Wiśniowieccy herbu Korybut – Wikipedia, wolna encyklopedia

Herb własny Wiśniowieckich – Korybut

Wiśniowieccy – magnacki ród książęcy, pieczętujący się herbem Korybut, z którego pochodził król Polski i wielki książę litewski Michał Korybut Wiśniowiecki.

Historia rodu[edytuj | edytuj kod]

Posiadłości ziemskie Wiśniowieckich, Zbaraskich i Zasławskich w I Rzeczypospolitej (czerwony) na tle posiadłości innych rodów magnackich

Wiśniowieccy są gałęzią kniaziów Nieświckich i chociaż ich pochodzenie od lat było sporne wśród historyków – autorzy najnowszych opracowań coraz częściej wywodzą ich od Rurykowiczów, a nie Giedyminowiczów, jak sami utrzymywali[potrzebny przypis]. Dowodem na to jest m.in. ich całkowite pozostawanie w momencie wyodrębniania się rodu pod wpływami kultury ruskiej: język ruski, prawosławie; jeden z nich (Dymitr Bajda Wiśniowiecki) był nawet legendarnym przywódcą kozackim[1]. Tytuł kniaziowski Wiśniowieckich został zatwierdzony przy zawieraniu unii lubelskiej.

Posiadając bardzo silną pozycję na południowo-wschodniej Ukrainie („królewięta”), Wiśniowieccy prowadzili własną politykę wobec Mołdawii, a nawet Rosji (dymitriady), komplikując niekiedy politykę zagraniczną Rzeczypospolitej. Jednym z najsłynniejszych Wiśniowieckich był, obok swojego syna Michała Korybuta, wojewoda ruski Jeremi Wiśniowiecki, znany z powieści „Ogniem i mieczem” Sienkiewicza. Ostatnim przedstawicielem rodu był Michał Serwacy Wiśniowiecki, zmarły w 1744 roku.

Nazwisko rodu pochodzi od zamku Wiśniowiec, odziedziczonego przez Michała Zbaraskiego Wiśniowieckiego[2].

Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]

W XIX wieku historyk Kazimierz Stadnicki, zakwestionował pogląd o królewskim rodowodzie książąt Zbaraskich i wywodzących się od nich Wiśniowieckich. Pretekstem do tego było odnalezienie przez Stadnickiego zapisu, że wszyscy synowie Korybuta zeszli z tego świata bezpotomnie. Hipotezę oprotestował Józef Puzyna[3].

Badania genetyczne[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie Wiśniowieckich od Ruryka zostało ostatnio potwierdzone badaniami genetycznymi, na co zwrócił uwagę Mariusz Kowalski w książce Księstwa Rzeczpospolitej (2013). Badaniom haplogrupy y-DNA poddał się żyjący współcześnie przedstawiciel rodu Woronieckich, wywodzący się w linii męskiej, podobnie jak Wiśniowieccy, od Nieświckich. Układ markerów zawartych w chromosomie Y Woronieckich okazał się identyczny z układem, jaki posiadają żyjący współcześnie przedstawiciele rodów wywodzących się niewątpliwie od Ruryka: Puzynowie, Massalscy, Gagarinowie, Kropotkinowie, Putiatynowie[4].

Wyniki tych badań każą uznać Wiśniowieckich za ostatnich Rurykowiczów władających samodzielnym księstwem (do 1744 r.). Michał Korybut Wiśniowiecki był zaś ostatnim monarchą z tej dynastii. Panował nie tylko w Polsce i na Litwie, ale również nad znaczną częścią Rusi, czyli nad pierwotną domeną Rurykowiczów[4].

Drzewo genealogiczne książąt Wiśniowieckich[edytuj | edytuj kod]

Michał Zbaraski Wiśniowiecki (†po 1516), namiestnik bracławski (1501–1507) ~ 1. NN (siostrzenica Fiedory (Zofii) Rohatyńskiej) ├─>Iwan (†ok. 1542), dworzanin królewski 1522, dzierżawca ejszyski, │         worniański, czeczerski i propojski │  ~ 1. (po 1516) Nastazja Olizarowiczówna (†ok. 1536), c. │  │ Semena Olizarowicza; ×2 [ok. 1538] Magdalena Despot (†po 1570) │  ├─>Katarzyna (†p. 1580), ż. [po 1539] Hrehorego Chodkiewicza, │  │ kasztelana wileński i hetmana wielkiego litewskiego │  ├─>Dymitr zw. Bajdą (†1563); dzierżawca woniaczyński, │  │ starosta bracławski, winnicki, czerkaski │  │ i kaniowski │  ├─>Andrzej Iwanowicz (†1584), kasztelan wołyński 1568,  │  │ wojewoda bracławski 1572, wojewoda wołyński 1576, starosta lubecki i │  │ łojowski │  │ ~ 1.(po 1563) Eufemia Wierzbicka (*ok. 1539 †1589) │  │ ├─>Hanna (†ok. 1595), ż. (po 1581) Mikołaja Sapiehy, │  │ │  wojewody witebskiego (†1599) │  │ ├─>Aleksandra (†po 1612), ×1 [ok. 1580; rozwiedzeni ok. 1605] Jerzy ks. │  │ │  Czartoryski, starosta łucki (*ok. 1550 †1626 (1632?)); ×2 Jan │  │ │  Łahodowski, kasztelan wołyński │  │ ├─>Zofia Anna (* 1569 †1619), ×1 [po 1593] Jan Pac, │  │ │  wojewoda miński (†1610); ×2 Krzysztof Wacław Szemet, │  │ │  starosta rosieński │  │ └─>Halszka (Elżbieta) Eufemia (* 1569 †1596), ż. (×1584) księcia │  │ Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, │  │ wojewody wileńskiego │  │ i marszałka wielkiego litewskiego (* 1549 †1616) │  ├─>Konstanty (†1574), │  │ dworzanin królewski 1570, starosta │  │ żytomierski │  │ ~Anna Elżbieta z Olchowca Świerszczówna (†1582) │  │ ├─>Konstanty (* 1564 †1641); │  │ │  wojewoda bełski 1636, ruski 1638, │  │ │  starosta czerkaski i kamionecki; ×1 Anna Zahorowska; ×2 1603 Urszula │  │ │  Mniszech; ×3 [[[1626]]/1628] Katarzyna Korniakt │  │ │  (†ok. 1635); ×4 Katarzyna Strusiówna (†po 1647), c. Mikołaja Strusia, │  │ │  starosty halickiego │  │ │  ~Anna Zahorowska │  │ │  ├─>Janusz (* 1598 †1636), koniuszy wielki koronny 1633, starosta │  │ │  │ krzemieniecki; │  │ │  │ ~ Katarzyna Eugenia Tyszkiewicz(×1627) (†po │  │ │  │ │1642); (1°-v. Jan Rakowski, kasztelan witebski; 3°-v. │  │ │  │ │Aleksander Ludwik ks. Radziwiłł, │  │ │  │ │marszałek wielki litewski) │  │ │  │ ├─>Dymitr Jerzy (* 1631 †1682), │  │ │  │ │  strażnik polny koronny 1658, wojewoda bełski 1660, │  │ │  │ │  hetman polny koronny 1667, hetman wielki koronny 1676, │  │ │  │ │  wojewoda krakowski 1678, kasztelan │  │ │  │ │  krakowski 1680, starosta białocerkwicki, │  │ │  │ │  kamionacki, solecki, strumilowski, drahimski i lubomelski; ×1 │  │ │  │ │  Marianna Zamoyska (†1668); ×2 [1671] Teofila Ludwika ks. │  │ │  │ │  Zasławska (†1709); (2°-v. Józef Karol Lubomirski, │  │ │  │ │  marszałek wielki koronny) │  │ │  │ │  ~Marianna Zamoyska │  │ │  │ │  ├─>Eugenia Katarzyna (z pierwszego; †po 1681); × [1667] │  │ │  │ │  │ Stanisław Koniecpolski, │  │ │  │ │  │ kasztelan krakowski (†1682) │  │ │  │ │  └─>Zofia (* 1655 †1681), × │  │ │  │ │     Wacław Leszczyński, │  │ │  │ │     woj. podlaski (†1688) │  │ │  │ └─>Konstanty Krzysztof (* 1633 │  │ │  │ †1686), woj. podlaski 1673, │  │ │  │ bracławski 1767, bełski │  │ │  │ 1678; ×1 Urszula Teresa Mniszech (†1668); ×2 Anna │  │ │  │ Chodorowska (†1711) │  │ │  │ ~Anna Chodorowska (†1711) │  │ │  │ ├─>Franciszka (†po 1690); × (1688) Kazimierz Tarło, │  │ │  │ │  starosta goszczyński (†1690) │  │ │  │ ├─>Janusz Antoni (* 1678 †1741); │  │ │  │ │  podczaszy litewski 1697, │  │ │  │ │  marszałek nadworny litewski 1699, kasztelan wileński │  │ │  │ │  1702–1703, krakowski 1726, │  │ │  │ │  woj. wileński 1704, │  │ │  │ │  krakowski 1706, starosta piński; │  │ │  │ │  ~ Teofila Leszczyńska (×1704),(1°-v. Filip Konarzewski, starosta │  │ │  │ │  │ koniński) (* 1680 †1757) │  │ │  │ │  └─>Urszula Franciszka (* 1705 †1753), ż. (1725) │  │ │  │ │     Michała Kazimierza Radziwiłła Rybeńki, │  │ │  │ │     woj. wileński │  │ │  │ │     i hetmana wielkiego litewskiego (* 1702 │  │ │  │ │     †1762) │  │ │  │ └─>Michał Serwacy (* 1680 †1744); │  │ │  │ hetman polny litewski 1702 i 1707, kasztelan wileński │  │ │  │ 1703, hetman wielki litewski 1703–1707 i 1735, │  │ │  │ woj. wileński 1706–1707 │  │ │  │ i 1735, kanclerz wielki litewski 1720; ×1 (1695) Katarzyna Dolska │  │ │  │ (†1725); ×2 (1725) Magdalena ks. Czartoryska (†1728); │  │ │  │ ×3 (1730) Tekla Róża ks. Radziwiłł (* 1703 †1747); (1°-v. │  │ │  │ Jakub Henryk Flemming, koniuszy wielki litewski; │  │ │  │ 3°-v. Michał Antoni Sapieha, woj. podlaski) │  │ │  │ ~Katarzyna Dolska │  │ │  │ ├─>Anna (* 1700 †1732); × (1721) │  │ │  │ │   Józef ks. Ogiński, woj. trocki │  │ │  │ │   (*ok. 1693 †1736) │  │ │  │ └─>Elżbieta (* 1701 †1770); × (1722) Michał Zdzisław Zamoyski, woj. smoleński (†1735) │  │ │  ├─>Marianna (z pierwszego; †1624); × (1620) Jakub Sobieski, kasztelan krakowski (†1646) │  │ │  ├─>Helena (z pierwszego); × Stanisław Warszycki, wojewoda mazowiecki │  │ │  ├─>Jerzy (z drugiego; †1641); starosta kamionacki 1637; × (1639) │  │ │  │ Eufrozyna Eulalia Tarnowska (†1645); (2°-v. Hieronim Radziejowski, │  │ │  │ podkanclerzy koronny) │  │ │  │ ~ │  │ │  │ └─>Konstancja (†1669); × (po 1656) Samuel Leszczyński, starosta │  │ │  │ łucki (* 1637 †1676) │  │ │  ├─>Aleksander (z drugiego; †1638/1639); rotmistrz królewski, │  │ │  │ starosta czerkaski 1638 │  │ │  └─>Teofila (z drugiego); × Piotr Szyszkowski, kasztelan wojnicki │  │ ├─>Aleksandra (†p. 1582); × Mikołaj Radziwiłł, │  │ │  woj. nowogrodzki (* 1546 †1589) │  │ └─>Anna; × [[[1591]]/1593] Jan Zamoyski, kasztelan chełmski i strażnik koronny (†1619) │  ├─>Michał (z drugiego; †1552) │  └─>Aleksandra (z drugiego); × Iwan Szymkowicz(inne języki), marszałek hospodarski ├─>Fiodor (Fiedko) (z drugiego; †1549); dzierżawca stepański; × (p. 1530) Bohdana │   ks. Holszańska Dubrowicka; ×2 ks. Maria Putiatianka (†1554/1561) ├─>Fiodor (z drugiego; †1533); dzierżawca czeczerski i propojski 1524; ×1 NN (†p. │  1523); ×2 [p. 1533] Nastazja ks. Żylińska (†p. 1535) └─>Aleksander (z pierwszego; †1555); starosta rzeczycki; × (p. 1529) Katarzyna Skorucianka (†po 1568) ~ ├─>Michał (* 1529 †1584); kasztelan bracławski 1580, │  kijowski 1580, starosta czerkaski, kaniowski, │   lubecki i łojowski; × Halszka Zenowiczówna (†p. 1594) │  ~ │  ├─>Aleksander (†1594); starosta czerkaski, kaniowski, │  │ korsuński, lubecki i łojowski; │  ├─>Michał (†1616); starosta owrucki; × [p. 1603] Regina Mohylanka │  │ (†1619), c. Jeremiasza Mohyły, │  │ hospodara mołdawskiego │  │ ~ │  │ └─>Jeremi Michał (* 1612 †20 sierpnia 1651); │  │ woj. ruski 1646, starosta przemyski, │  │ przasnyski, nowotarski, hadziacki i │  │ kaniowski; × (1639) │  │ Gryzelda Konstancja Zamoyska (* Zamość 27 kwietnia │  │ 1623 †Zamość 17 kwietnia 1672) │  │ ~ │  │ ├─>Michał (* 31 maja 1640 † │  │ │  10 listopada 1673); król Polski 1669–1673; × │  │ │  (27 lutego 1670) │  │ │  Eleonora Maria Józefa Habsburżanka (* 31 maja 1653 │  │ │  †17 listopada 1697); (2°-v. Karol V, ks. Lotaryngii) │  │ └─>Anna; × (1638) Zbigniew Firlej, starosta │  │ lubelski (* 1613 †1649) │  ├─>Jerzy (†1618); kasztelan kijowski 1609; × