French
Deutschخردگرایی انتقادی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
خردگرایی یا عقلگرایی انتقادی یا عقلانیت نقاد فلسفه‌ای معرفت‌شناسانه است که کارل پوپر آن را به پیش برد. پوپر دربارهٔ خردگرایی انتقادی در آثارش جامعه باز و دشمنان آن جلد دوم و حدس‌ها و ابطال‌ها نوشت. کارل پوپر در دهه ۳۰ قرن بیستم این نظریه را مطرح کرد. با نظریه او عقلگرایی کلاسیک کنارگذاشته می‌شود زیرا این نظریه حقیقت و یقین را با هم می‌آمیزد، ولی به باور پوپر یقینی وجود ندارد.
خردگرایان انتقادی بر این باورند که نظریات علمی و هر ادعای دیگری در خصوص معرفت را می‌توان و باید نقد کرد و (اگر محتوای تجربی دارند) می‌توان و باید آزمود که ممکن است ابطالشان کند. در نتیجهً آنان ادعاها در خصوص دانش را می‌شود به‌طور اصولی یا مقایسه‌ای ارزیابی کرد. یا ابطال پذیر و نتیجتاً تجربیند (در معنای خیلی وسیع)، یا غیر ابطال پذیر و نتیجتاً غیر تجربی هستند. آن ادعاها در خصوص معرفت که احتمالاً از نظر تجربی ابطال پذیرند را می‌توان به بدنه علم تجربی واگذاشت و بعدتر بر این اساس متمایز کرد که نگه داشته شوند یا بعدتر واقعاً ابطال شوند. اگر نگه داشته شوند، تمایز بیشتری بر مبنای میزان مخالفت با نقادی که دریافت کرده‌اند، و شدت آن نقدها، و این که تئوری چقدر محتمل است متمایز کرد و کم احتمال‌ترین تئوری که هنوز در برابر تلاش در جهت ابطال کردن مقاومت می‌کند ترجیح داده خواهد شد.
منابع[ویرایش]
آلبرت، هانس؛ عقلگرایی انتقادی
پایا، علی، عقلانیت نقادانه و منطق موقعیت: رهیافتی کارآمد برای روش‌شناسی دانش آموزش و پرورش.
علیرضا محمدی علی پایا، شباهت‌ها و تفاوت‌های مکتب عقلانیّت انتقادی پوپری و رئالیسم انتقادی باسکار در مفهوم علیّت.
محمدی، عبدالحمید، & پایا. (۲۰۲۱). ارزیابی جایگاه معرفت‌شناختی یقین در اندیشه ویتگنشتاین از منظر عقلانیت نقاد. مجله پژوهش‌های فلسفی دانشگاه تبریز.
علی پایا. وبر و پوپر و روش‌شناسی علوم اجتماعی: یک مقایسه از منظر عقلانیت نقاد. مجله جامعه‌شناسی ایران, ۲۰(۲), ۲۶–۶۴.