French
DeutschProgram Interkosmos – Wikipedia, wolna encyklopedia
_large_resolution.jpg)
Interkosmos (ros. Интеркосмос) – radziecki międzynarodowy program kosmiczny utworzony na przełomie lat 60. i 70. XX wieku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1965 roku oraz w dniach 15–20 listopada 1966 roku na zjeździe przedstawicieli krajów socjalistycznych w Moskwie, podjęto decyzję dotyczącą zorganizowania szeroko zakrojonej współpracy w dziedzinie badań i wykorzystania przestrzeni kosmicznej. Program tej współpracy, do której należały Bułgaria, Czechosłowacja, Kuba, Mongolia, NRD, Polska, Rumunia, Węgry i ZSRR, został przyjęty na zjeździe, który odbył się w Moskwie w dniach 5–13 kwietnia 1967 roku. Kraje uczestniczące w programie nie miały wspólnego budżetu. Ustalono, że rakiety nośne dostarczać będzie Związek Radziecki i że startować będą z radzieckich kosmodromów, a uczeni z pozostałych krajów skupią swe wysiłki na budowie aparatury badawczej i satelitów. Dało to możliwość niezwłocznego włączenia się do badań kosmosu. Dla realizacji tego programu w każdym z zainteresowanych krajów powstały specjalne organy. Kierownictwo polskiego Komitetu ds. Badania i Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej przy Prezydium PAN objął astrofizyk profesor Stefan Piotrowski[1]. Początkowo Interkosmos obejmował cztery dziedziny badań: fizykę kosmiczną, meteorologię, łączność oraz biologię i medycynę kosmiczną. Każdą z tych dziedzin zajmowały się odpowiednie zespoły robocze państw członkowskich. Konferencje tych zespołów odbywały się raz w roku, kolejno w poszczególnych państwach członkowskich. Dla usprawnienia działania duże zespoły podzielono na mniejsze, a te z kolei na sekcje, które dodatkowo przeprowadzały zebrania i seminaria. Najwyższym organem koordynującym działalność Interkosmosu była doroczna konferencja przewodniczących komitetów narodowych[2]. W dniu 13 sierpnia 1968 roku kraje biorące udział w programie przesłały na ręce Sekretarza Generalnego ONZ projekt międzynarodowego systemu łącznościowego, o nazwie Intersputnik, przeznaczonego do zaspokajania potrzeb krajów zarówno rozwiniętych, jak i rozwijających się[3]. W 1970 roku podczas spotkania (we Wrocławiu) kierowników narodowych programów kosmicznych przyjęto propozycję by wspólny program nazwać Interkosmosem. Program ten miał na celu umożliwienie partycypacji państwom bloku wschodniego w eksploracji kosmosu. Prawną stronę porozumienia i działania regulował dokument–porozumienie zawarty 13 lipca 1976 roku, a które obowiązywało od 25 marca 1977 roku. Porozumienie zawarte zostało na 10 lat. W 1979 roku porozumienie podpisał przedstawiciel Wietnamu – dziesiąty uczestnik programu Interkosmos[2]. Większość misji była załogowa, aczkolwiek częścią programu były także satelity bezzałogowe, rakiety sondażowe. W ramach programu Interkosmos zbudowano i obsługiwano stację kosmiczną Mir.
W programie Interkosmos brali również udział specjaliści z państw zachodnich między innymi z Francji, USA i Szwecji. W tym przypadku chodziło o przeprowadzenie połączonego eksperymentu, na przykład badań w biosatelicie, czy też sondaży rakietowych atmosfery ziemskiej, albo też o udostępnienie systemów rakietowych i współpracy przy budowie i wyposażeniu sztucznych satelitów, jak miało to miejsce podczas wspólnych radziecko–indyjskich eksperymentów; począwszy od 1975 roku, kiedy radziecki Kosmos wyniósł indyjskiego satelitę Aryabhata–1 i dwa następne w późniejszych latach. Francuska aparatura naukowo-badawcza umieszczona była na radzieckich próbnikach międzyplanetarnych, a nawet na Księżycu (odbłyśnik laserowy pojazdu Łunochod pochodził z Francji)[2].
