- IV Konkurs Chopinowski, [w:] Polska Kronika Filmowa 40/49, repozytorium.fn.org.pl, 28 września 1949 [dostęp 2018-03-29].
- Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w bazie Polona – Polskiej biblioteki cyfrowej
- Barbara Niewiarowska, Konkursy Chopinowskie na świecie [online], chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2010-08-27].
