26 Pułk Piechoty (II RP) – Wikipedia, wolna encyklopedia

26 Pułk Piechoty
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

17 września

Nadanie sztandaru

1922

Rodowód

Piotrkowski okręgowy pułk piechoty

Dowódcy
Ostatni

ppłk dypl. Franciszek Węgrzyn

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Zwiahlem (21 III 1920)
bitwa pod Ciepielówką (29 V 1920)
bitwa pod Horbulewem (15 VI 1920)
bitwa pod Włodawą (21 VIII 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Lwów, Gródek Jagielloński

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko

Rodzaj wojsk

Piechota

Podległość

XIII Brygada Piechoty
5 Dywizja Piechoty

26 Pułk Piechoty (26 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

7 listopada 1918 roku w Piotrkowie pułkownik Jan Rządkowski przystąpił do formowania Piotrkowskiego Okręgowego Pułku Piechoty. Następnego dnia wydany został pierwszy rozkaz pułkowy, w którym ustalono skład i nazwę pułku oraz obsadę stanowisk oficerskich[1].

20 listopada w skład pułku, jako II batalion, włączony został 500 osobowy oddział złożony z członków V Okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej pod dowództwem kapitana Leopolda Endel-Ragis[1].

W maju 1919 roku pułk został włączony w skład XIII Brygady Piechoty należącej do 7 Dywizji Piechoty[2][3].

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Noworadomsku[4].

Obsada personalna pułku w 1920[5]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca pułku mjr Ryszard Waniczek
Adiutant por. Wacław Pietkiewicz
Oficer broni ppor. Ryszard Raube
Lekarz kpt. lek. Mieczysław Kościński
Dowódca taboru pułku por. Stefan Bincer
Dowódca I batalionu kpt. Marian Sołodkowski
Lekarz kpt. lek. Mieczysław Kościński
Oficer prowiantowy urz. wojsk. X r. Tadeusz Hoppe
Dowódca 1 kompanii N.N.
Dowódca 2 kompanii por. Ludwik Czyżewski
Dowódca plutonu ppor. Antoni Bajko
Dowódca 3 kompanii ppor. Emil Róhrich
Dowódca 4 kompanii N.N.
Dowódca 1 kompanii km por. Mieczysław Więckowski
Dowódca II batalionu mjr Stanisław Szumski
Adiutant ppor. Antoni Szerenkowski
Lekarz por. lek. Jakub Nuss
Oficer rachunkowy ppor. Karol Pustowka
Dowódca 5 kompanii por. Platon Macedoński
Dowódca 6 kompanii por. Henryk Ostrowski
Dowódca 7 kompanii por. Jan Pigułowski
Dowódca 8 kompanii N.N.
Dowódca 2 kompanii km por. Rafał Sołtan
Dowódca III batalionu mjr Leopold Endel Ragis
por. Tadeusz Pikulski
Adiutant ppor. Emanuel Szwalbendorf
Oficer kasowy pchor. Jan Kwiczała
Lekarz ppor. san. Marian Otrębski
Dowódca 9 kompanii ppor. Dominik Szymański
Dowódca 10 kompanii N.N.
Dowódca 11 kompanii ppor. Jan Mazurkiewicz
Dowódca 12 kompanii ppor. Wincenty Mackiewicz
Dowódca 3 kompanii km N.N.
Dowódca kompanii technicznej por. Aleksander Rozencweig
Oficer sanitarny (przydział nieustalony) pchor. san. Edward Bokser

Pułk w walce o granice

[edytuj | edytuj kod]
26 pułk piechoty - zdobyty czołg bolszewicki w 1920
26 pułk piechoty - budowa mostu na Słuczy w 1920

W czerwcu 1919 jego III batalion wchodził w skład Grupy generała Henryka Minkiewicza (Grupa operacyjna „Bug”)[6].

Na początku 1920 26 pułk piechoty przybył ze Śląska na Wołyń, zluzował pododdziały 48 pułku piechoty i objął odcinek obrony „Kościuszko”[7]. II batalion kpt. Wiktora Eichlera obsadził przyczółek mostowy w Zwiahlu. Obronę przyczółka zorganizowano systemem placówek i punktów oporu. Placówki otoczone były zasiekami z drutu kolczastego i wspierały się wzajemnie ogniem. Stanowiska obronne obsadzały rotacyjnie dwie kompanie, a trzecia stanowiła odwód. Obronę wzmocniły dwa samochody pancerne „Dziadek” i „Wnuk”. Wsparcie artyleryjskie zapewniały stojące na zachodnim brzegu Słuczy bateria lekka i bateria ciężka. Punkt obserwacyjny dowódcy batalionu znajdował się na wieży zrujnowanego pałacu[8].

W drugiej dekadzie marca zauważono symptomy przygotowywania się Sowietów do działań ofensywnych. Przed frontem grupowały się oddziały 44. i 45 Dywizji Strzelców oraz 98 pułku kawalerii. Dowództwo polskiej 13 Dywizji Piechoty gen. Jana Romera wzmocniło obsadę przyczółka nowo przybyłą na front kompanią marszową 27 pułku piechoty[9].

19 marca sowieckie oddziały 58 Dywizji Strzelców podjęły próbę sforsowania Słuczy pod Hulskiem i Iwaszkówką[10]. Atak odparły 5/26 pp oraz pułkowa 4 kompania ciężkich karabinów maszynowych. Ponowny atak nastąpił w nocy z 20 na 21 marca. Forsowanie połączone z uderzeniem na styku 43. i 26 pułków piechoty zostało odparte kontratakiem odwodów 13 Dywizji Piechoty[9]. Jednakże główne uderzenie nieprzyjaciel wyprowadził na przyczółek mostowy pod Zwiahlem. Na tym kierunku uderzyły cztery pułki strzelców, 3 międzynarodowy pułk Armii Czerwonej i 98 pułk kawalerii. Walki wspierały cztery baterie artylerii, dwa samochody pancerne i jeden czołg[11].

20 marca wieczorem rozpoczęło się artyleryjskie przygotowanie natarcia. Ostrzał trwał całą noc, a około 8.00 od strony Romanówki i Kropiwny zaatakowała sowiecka piechota. Pierwszy atak został przez Polaków odparty. Kolejny atak, poprzedzony gwałtowną nawałą ogniową czterech baterii artylerii, rozpoczął się około 11.00. Do natarcia ruszyły gęste tyraliery 516., 520. i 521 pułku strzelców, wspierane przez dwa samochody pancerne i uzbrojony w trzy ckm-y czołg „Ukrainiec”[9]. Wzdłuż toru kolejowego na 6 kompanię nacierał spieszony 98 pułk kawalerii. Jadące szosą samochody pancerne wyprzedziły tyraliery, przerwały zasieki z drutu kolczastego i wjechały na stanowiska 7 kompanii. Kompania rozpoczęła odwrót. Obserwatorzy artylerii musieli opuścić swoje punkty obserwacyjne i baterie polskie przerwały ogień. Dowódca polskiego batalionu skierował kompanię 27 pułku piechoty do obsadzenia luki między 6 i 7 kompanią, a dowódca pułku ppłk Hermann wsparł II batalion 7 i 13 kompanią saperów. 13 kompania otrzymała rozkaz obejścia, wspólnie z dwoma plutonami odwodowej 8 kompanii, nieprzyjaciela przez Łubczyce i zaatakowania jego tyłów. 7 kompania saperów z 7 i resztą 8 kompanii piechoty, przy wsparciu samochodów pancernych, ruszyła do kontrataku po obu stronach szosy[9][12]. Pocisk z działka polskiego samochodu pancernego „Dziadek" przebił pancerz czołgu „Ukrainiec" i Polacy zdobyli go. Po utracie czołgu, zagrożeni oskrzydleniem Sowieci rozpoczęli szybki odwrót. Do 14.00 Polacy odzyskali wszystkie utracone placówki i punkty oporu[13].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Zwiahlem.

