Bój o Żory – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bój o Żory
	II wojna światowa, kampania wrześniowa, część bitwy pszczyńskiej
Czas	1 września 1939
Miejsce	Żory
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	agresja III Rzeszy na Polskę
Wynik	zwycięstwo Niemców
Strony konfliktu
Polska	III Rzesza
Dowódcy
Tadeusz Kwiatkowski; Józef Strantz	Heinrich von Vietinghoff
Siły
4 działa 75mm, 6 rusznic ppanc, 1 Lkm 7,92mm wz. 08/15 „Maxim”, 277 bagnetów	164 czołgi w tym: 72 PzKpfw I, 81 PzKpfw II, 3 PzKpfw III oraz 8 PzKpfw IV; 16 haubic 105 mm, wsparcie Luftwaffe
Straty
11 zabitych, 1 ranny, 1 działo	zniszczone 4 czołgi (w tym dwa zatopione), 4 uszkodzone, nieznana liczba rannych/zabitych
	Położenie na mapie województwa śląskiego miejsce bitwy
	Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
	50°02′44″N 18°41′41″E/50,045556 18,694722

Bój o Żory – starcie zbrojne, które miało miejsce 1 września 1939 na Górnym Śląsku na terytorium miasta Żory, jako część bitwy pszczyńskiej. Bój, podobnie jak walki na pozycji przesłaniającej Rybnik i Boża Góra, miał na celu opóźnić natarcie sił niemieckich na polski Górny Śląsk.

Skład[edytuj | edytuj kod]

W szturmie na miasto udział wzięły:

jednostki 5 Dywizji Pancernej Wehrmachtu^[2]:
1. 14 pułk strzelców (Schützen-Regiment 14) Oberstleutnant Oberst Joachim Degener
2. 15 pułk pancerny (Panzer-Regiment 15) Oberstleutnant Johannes Streich
3. 2 batalion 116 pułku artylerii (Artillerie-Regiment 116) Oberstleutnant Bruno Gerloch
53 pułk 14 Dywizji Piechoty Wehrmachtu Oberstleutnant Adalbert Lontschar^[3].

W obronie Żor wzięły udział:

jednostki 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty:
1. 5 bateria II dywizjonu 23 pal pod dowództwem kpt. Mikołaja Józefa Stranza uzbrojona w 4 armaty kal. 75 mm wz. 1897 w składzie:
  1. działo nr 1 ulokowano na Rynku (działonowy kpr. Józef Wyderko),
  2. działo nr 2 ulokowano w pobliżu cegielni przy ul. Rybnickiej (działonowy kpr. Stanisław Puto),
  3. działo nr 3 ulokowano wpierw na peronie dworca kolejowego, później cofnięto na pozycję zajmowaną przez działo nr 4;
  4. działo nr 4 ulokowano pomiędzy lasem a stawem Śmieszek (dow. por. Karol Orłowski)
pluton 56 kompanii kolarzy (dow. ppor S. Reyman),
1 pluton 53 samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej por. Bolesława Piotrowskiego uzbrojona w 6 rusznic ppanc oraz ckm-y na taczankach (ulokowany w Kleszczowie oraz na ul. Rybnickiej),
54 baon Obrony Narodowej „Rybnik” pod dowództwem mjr Tadeusza Kwiatkowskiego w składzie:
1. 7 kompania „Żorska” kpt. Edwarda Rychłowskiego (obsadziła zachodnie i południowe przedpole miasta),
2. 8 kompania „Pszczyńska” kpt. Stanisława Urbanowskiego (pluton ppor. Franciszka Mosza ulokowano na dworcu kolejowym, pluton ppor. Jerzego Matuszewicza ulokowano pomiędzy stawem Śmieszek a stawem Kleszczowiak, pluton ppor. Aleksandra Bukko ulokowano w Kleszczowie jako odwód).

Kalendarium^[4]^[5]^[6][edytuj | edytuj kod]

24 sierpnia 1939 r. – ogłoszono alarm bojowy i wycofano większość II dywizjonu 23 pułku artylerii lekkiej do Mikołowa; w Żorach pozostaje jedynie 5 bateria II dywizjonu w sile 4 armat;
1 września 1939 r.:
- o godz. 4:45 siły niemieckie uderzają na Rybnik
- o godz. 5:00 nad Żorami ukazały się niemieckie samoloty zwiadowcze
- o godz. 10:00 siły niemieckie uderzają na Żory od strony Rybnika
- o godz. 11:00:
  - ewakuacja działonu kpr. Puto; podczas tej ewakuacji ginie 4 kanonierów, a kpr. Puto zostaje ranny;
  - Niemcy rozbijają pluton 7 kompanii ON broniący się w rejonie cegielni (pomiędzy ul. Rybnicką a ul. Folwarecką); w czasie walk śmierć poniósł dowódca plutonu ppor. rez. Władysław Pawlikowski wraz z sześcioma podkomendnymi
  - siły niemieckie uderzają na Żory od strony Boryni
- około godz. 11:30 czołgi niemieckie zaczęły wdzierać się do miasta
- 12:30 odwrót do Kleszczowa
- o godz. 14.00 siły niemieckie w sile 69 czołgów uderzają na Kleszczów;

odwrót pozostałych jednostek na Kobiór.

- 15:30 Niemcy oficjalnie wkraczają do Żor
- 16:35 gen. Heinrich von Vietinghoff wraz ze sztabem lokuje się w Kleszczowie

Ocena bitwy[edytuj | edytuj kod]

W założeniach dowódców Armii Kraków, a w szczególności gen. Jana Sadowskiego dowodzącego Grupą Operacyjną „Śląsk” celem działań operacyjnych Wojska Polskiego w powiecie rybnickim było opóźnienie natarcia sił niemieckich. Ponadto przed obrońcami obu pozycji przesłaniających, tj. Rybnika i Żor, postawiono zadanie prowadzenia skutecznej obrony przy jednoczesnym zachowaniu garnizonu polskiego. Oba cele operacyjne zostały osiągnięte. 5 Dywizja Pancerna oraz 53 pułk piechoty w dniu 1 września zdobyły jedynie ziemie powiatu rybnickiego i dały czas na zorganizowanie obrony powiatu pszczyńskiego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Liczebność Armii „Kraków” w dniu 17 września 1939.
↑ 5 Dywizja Pancerna w Leksykonie Wehrmachtu.
↑ 53 Pułk Wehrmachtu w Leksykonie Wehrmachtu.
↑ M. Małecki, Z dziejów wojny obronnej Polski 1939 r. Bitwa Graniczna pod Pszczyną, 2003, ISBN 83-911732-3-2.
↑ B. Cimała, J. Delowicz, P. Porwoł, Żory. Zarys dziejów. Wypisy., Żory 1994.
↑ Pozycja przesłaniająca Żory w zapomniany.rybnik.pl. zapomniany.rybnik.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-20)]..

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

zdjęcia z agresji niemieckiej na Rybnik i Żory. zapomniany.rybnik.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-01)].

[1] Liczebność Armii „Kraków” w dniu 17 września 1939.

[2] 5 Dywizja Pancerna w Leksykonie Wehrmachtu.

[3] 53 Pułk Wehrmachtu w Leksykonie Wehrmachtu.

[4] M. Małecki, Z dziejów wojny obronnej Polski 1939 r. Bitwa Graniczna pod Pszczyną, 2003, ISBN 83-911732-3-2.

[5] B. Cimała, J. Delowicz, P. Porwoł, Żory. Zarys dziejów. Wypisy., Żory 1994.

[6] Pozycja przesłaniająca Żory w zapomniany.rybnik.pl. zapomniany.rybnik.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-20)]..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]