W pierwszym dziesięcioleciu istnienia programu wyniesiono na orbity 20 satelitów Interkosmos (w latach 1969–1979) i 8 rakiet geofizycznych Wertikal. Ponadto uczestniczono w radzieckich programach narodowych realizowanych m.in. na stacjach kosmicznych typu Salut 6, statkach Sojuz, satelitach Kosmos, Meteor i automatycznych stacjach Prognoz[2].
W 1976 program Interkosmos wzbogacono o nowe badania. Tym razem pojawiła się teledetekcja. Na statku Sojuz 22 przeprowadzono eksperyment Raduga (tęcza) polegający na fotografowaniu wybranych rejonów Ziemi wielospektralną kamerą, której projekt powstał przy współpracy specjalistów z ZSRR i NRD. Kamerę zbudowały zakłady Carl Zeiss w Jenie[2]. Operacja Raduga prowadzona była nie tylko z orbity okołoziemskiej – równocześnie z pokładu samolotu wykonywano zdjęcia i obserwacje naziemne wybranych rejonów testowych[2].
Loty załogowe[edytuj | edytuj kod]
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.jpg)
.svg){kind=small}
Sztuczne satelity[edytuj | edytuj kod]
Pierwszym satelitą wysłanym w ramach współpracy był Kosmos 261, przeznaczony do prowadzenia eksperymentów w dziedzinie badań górnych warstw atmosfery Ziemi i zórz polarnych[3].
Satelity Interkosmos podzielić można według zastosowania na trzy serie: słoneczna, do których należały satelity Interkosmos 1, 4, 7, 11, 16 i Interkosmos „Kopernik 500”; jonosferyczna – Interkosmos 2, 8, 12, 14 oraz magnetosferyczna Interkosmos 3, 5, 6, 10, 13, 14, 17.
- 14 października 1969 – Interkosmos 1
- 25 grudnia 1969 – Interkosmos 2
- 7 sierpnia 1970 – Interkosmos 3
- 14 października 1970 – Interkosmos 4
- 2 grudnia 1970 – Interkosmos 5
- 7 kwietnia 1972 – Interkosmos 6
- 30 czerwca 1972 – Interkosmos 7
- 30 listopada 1972 – Interkosmos 8
- 19 kwietnia 1973 – Interkosmos 9 (Kopernik)
- 30 października 1973 – Interkosmos 10
- 17 maja 1974 – Interkosmos 11
- 31 października 1974 – Interkosmos 12
- 27 marca 1975 – Interkosmos 13
- 11 grudnia 1975 – Interkosmos 14
- 19 czerwca 1976 – Interkosmos 15
- 27 lipca 1976 – Interkosmos 16
- 24 września 1977 – Interkosmos 17
- 24 października 1978 – Interkosmos 18
- 27 lutego 1979 – Interkosmos 19
- 1 listopada 1979 – Interkosmos 20
- 6 lutego 1981 – Interkosmos 21
- 7 sierpnia 1981 – Interkosmos 22
- 26 kwietnia 1985 – Interkosmos 23
- 28 września 1989 – Interkosmos 24
- 18 grudnia 1991 – Interkosmos 25
- 2 marca 1994 – Interkosmos 26
Rakiety programu Interkosmos[edytuj | edytuj kod]
W programie Interkosmos ważne były badania przeprowadzone przy pomocy rakiet typu Wertikal, osiągających w pionowym locie pułapy od 500 do 1500 km. Uczeni z Polski uczestniczyli w pracach nad zestawami aparatury dla pięciu rakiet. W 1970 roku rozpoczęto wysyłanie rakiet geofizycznych typu Wertikal. Te badania przynosiły dużo materiału naukowego z dziedziny promieniowania Słońca i fizyki atmosfery[2].
- 28 listopada 1970 – Wertikal-1
- 20 sierpnia 1971 – Wertikal-2
- 2 września 1975 – Wertikal-3
- 14 października 1976 – Wertikal-4
- 30 sierpnia 1977 – Wertikal-5
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Marks: Polak w Kosmosie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1978, s. 98.
- ↑ a b c d e f g Praca zbiorowa: Interkosmos znaczy współpraca. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 15–23. ISBN 83-206-0547-4.
- ↑ a b Praca zbiorowa: Kosmonautyka. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1971, s. 97.