W czerwcu, podczas odwrotu na Ukrainie, w boju pod Horbulowem stoczonym z 4 Dywizją Kawalerii Armii Konnej, pułk zdobył tabory tej dywizji i rozbił baterię artylerii.

Kiedy w ramach polskiej kontrofensywy znad Wieprza 3 Dywizja Piechoty Legionów ruszyła na Brześć, zadanie osłony jej prawego skrzydła otrzymała 7 Dywizja Piechoty[14][15]. 16 sierpnia jej lewoskrzydłowy 26 pułk piechoty skierował się wzdłuż zachodniego brzegu Bugu na Włodawę[16]. Pod Majdanem rozproszono oddziały 58 Dywizji Strzelców, wzięto do niewoli około 100 jeńców i zdobyto 4 działa. 18 sierpnia pułk zajął Włodawę i tam nawiązał łączność taktyczną z oddziałami grupy gen. Bałachowicza. Dozorując odcinek Włodawa - Uhrusk, zwalczał wycofujące się na tym kierunku oddziały nieprzyjaciela[14].

Aby umożliwić odwrót za Bug oddziałom Armii Czerwonej odciętym na zachód od Włodawy przez postępy polskiej kontrofensywy, sowieckie dowództwo postanowiło odbić miasto. 21 sierpnia na Włodawę uderzyła 117 Brygada Strzelców kombryga N. Szyszkina. Wspierały ją resztki rozbitej pod Cycowem grupy Dotola. Pierwsze natarcie Polacy odparli ogniem broni maszynowej i strzeleckiej. Podczas drugiego natarcia Sowieci opanowali dworzec kolejowy wypierając z niego oddział gen. Bałachowicza, a następnie uchwycili most kolejowy na Bugu[14]. Dworzec odzyskała kontratakiem 5 kompania 26 pułku piechoty. W trakcie kolejnych walk na tyłach pododdziałów sowieckich pojawił się inny oddział gen. Bałachowicza, wracający z wypadu na Piszczę[17]. Mimo zaskoczenia, czerwonoarmiści stawili twardy opór. W toku zaciętej walki polegli sowieccy dowódcy - Szyszkin i Dotol[18]. Pozbawieni dowództwa czerwonoarmiści wycofywali się w nieładzie. Część uszła za Bug, porzucając tabory i broń ciężką[19].

 Osobny artykuł: bitwa pod Włodawą.

Wojnę zakończył we wrześniu zagonem na Kowel, który zdezorganizował obronę rosyjskiej 12 Armii. Po zawieszeniu broni pułk osłaniał granicę nad rzeką Uborć. 22 listopada 1920 roku przeszedł do Kowla, w którym pozostał do lata 1921 roku[20].

Kawalerowie Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[21][22]
plut. Władysław Bartoszczyk plut. Alojzy Berezska (Berezka) plut. Dominik Boczkowski
mjr Stanisław Borowiec pchor. Jonasz Braun por. Włodzimierz Brayczewski
sierż. Leon Cieciura plut. Józef Czubała kpt. Wiktor Eichler
por. Mieczysław Ejmontowicz mjr Leopold Endel-Ragis st. szer. Artur Fiszer
ppor. Czesław Głuszek sierż. Telesfor Jeske mjr Kazimierz K.W. Kirkin
pchor. Kazimierz Kowalski sierż. Marian Kozłowski nr 1438 pchor. Jan Kwiczała
por. Bronisław Łoziński ppor. Jan Mazurkiewicz nr 1927 por. Stanisław Mrowicz
por. Henryk Marian Ostrowski st. szer. Stefan Parys szer. Andrzej Pasek
kpr. Stefan Pawlik sierż. Franciszek Rybak plut. Józef Rzepiński
st. sierż. Michał Ścigała sierż. August Skoczylas kpt. Marian Sołodkowski
kpt. Rafał Sołtan kpr. Marcin Stefański szer. Bronisław Sztejn
sierż. Marian Stępień szer. Jan Szewczyk mjr Ryszard Waniczek
szer. Wacław Weber por. Michał Węda plut. Jan Zieliński

Pułk w okresie pokoju

[edytuj | edytuj kod]
5 DP w 1938

Jesienią 1921 roku pułk został wyłączony ze składu 7 DP i podporządkowany dowódcy 5 Dywizji Piechoty. Na przełomie października i listopada 1921 roku pułk został przeniesiony do Lwowa, a jego II batalion do Mostów Wielkich[23].

W 1923 roku pułk (dowództwo, I i III baon, Kadra Batalionu Zapasowego) stacjonował we Lwowie z wyjątkiem II batalionu, który był detaszowany w Kamionce Strumiłowej[24]. W 1927 roku II baon został przeniesiony do Lwowa.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 17 września, jako datę święta pułkowego[25]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę wręczenia chorągwi, w 1922 roku[20].

 Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 26 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza[26].

W 1934 roku pułk został przeniesiony do Gródka Jagiellońskiego z wyjątkiem III baonu, który jako pododdział detaszowany pozostał we Lwowie do 1939 roku.

Rozkazem B. Og. Org. MSWojsk. L. 2271/Tjn. Org. z 10 lipca 1934 I wiceminister spraw wojskowych zaliczył III/26 pp we Lwowie z dniem 15 października 1934 do batalionów wydzielonych typ I (P.S. 10–50, skład osobowy nr 8-a)[27].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[28][a]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne[30]
dowódca pułku ppłk dypl. Franciszek Węgrzyn
I zastępca dowódcy ppłk Ludwik Dmyszewicz
adiutant kpt. Jan Wincenty Maś
starszy lekarz mjr dr Stefan Zdanowski
młodszy lekarz vacat
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Eugeniusz Ślepecki
oficer mobilizacyjny kpt. Michał Rudolf Prokopowicz
zastępca oficera mobilizacyjnego kpt. adm. (piech.) Piotr Książek
oficer administracyjno-materiałowy kpt. Lucjusz Saturnin Miedziejewski
oficer gospodarczy kpt. int. Edward Watzke
oficer żywnościowy por. Stanisław Jan Barg
oficer taborowy[b] kpt. tab. Stanisław Kostka Roefler
kapelmistrz ppor. rez. pdsc. Jan Kuczkowski
dowódca plutonu łączności kpt. Józef Kalasanty Janiszewski
dowódca plutonu pionierów por. Stanisław Adolf Vogl
dowódca plutonu artylerii piechoty por. Wiktor Dominik Maziarz
dowódca plutonu ppanc. por. Stanisław Sugier
dowódca oddziału zwiadu ppor. Zygmunt Butkiewicz
I batalion
dowódca batalionu mjr Kazimierz Kirkin
dowódca 1 kompanii kpt. Karol Tymula
dowódca plutonu por. Antoni Kulik
dowódca 2 kompanii por. Władysław Tadeusz Frydrych
dowódca plutonu ppor. Władysław Gosztyła
dowódca 3 kompanii kpt. Mieczysław Edward Fiedler
dowódca plutonu ppor. Władysław Józef Galus
dowódca 1 kompanii km por. Józef Mazur
dowódca plutonu ppor. Hilary Cerajewski
II batalion
dowódca batalionu mjr Karol Ludwik Filip Wick
dowódca 4 kompanii por. Józef Chudecki
dowódca plutonu ppor. Stanisław Marian Proszek
dowódca 5 kompanii kpt. Władysław Karol Przybyłowicz
dowódca plutonu ppor. Kazimierz Władysław Machowski
dowódca 6 kompanii p.o. por. Józef Mieczysław Janowski
dowódca plutonu ppor. Marian Bajan
dowódca 2 kompanii km por. Bogumił Andrzej Wrona
dowódca plutonu ppor. Wacław Wilkojć
III batalion
dowódca batalionu ppłk Stanisław Brzeziński
adiutant batalionu kpt. adm. (piech.) Stanisław Polinkiewicz
pomocnik dowódcy batalionu ds. gosp. kpt. Maksymilian II Rutkowski
lekarz batalionu ppor. lek. Antoni Straburzyński
dowódca 7 kompanii por. Stanisław Maciejak
dowódca plutonu chor. Franciszek Grabowski
dowódca 8 kompanii kpt. Artur Seweryn Mazurek
dowódca plutonu ppor. Adam Maria Weber
dowódca 9 kompanii por. Klemens Kot
dowódca plutonu ppor. Eustachy Zygmunt Kłoś
dowódca 3 kompanii km kpt. Zygmunt Balkowski
dowódca plutonu por. Mieczysław Karol Wydra
dowódca plutonu ppor. Władysław Zalewski
na kursie por. Zygmunt Wojciech Stepek
odkomenderowany por. Julian Wilhelm Eilmes
26 obwód przysposobienia wojskowego „Gródek Jagielloński”
kmdt obwodowy PW mjr Józef Walenty Smagowicz
kmdt powiatowy PW Lwów kpt. adm. (piech.) Teodor Antonowicz(*)
kmdt powiatowy PW Gródek Jagielloński ppor. kontr. piech. Bolesław Kohman
kmdt powiatowy PW Bóbrka kpt. kontr. piech. Edmund Wolszlegier(*)
kmdt powiatowy PW Jaworów kpt. adm. (piech.) Stanisław Jankowski(*)

26 pp w kampanii wrześniowej

[edytuj | edytuj kod]

Mobilizacja

[edytuj | edytuj kod]

26 pp był jednostką administracyjną i mobilizującą. Mobilizację alarmową rozpoczął zmobilizowaniem w dniu 27 sierpnia 1939 w garnizonie Lwów przez III batalion w ramach grupy brązowej w czasie G20+30 kompanii km plot. typ B nr 62 i w grupie żółtej w czasie A+24 kompanii asystencyjnej nr 61. W ramach I rzutu mobilizacji powszechnej w terminie od 3 do 4 dnia mobilizacji zmobilizowano w garnizonie Gródek Jagielloński 26 pp na etatach wojennych, a w garnizonie Lwów jego III batalion piechoty. Dodatkowo w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej w Gródku Jagiellońskim w 5 i 6 dniu zmobilizowano:

  • samodzielna kompania km i br. tow. nr 61,
  • kolumna taborowa nr 601,
  • kolumna taborowa nr 602,
  • kolumna taborowa nr 603.

W 7 dniu mobilizacji miał zostać zmobilizowany:

  • batalion marszowy 26 pp,
  • uzupełnienie marszowe sk km i br. tow. nr 61[31].

Od 31 sierpnia do 1 września pułk przeprowadził mobilizację swoich i przydzielonych pododdziałów. 2 września żołnierze złożyli przysięgę. Do godz. 4.45 3 września I batalion załadował się do transportu kolejowego. Transport z dowództwem pułku i pododdziałami pułkowymi wyjechał z Gródka 3 września o godz. 16.45. II batalion z Gródka odjechał ok. godz. 21.00. Również 3 września ze Lwowa transportem kolejowym odjechał III batalion[32]. Macierzysta 5 Dywizja Piechoty zgodnie z planem „Z” miała wejść w skład odwodu Armii „Pomorze”. Miejscem koncentracji dywizji były okolice Włocławka, gdzie przebywało już zgrupowanie 19 pułku piechoty. Ze względu na załamanie się obrony Armii „Modlin” 5 DP miała się wyładować z transportów kolejowych na północ od Warszawy i obsadzić linię Narwi[33].

Działania bojowe

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

W kampanii wrześniowej 1939 roku 26 pp, walczył w składzie macierzystej 5 Dywizji Piechoty w obronie Warszawy.

Działania i walki 26 pp w rejonie Warszawy

[edytuj | edytuj kod]
I batalion 26 pp
[edytuj | edytuj kod]

I batalion 26 pp przejechał przez Lwów, Krasne, Dubno, Zdołbunów, Kowel, Brześć n/Bugiem, Czeremcha, Siedlce, Warszawę, Jabłonnę, Legionowo do Zegrza, gdzie w nocy 6/7 września został wyładowany. Został podporządkowany dowódcy Warszawskiej Brygady Obrony Narodowej płk. dypl. Józefowi Sas-Hoszowskiemu, który organizował obronę linii Narwi od Zegrza do Dębego. I/26 pp miał bronić Zegrza od strony północnej na przedmościu. Do 9 września rano batalion nie nawiązał styczności bojowej. W nocy 8/9 września batalion przeszedł na południowy brzeg Narwi, a rano 9 września most został wysadzony. W nocy 9 września do Dębego skierowano 3 kompanię strzelecką. Następnie rano batalion przeszedł do Marek, a potem do Strugi i przeszedł do dyspozycji dowódcy 20 Dywizji Piechoty. Od 10 września batalion powrócił do Marek, gdzie przystąpił do organizacji obrony miasta. Wieczorem 12 września batalion I/26 pp na rozkaz dowódcy 20 DP odmaszerował do Warszawy[33].

Dowództwo 26 pp i pododdziały pułkowe
[edytuj | edytuj kod]

5 września do Modlina tą samą trasą przyjechał transport z dowództwem pułku i większością pododdziałów pozabatalionowych, po wyładowaniu zajęły stanowiska na zachodnim odcinku twierdzy. Nazajutrz zostały wycofane do Nowego Dworu Mazowieckiego i wraz z innymi pododdziałami stanowiły odwód dowódcy 5 DP gen. bryg. Juliusza Zulaufa. Następnie dowództwo i pododdziały pułkowe zostały wyznaczone do obrony linii: Okunin-las Boża Wola w kierunku Jabłonny. Wieczorem 10 września przeszły do Nieporętu, Marek, skąd następnie osiągnęły rejon Białołęki. 13 września przybyły do Warszawy na Pragę[34].

II batalion 26 pp
[edytuj | edytuj kod]

II batalion wraz z plutonem artylerii piechoty 26 pp i kompanią przeciwpancerną 26 pp, 6 września rano został rozładowany na towarowym Dworcu Wschodnim w Warszawie. Następnie rozkazem Dowódcy Obrony Warszawy gen. bryg. Waleriana Czumy został skierowany w rejon Żerania. Skąd z uwagi na zagrożenie przyczółka mostowego i przeprawy w Świdrach Małych został skierowany do jego wsparcia. Rejon Świdrów Małych osiągnął 7 września po południu. 8 września od rana II batalion zajął stanowiska obronne w rejonie częściowo uszkodzonego mostu, po wschodniej stronie Wisły. 5 kompanię strzelecką wzmocnioną plutonem ckm i plutonem ppanc. wysunięto w kierunku południowym. Patrolowano Wisłę w kierunku Warszawy i prowadzono rozpoznanie w kierunku Piaseczna. Około południa most i okolice były silnie bombardowane przez lotnictwo niemieckie. Na rozkaz płk. dypl. Eugeniusza Żongołłowicza do Karczewa przesunięto wzmocnioną 5 kompanię. Jednocześnie z przybywających rozbitków sformowano 7 kompanię strzelecką pod dowództwem ppor. rez. Stanisława Świrko, a w nocy 7/8 września sformowano następną kompanię pod dowództwem por. Bronisława Augustyna, która odeszła pod bezpośrednie dowództwo płk. Eugeniusza Żongołłowicza. Wieczorem 8 września do Wisły naprzeciw Karczewa podeszły oddziały niemieckiej 1 Dywizji Pancernej. Po ostrzelaniu Karczewa przez artylerię niemiecką, Wisłę o godz. 2.00 9 września usiłował przekroczyć niemiecki desant na 10 łodziach gumowych. Został odparty w ogniu broni strzeleckiej wzmocnionej 5 kompanii. 9 września po południu Wisłę po moście w Świdrach Małych próbował przekroczyć pododdział niemieckiego 2 batalionu strzelców z 1 DPanc. Został on odparty ogniem broni strzeleckiej 6 kompanii strzeleckiej i ostrzałem armat plutonu artylerii piechoty 26 pp. 10 września pod Brzuminem i Wólką Dworską oddziały niemieckiej 1 DPanc. utworzyły przyczółek, przełamując obronę oddziałów kawalerii z Ośrodka Zapasowego Pomorskiej Brygady Kawalerii i Ośrodka Zapasowego Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Oddziały niemieckie poszerzyły przyczółek zajmując Otwock. 10 września o godz. 4.50 most w Świdrach Małych został wysadzony, pomimo tego oddziały niemieckie podjęły próbę forsowania przeprawy, ostatecznie most spalono[35]. II batalion wziął udział w natarciu na Otwock celem otwarcia drogi do Warszawy. Do kontrataku na Karczew i Otwock przystąpiły 5 i 7 kompanie strzeleckie, które wsparły szwadrony 1 pułku kawalerii KOP. Zdobyto Otwock Mały, dalsze natarcie nie odniosło powodzenia. W trakcie zaciętych walk batalion poniósł straty osobowe, wśród poległych był kpt. Władysław Przybyłowicz. Również 11 i 12 września II batalion z plutonem artylerii i kompanią ppanc. 26 pp toczył walki w rejonie Otwocka, ponosząc dalsze starty. Wieczorem otrzymał rozkaz odwrotu do lasów rembertowskich, skąd 13 września został skierowany do Warszawy na Pragę do sektora „Utrata”[36][37].

Bój w obronie Warszawy

[edytuj | edytuj kod]
III batalion 26 pp
[edytuj | edytuj kod]

Batalion przyjechał na stację towarową Dworca Warszawa-Wschodnia 7 września wieczorem, był bombardowany na dworcu. Podporządkowany został Dowództwu Obrony Warszawy, nocą 7/8 września przemieszczony został na pododcinek północny Żoliborz pod dowództwem ppłk. dypl. Waleriana Tewzadze, obsadził Plac Inwalidów. W nocy 9/10 września wykonał wypad z Placu Narutowicza, plutonem strzelców pod dowództwem dowódcy 9 kompanii strzelców z Ochoty na Rakowiec. Podczas wypadu na przedpole Ochoty i Mokotowa na oddziały niemieckiej 4 DPanc. ciężko rannych zostało 2 strzelców i por. Feliks Szawłowski. Do własnych linii powrócił ppor. Wincenty Furman i 21 strzelców, spośród 60 biorących udział w wypadzie. 13 września o godz. 15.55 w wyniku niemieckiego nalotu na Żoliborz, zginął ppor. Józef Krzysztofek. W nocy 15/16 września III/26 pp przeszedł z odwodu dowódcy pododcinka do I rzutu obrony obsadził Osiedle Łączności Babice i rozpoczął rozpoznanie przedpola patrolami. Po południu oddziały niemieckie zajęły kompleks koszarowy na południe od osiedla. Kontratakiem III batalionu i batalionu stołecznego niemiecki oddział po kilku godzinach ciężkiej walki został wyparty z kompleksu koszar[38]. Od 17 września III batalion ponownie zajął obronę w Osiedlu Łączności Babice. 19 września o godz. 7.00 dokonał wypadu jedną kompanią strzelecką na Janów. 20 września artyleria niemiecka z okolic Klaudyna dokonała ostrzału pozycji batalionu, tego dnia patrole batalionu opanowały wieś Gać leżącą na przedpolu Fortu nr II Wawrzyszew. Od 21 września od dowódcy Odcinka Warszawa-Zachód płk. dypl. Mariana Porwita otrzymał rozkaz samodzielnej obrony ośrodka oporu Babice Batalion ten „był przeznaczony na stracenie”. Miał walczyć do końca, aby opóźnić uderzenie wroga na pozycję główną[39]. 23 września o godz. 4.30 rejon obrony batalionu był ostrzeliwany przez artylerię niemiecką. 24 września od godz. 17.00 teren osiedla i batalion znalazły się pod ostrzałem ciężkiej artylerii niemieckiej kierowanej z samolotu, dodatkowo były bombardowane przez niemieckie samoloty. 25 września od godz. 8.00 rejon obrony był intensywnie bombardowany przez lotnictwo niemieckie, jednocześnie od godz. 12.30 niemieckie patrole rozpoznawały obronę. W wyniku wymiany ognia poległ 1 żołnierz, a 2 było rannych[40]. O godz. 16.00 niemiecka piechota uderzyła na obronę III/26 pp, ostrzał batalionu załamał niemieckie natarcie. 26 września batalionowy rejon obrony III/26 pp był ostrzeliwany przez artylerię niemiecką i bombardowany. 27 września rano pozycje batalionu zaatakowały oddziały niemieckiej 19 DP, w ciężkich walkach pomimo kontrataków przez odwodową 9 kompanię batalion wyczerpał swoją amunicję i siły. Nastąpiła kapitulacja całkowicie otoczonego batalionu. W walce poległo wielu żołnierzy, wśród nich por. Feliks Szawłowski[41]. Wielu odniosło rany wśród nich por. Zdzisław Korabiowski, ppor. Adam Weber i por. Stanisław Maciejak[42].

Walki w obronie Pragi
[edytuj | edytuj kod]
Dowództwo 26 pp, pododdziały pułkowe i I batalion 26 pp
[edytuj | edytuj kod]

13 września na Pragę wycofała się grupa gen. bryg. Juliusza Zulaufa. Dowódca 5 DP objął dowództwo obrony Odcinka Warszawa-Wschód „Praga”. Podporządkowano mu dwa pododcinki Północny i Południowo-Wschodni. Tym ostatnim dowodził płk dypl. Ludwik de Laveaux, a od 16 września płk Eugeniusz Żongołłowicz dowódca 44 Dywizji Piechoty rez. Jemu podlegał sektor "Utrata", dowodzony przez dowódcę 26 pp - ppłk. Franciszka Węgrzyna. 26 pułk piechoty został skoncentrowany (bez III batalionu)[c] w tym sektorze. Miejscem postoju dowódcy sektora był gmach poczty przy ul Brukowej 28. Pierwszy rzut obrony przebiegał przez Utratę i skrzyżowanie torów przy ul. Podskarbińskiej. Granicami sektora były od południa ul. Nieświeska i Siarczana od północy ul. Łochowska. W I rzucie obronę organizował batalion kombinowany mjr. Wacława Kuczajowskiego, II rzut obrony stanowił I batalion 26 pp wraz z kompanią 1 pułku piechoty „Obrony Pragi” wzmocnione plutonem ppanc. W odwodzie sektora pozostały pluton pionierów i kompania zwiadu 26 pp i III batalion 205 pułku piechoty i 1 kompania 61 batalionu saperów, wsparcie artyleryjskie bezpośrednie zapewniła 1 bateria 78 dywizjonu artylerii lekkiej. II batalion 26 pp wraz z plutonem artylerii piechoty 26 pp zostały przydzielone jako odwód dowódcy sektora „Saska Kępa” ppłk. Stefana Kotowskiego dowódcy 336 pułku piechoty (2 pułku piechoty „Obrony Pragi”)[43]. 14 września oddziały niemieckiej 3 Armii podeszły pod pozycje obronne Pragi i nawiązały styczność ogniową. Oddział niemiecki dokonał wypadu na Dworzec Wschodni będący w sektorze „Grochów” bronionego przez zgrupowanie 21 pp. Kontratak w nocy 14/15 września I/26 pp doprowadził do odbicia całego terenu dworca[44]. Tego dnia poległ ppor. Mieczysław Szajner[45]. Z rozkazu płk. Eugeniusza Żongołłowicza 16 września po południu ppłk dypl. Franciszek Węgrzyn miał zorganizować natarcie jednym batalionem z rejonu ul. Zabranieckiej i Utraty na Witolin. Wsparcia ogniowego miał udzielić 21 pułk piechoty. O godz. 15.00 I batalion 26 pp podjął natarcie. Pierwszorzutowa 1 kompania strzeleckiej i pluton 2 kompanii strzeleckiej wdarły się do zabudowań Grochowa, pozostała część 2 kompanii zalega na otwartym odcinku przy torze kolejowym. Niemieckie kontrataki i silny ostrzał artylerii zatrzymał natarcie batalionu, do wieczora był uwikłany w walki. Batalion powrócił na podstawy wyjściowe. Obie pierwszorzutowe kompanie utraciły ok. 20% stanu[46]. Doszło do korekty sektorów obrony od 17 września sektor "Utrata" zgrupowania 26 pp obejmował frontem: nasyp kolejowy przy młynie, Dworzec Wschodni z ugrupowaniem w głąb, aż do skrzyżowania ul. Radzymińskiej i Kawęczyńskiej, granicą lewą był pierwsza ulica równoległa do ul. Kawęczyńskiej, prawą Dworzec Wschodni. Pozycja czat Od Utraty do skrzyżowania torów. Na linii czat wysunięty był batalion kombinowany mjr. Kuczajowskiego, na pozycji głównej obrony I batalion 26 pp wzmocniony kompanią ON z batalionu mjr. Kuczajowskiego. Odwodem sektora był III batalion 205 pp w rejonie ul. Kawęczyńskiej. Wsparcie artyleryjskie zapewniały 1/78 dal i bateria 5 pułku artylerii lekkiej. Przez następne dni bataliony i pododdziały pułkowe 26 pp poprawiały umocnienia, toczyły potyczki z patrolami niemieckimi, a także dokonywały wypadów na pozycje niemieckich oddziałów blokujących miasto. Jedna z kompanii dokonała nocnego wypadku na osadę Kozie Górki na przedpolu pozycji "Utrata".

II batalion 26 pp
[edytuj | edytuj kod]

W nocy 15/16 września II batalion 26 pp dokonał wypadu z rejonu stacji pomp przy skrzyżowaniu ul. Grochowskiej i Al. Waszyngtona wzdłuż szosy ul. Grochowskiej w kierunku Wawra. Natarcie prowadziły 4 i 5 kompanie. 4 kompania uzyskała sukces wypierając piechotę niemiecką 1 km od pozycji wyjściowych, 5 kompania zaległa pod silnym ostrzałem, wprowadzona do walki 6 kompania nie była w stanie przełamać niemieckiego oporu. II batalion walczył do godz. 10.00 16 września wziął do niewoli niemiecką załogę budynku przy Al. Waszyngtona w sile 1 oficera i ok. 100 szeregowych. Po godz. 10.00 batalion wycofał się na stanowiska wyjściowe. Poległo kilkunastu żołnierzy wśród nich ppor. Wiktor Czajkowski, rannych zostało ok. 70 żołnierzy wśród nich ciężko ppor. Stanisław Proszek[47]. II batalion 26 pp po wypadzie w nocy 15/16 września przeszedł do odwodu dowódcy sektora „Saska Kępa”. W nocy 18/19 września w godz. 22.00-1.00 II batalion wraz z innymi pododdziałami dokonał wypadu z Saskiej Kępy w kierunku Wału Gocławskiego i Wału Miedzeszyńskiego. Po dojściu na odległość 300 m od wału wypad załamał się w ogniu artylerii i broni piechoty, batalion powrócił na Saską Kępę i potem na kwatery przy ul. Targowej. Poległo kilkunastu żołnierzy, w tym ppor. Józef Buczman[48].

W trakcie walk w Warszawie i jej pobliskich miejscowościach cały 26 pp utracił poległych 17 oficerów, oprócz wcześniej wymienionych oraz por. Władysława Frydrycha, ppor. Jerzego Dziunikowskiego oraz 430 szeregowych. Rannych zostało ok. 20 oficerów i ok. 220 szeregowych. Pułk walczył do kapitulacji stolicy, 28 września złożył broń, część ukrył lub zniszczył w następnych dniach poszedł do niewoli[49].

Oddział Zbierania Nadwyżek 26 pp i batalion marszowy 26 pp

[edytuj | edytuj kod]

Po odjeździe 26 pp do rejonu Warszawy 3 września 1939, do OZN 26 pp stawiło się ok. 2000 żołnierzy rezerwy, w tym ok. 60 oficerów. Spośród tych żołnierzy zmobilizowano zgodnie z planem batalion marszowy 26 pp. Reszta OZN 26 pp odeszła z Gródka Jagiellońskiego do Lwowa, gdzie weszła w skład Ośrodka Zapasowego 5 Dywizji Piechoty. Dołączyły we Lwowie nadwyżki mobilizacyjne III batalionu 26 pp. Pokojowy I zastępca dowódcy 26 pp ppłk Ludwik Dmyszewicz został wyznaczony przez dowódcę Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie gen. bryg. Władysława Langnera na dowódcę obrony linii rzeki Wereszycy. Oddział nadwyżek 26 pp wraz z batalionem marszowym do Lwowa odprowadził mjr Eugeniusz Ślepecki, który objął dowództwo batalionu marszowego 26 pp i został podporządkowany pod Dowództwo Obrony Lwowa. Reszta OZN 26 pp, która weszła w skład OZ 5 DP w miarę wyposażania i uzbrajania miała wystawić batalion marszowy drugiej serii dla 26 pp. W skład Zgrupowania ppłk. Ludwika Dmyszewicza weszły dwa gotowe bataliony marszowe 19 pp i 40 pułku piechoty. Zgrupowanie to, rano 12 września stoczyło walkę z grupą bojową ze składu niemieckiej 1 Dywizji Górskiej w składzie 98 pułku strzelców górskich i II dywizjonu 79 pułku artylerii górskiej pod dowództwem płk. Ferdynanda Schörnera, doraźnie zmotoryzowaną. Pod Rudkami i Lubieniem Wielkim grupa bojowa stoczyła walkę z batalionami ppłk. Ludwika Dmyszewicza i podjęła dalszy rajd w kierunku Lwowa. Reszta OZN 26 pp, która weszła w skład OZ 5 DP w miarę pozyskiwania wyposażania i uzbrojenia miała wystawić batalion marszowy drugiej serii dla 26 pp[50]. Sformowano w OZ 5 DP w oparciu o nadwyżki 26 pp batalion piechoty 26 pp OZ 5 DP nazywany II batalionem marszowym 26 pp (lub I batalionem improwizowanym 26 pp) pod dowództwem kpt. Rudolfa Prokopowicza. Po południu 13 września z uwagi na utratę pozycji na wzg. 374 Kortumowej Górze skierowano do kontrataku, kończący formowanie batalion piechoty 26 pp z OZ 5 DP pod dowództwem kpt. Rudolfa Prokopowicza. Kontratak załamał się w ogniu niemieckiej artylerii i broni maszynowej. Batalion poniósł straty. Zastąpiony został przez przybyły do Lwowa I batalion 206 pułku piechoty. Po nieudanym natarciu batalion został przekazany pod dowództwo mjr Eugeniusza Ślepeckiego dowódcy sektora wschodniego, gdzie zajął stanowiska, przygotowywał obronę i wykonywał prace przy umocnieniach[51]. W OZ 5 DP z nadwyżek 26 pp zorganizowano do 18 września II batalion piechoty 26 pp OZ 5 DP pod dowództwem kpt. Bolesława Grubi w składzie 2 kompanii strzeleckich, kompanii ckm, plutonu łączności o stanie 28 oficerów, 14 podoficerów i 558 szeregowych, uzbrojonych z bronią zespołową w postaci 5 rkm i 11 ckm. Batalion ten miał przydział do sektora wschodniego[52].

Batalion marszowy 26 pp

[edytuj | edytuj kod]

Batalion marszowy 26 pp 9 września wszedł w skład zgrupowania pod dowództwem płk. Bolesława Fijałkowskiego podległego Dowództwu Grupy Obrony Lwowa. Batalion marszowy 26 pp, 11 września zajął newralgiczne punkty obrony w zachodnim sektorze Dowództwa Grupy Obrony Lwowa. Z batalionu marszowego 26 pp wydzielono po jednym plutonie strzeleckim i jednym plutonie ckm do obsady punktów oporu przy ul. Kulparowskiej, Gródeckiej i Janowskiej. Na wzg. 374 Kortumowa Góra wysłano jako obsadę dwa plutony strzeleckie i pluton ckm. O świcie 12 września 3 kompania bm 26 pp pod dowództwem ppor. rez. Antoniego Chmury obsadziła i zamknęła rogatki Janowską i Gródeckiej. Na rogatce Janowskiej organizowały obronę II i III plutony 3 kompanii, a na rogatce Gródeckiej I pluton z plutonem armat z baterii marszowej 5 pal. Plutony strzeleckie rozpoczęły ze wsparciem ludności cywilnej budowę barykad zamykających ulice. Batalion marszowy 26 pp i batalion marszowy 48 pułku piechoty były jedynymi zorganizowanymi oddziałami piechoty w tym czasie DOL. 12 września o godz. 14.00 od strony Zimnej Wody do Lwowa wjechała zmotoryzowana czołówka grupy płk. Ferdynanda Schörnera z 1 DG. Zatrzymana w walce przez 3 kompanię bm 26 pp i pluton baterii marszowej 5 pal. W walce tej do godz. 21.00 niemieckie czołówki zostały odparte z miasta przy udziale pododdziału batalionu marszowego 48 pp. Straty 3 kompanii to ok. 30 żołnierzy poległych i rannych. 13 września 3 kompania bm 26 pp weszła w skład sektora zachodniego pod dowództwem ppłk. Henryka Jankowskiego, na wzg. 374 Kortumową Górę skierowano jeden z plutonów 3 kompanii celem wzmocnienia obrony kompanii bm 26 pp. 13 września o godz. 10.15 po silnym ostrzale artyleryjskim wzg.374 zaatakowały oddziały 98 psg, które wyparły z niej wzmocnioną kompanię bm 26 pp, która poniosła znaczne straty. Po południu mjr Eugeniusz Ślepecki został wyznaczony na dowódcę sektora wschodniego[53]. 15 września batalion marszowy został ściągnięty z placówek rozsianych po całym mieście do obrony sektora wschodniego[54]. 18 września bm 26 pp w sektorze wschodnim stoczył walkę z 7 czołgami niemieckimi, które po walce odjechały w kierunku na Zboiska i Dublany. 19 września obsada odcinka wschodniego na Łyczakowie od godz. 2.30 weszła w kontakt ogniowy z sowieckim oddziałem pancerno-motorowym, który atakował barykady bronione przez bataliony wywodzące się z 26 pp. 20 września doszło do ponownych walk z oddziałami sowieckimi, pomimo wstępnych rozmów pomiędzy stronami. 22 września zgodnie z umową o przekazaniu Lwowa Armii Czerwonej po godz. 14.00 przez pozycje batalionów 26 pp wkroczyły do Lwowa oddziały sowieckie. Tym samym zakończyły się walki o Lwów[55].

Obsada dowódcza batalionu marszowego 26 pp[56]

  • dowódca batalionu - mjr Eugeniusz Ślepecki (do 13 IX 1939), kpt. Rudolf Prokopowicz
  • dowódca 1 kompanii - NN
  • dowódca 2 kompanii - NN
  • dowódca 3 kompanii - ppor. rez. Antoni Jan Chmura
    • dowódca I plutonu - pchor. Susoł
    • dowódca II plutonu - ppor. rez. Antoni Jan Sobolewski
    • dowódca 3 plutonu - ppor. rez. Bohdan Cwetsch
  • dowódca kompanii ckm - NN
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[57][58][59]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko Uwagi
Dowództwo
dowódca pułku ppłk dypl. Franciszek Węgrzyn
I adiutant kpt. Jan Wincenty Maś
II adiutant por. Mieczysław Karol Wydra
oficer informacyjny ppor. rez. Józef Franciszek Patyk
oficer łączności ppor. rez. Roman Kasendziak
kwatermistrz kpt. Lucjusz Saturnin Mierzejewski
oficer płatnik NN
oficer żywnościowy kpt. Jan Chmiel
naczelny lekarz mjr dr Stefan Zdanowski
kapelan NN
dowódca kompanii gospodarczej por. Stanisław Jan Barg
I batalion
dowódca I batalionu mjr Kazimierz Kirkin
adiutant I batalionu ppor. rez. Franciszek Leśków
dowódca plutonu łączności ppor. rez. Kazimierz Weiss
dowódca 1 kompanii strzeleckiej kpt. Karol Tymuła
dowódca III plutonu ppor. rez. Jerzy Baworowski
dowódca 2 kompanii strzeleckiej por. Władysław Tadeusz Frydrych †16 IX 1939 Warszawa[60]
dowódca I plutonu NN
dowódca 3 kompanii strzeleckiej kpt. Mieczysław Edward Fiedler
dowódca I plutonu ppor. Mieczysław Szajner †15 IX 1939 Warszawa[60]
dowódca plutonu pchor. / ppor. piech. Ludosław Berezowski niewola niemiecka[60]
dowódca 1 kompanii ckm por. Józef Mazur
dowódca I plutonu por. rez. Marian Józef Kapuściński
dowódca II plutonu ppor. Tadeusz Rasiewicz
dowódca III plutonu ppor. rez. Jan Smyrski
dowódca IV plutonu (taczanki) ppor. rez. Wiśniowski
II batalion
dowódca II batalionu mjr Karol Ludwik Filip Wick
adiutant II batalionu ppor. Wacław Wiłkojć[61]
dowódca plutonu łączności ppor. rez. Stanisław Leszczuk
dowódca 4 kompanii strzeleckiej ppor. Stanisław Marian Proszek ciężko ranny 16 IX 1939
por. rez. Zbigniew Baryka-Ostrowski od 16 IX 1939
dowódca I plutonu por. rez. Zbigniew Baryka-Ostrowski od 16 IX 1939 dowódca 4 kompanii
dowódca 5 kompanii strzeleckiej kpt. Władysław Karol Przybyłowicz †10 IX 1939 Karczew[60]
ppor. Kazimierz Władysław Machowski
dowódca I plutonu ppor. Emil Firlit
dowódca II plutonu ppor. rez. Michał Nowakowski
dowódca III plutonu ppor. Leon Szpala
dowódca 6 kompanii strzeleckiej por. rez. Roman Flis
dowódca 2 kompanii ckm por. Bogumił Andrzej Wrona
dowódca I plutonu ppor. rez. Wiktor Czajkowski †16 IX 1939 Warszawa[60]
dowódca II plutonu ppor. rez. Kazimierz Szczawiński
dowódca 7 kompanii strzeleckiej[d] ppor. rez. Stanisław Świrko
dowódca I plutonu plut. pchor. ?
dowódca II plutonu ppor. rez. Sobkiewicz?
dowódca III plutonu ppor. rez. Markus
III batalion
dowódca III batalionu mjr Jacek Decowski
adiutant III batalionu por. rez. Tadeusz Sęp-Vogelsang
dowódca plutonu łączności ppor. Romuald Skrobek
dowódca 7 kompanii strzeleckiej por. Stanisław Maciejak
dowódca I plutonu ppor. Roman Galeta
dowódca II plutonu ppor. rez. Józef Krzysztofka
dowódca III plutonu chor. Franciszek Grabowiecki
dowódca 8 kompanii strzeleckiej por. Jerzy Laskownicki
dowódca I plutonu ppor. Adam Maria Weber
dowódca II plutonu ppor. rez. Tomasz Witold Sienkiewicz
dowódca III plutonu ppor. rez. Stanisław Alojzy Adamski
dowódca 9 kompanii strzeleckiej por. Feliks Henryk Szawłowski do 10 IX 1939
dowódca I plutonu ppor. rez. Wincenty Wojciech Furman
dowódca II plutonu por. rez. Zdzisław Korabiowski
dowódca III plutonu ppor. Rajmund Nowak
dowódca 3 kompanii cekaemów kpt. Zygmunt Balkowski
dowódca I plutonu ppor. rez. Efraim Murmelstein
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii zwiadowczej ppor. Zygmunt Butkiewicz
dowódca plutonu konnego ppor. rez. kaw. Stefan Rodziński
dowódca plutonu kolarzy ppor. rez. Stefan Jan Bieńko
dowódca kompanii przeciwpancernej por. Stanisław Sugier
dowódca I plutonu ppor. rez. Józef Buczman †18 IX 1939 Warszawa[60]
dowódca II plutonu ppor. Stefan Rędziński
dowódca III plutonu NN
dowódca plutonu artylerii piechoty ppor. art. Jerzy Apoloniusz Dziunikowski †24 IX 1939 Warszawa[60]
dowódca plutonu pionierów por. Stanisław Adolf Vogl
dowódca plutonu przeciwgazowego ppor. rez. Zygmunt Niezgoda
dowódca plutonu łączności NN

Symbole pułkowe

[edytuj | edytuj kod]

Sztandar

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

17 września 1922 we Lwowie pułk otrzymał chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo powiatów: radomskiego, koneckiego i włoszczowskiego[20][63]. W nocy z 26 na 27 września 1939 roku sztandar został zakopany w ogrodzie Domu Arcybiskupów Warszawskich przy ulicy Miodowej w Warszawie. Sztandar został zakopany pod nadzorem kapitana Jana Chmiela. Wymieniony oficer w 1945 roku, po powrocie z niewoli, nie odnalazł sztandaru w miejscu jego ukrycia. Przypuszczalnie miejsce ukrycia sztandaru zostało ujawnione Niemcom przez jednego z żołnierzy pułku[64].

Odznaka pamiątkowa

[edytuj | edytuj kod]

14 lipca 1928 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 26 pułku piechoty[65]. Odznaka o wymiarach 35x35 mm ma kształt krzyża maltańskiego, którego ramiona emaliowane są w kolorze żółtym z granatową obwódką i złotą krawędzią. Na krzyż nałożona jest okrągła tarcza ze srebrnym herbem Piotrkowa, okolona wieńcem z liści dębowych na którym wpisano numer i inicjały „26 PP” oraz nazwy pól bitewnych „ZWIAHEL GORBYLEWO TARNÓW KOWEL”. Odznaka oficerska - jednoczęściowa, wykonana w tombaku, emaliowana. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy[66].

Żołnierze pułku

[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy pułku[e]
Zastępcy dowódcy pułku[f]

Żołnierze 26 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[82] oraz Muzeum Katyńskie[83][g][h]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Dulębowski Adam ppor. rez. mgr historii inspektor szkolny we Lwowie Katyń
Frola Franciszek ppor. rez. urzędnik samorząd w Brodach
Hordyński Zbigniew ppor. rez. nauczyciel szkoła w Hucie Pieniackiej
Weingarten Witold[86] por. rez. prawnik, dr adwokat we Lwowie
Abrahamik Franciszek ppor. rez. urzędnik Charków
Atlass Zdzisław ppor. rez. prawnik, mgr
Buczko Stanisław por. rez. nauczyciel szkoła w Sokalu
Chudecki Józef[87] porucznik żołnierz zawodowy
Dworzyński Tadeusz ppor. rez. Straż Więzienna
Gajl Stanisław ppor. rez.
Galus Władysław[88] podporucznik żołnierz zawodowy dowódca plutonu 3/26 pp
Kassik Antoni ppor. rez. nauczyciel szkoła w Strawczanach
Kazimierski Stanisław ppor. rez. technik ogrodnik
Kisielewicz Antoni por. rez. geolog firma „Pionier” ze Lwowa
Klich Karol ppor. rez. urzędnik Izba Skarbowa w Kielcach
Kobel Tadeusz ppor. rez. inżynier
Kohman Bolesław[89] porucznik żołnierz zawodowy kmdt powiatowy PW Gródek
Komarski Józef podporucznik rezerwy prawnik
Kulik Antoni[90] porucznik żołnierz zawodowy dowódca plutonu 1/26 pp
Lachowski Jerzy por. rez. prawnik, dr praw Prokuratoria Generalna we Lwowie
Lubczyński Franciszek por. rez. buchalter
Mrozek Józef ppor. rez.
Nycz Józef Mieczysław ppor. rez. prawnik, mgr Izba Skarbowa we Lwowie
Olszowski Jan ppor. rez. inżynier mechanik
Ortyński Jerzy ppor. rez. prawnik, mgr Magistrat m. Lwowa
Potym Stanisław ppor. rez. nauczyciel szkoła w Krakowcu
Rutkowski Maksymilian II kpt. piech. oficer służby stałej
Zbyszewski Juliusz ppor. rez. inżynier
Zimmer Alfred Jan ppor. rez. urzędnik Urząd Skarbowy we Lwowie
Górski Franciszek kpt. rez. notariusz poseł na Sejm RP Ukraińska

Lista Katyńska

Krejs Józef kpt. rez. DOKP Lwów
Łobaza Józef ppor. rez. Urząd Skarbowy w Gródku
Machowski Kazimierz ppor. rez. urzędnik
Marciniak Stanisław ppor. rez. nauczyciel
Matzner Włodzimierz kpt. rez. dr praw wicedyrektor BP w Przemyślu
Rohatiner Oskar kpt. rez. prawnik ZUS we Lwowie


Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[29].
  2. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  3. III /26 pp mjr. Decowskiego walczył na Pododcinku Północ Odcinka Warszawa-Zachód, broniąc od 15 IX osiedla Babice
  4. 7 kompania strzelecka została sformowana z rozbitków od 8 IX 1939 w Świdrach Małych; prawdopodobnie od 15 IX przekazana do 336 pp[62].
  5. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[67].
  6. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[72]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  7. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[84].
  8. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[85].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 6.
  2. Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 10.
  3. Jarno 2003 ↓, s. 102.
  4. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  5. Tuliński 2020 ↓, s. 871.
  6. Odziemkowski 2010 ↓, s. 142.
  7. Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 11.
  8. Odziemkowski 2004 ↓, s. 479.
  9. a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 480.
  10. Odziemkowski 2004 ↓, s. 476.
  11. Odziemkowski 1998 ↓, s. 166.
  12. Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 13.
  13. Odziemkowski 2004 ↓, s. 481.
  14. a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 451.
  15. Borowiec 1925 ↓, s. 65.
  16. Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 20.
  17. Borowiec 1925 ↓, s. 86.
  18. Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 21.
  19. Odziemkowski 2004 ↓, s. 452.
  20. a b c Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 24.
  21. Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 28.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 19 marca 1921 roku, s. 478-479.
  23. Jarno 2003 ↓, s. 187 wg autora do Mostów Wielkich został skierowany III baon.
  24. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 202.
  25. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  26. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  27. Rozkaz L. 2271/Tjn. Org. III/26 pp – zaliczenie do batalionów wydzielonych. [w:] Oddział II, sygn. I.303.4.4940, s. 332 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-18].
  28. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 578–579 i 674.
  29. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  30. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 578–579.
  31. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 73.
  32. Wesołowski (red.) i 1/2015 ↓, s. 194-195.
  33. a b Wojciechowski 2012 ↓, s. 25-26.
  34. Olczak 2016 ↓, s. 51-52.
  35. Wesołowski (red.) i 1/2015 ↓, s. 199-203.
  36. Wojciechowski 2012 ↓, s. 27-28.
  37. Olczak 2016 ↓, s. 54, 56.
  38. Wojciechowski 2012 ↓, s. 28-29.
  39. Według słów płk. Porwita
  40. Wojciechowski 2012 ↓, s. 30.
  41. Głowacki 1985 ↓, s. 261, 268, 270.
  42. Olczak 2016 ↓, s. 58-59.
  43. Głowacki 1985 ↓, s. 212-214.
  44. Wesołowski (red.) i 2/2015 ↓, s. 43-45.
  45. Wojciechowski 2012 ↓, s. 30-31.
  46. Wesołowski (red.) i 1/2015 ↓, s. 421-423.
  47. Wesołowski (red.) i 1/2015 ↓, s. 393, 423-424.
  48. Wesołowski (red.) i 2/2015 ↓, s. 82-83, 87.
  49. Wojciechowski 2012 ↓, s. 32.
  50. Wojciechowski 2012 ↓, s. 36.
  51. Wojciechowski 2012 ↓, s. 38.
  52. Wesołowski (red.) i 1/2018 ↓, s. 70.
  53. Wojciechowski 2012 ↓, s. 36-38.
  54. Wesołowski (red.) i 1/2018 ↓, s. 64.
  55. Wojciechowski 2012 ↓, s. 39-40.
  56. Wojciechowski 2012 ↓, s. 40.
  57. Olczak 2016 ↓, s. 64.
  58. Głowacki 1985 ↓, s. 292, 327-328.
  59. Wojciechowski 2012 ↓, s. 33-35.
  60. a b c d e f g Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-05-05].
  61. Wesołowski (red.) i 1/2015 ↓, s. 362-363.
  62. Wesołowski (red.) i 1/2015 ↓, s. 366-367.
  63. Satora 1990 ↓, s. 66 wg autora jednym z fundatorów było społeczeństwo powiatu radomszczańskiego, a nie radomskiego.
  64. Satora 1990 ↓, s. 67.
  65. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 18 z 14 lipca 1928 roku, poz. 211.
  66. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 56.
  67. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  68. a b c Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  69. Abramowicz i Kreis 1929 ↓, s. 8.
  70. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 136.
  71. Wieści z prowincji. Pożegnanie dowódcy 26 p.p.. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 51 z 3 marca 1936. 
  72. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  73. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 200.
  74. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 71 z 8 lipca 1925 roku, s. 364.
  75. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 135.
  76. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 299.
  77. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 140.
  78. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 206.
  79. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 344.
  80. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 328.
  81. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
  82. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  83. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  84. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  85. Wyrwa 2015 ↓.
  86. Księgi Cmentarne – wpis 3994.
  87. Księgi Cmentarne – wpis 4799.
  88. Księgi Cmentarne – wpis 5140.
  89. Księgi Cmentarne – wpis 5791.
  90. Księgi Cmentarne – wpis 6049.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]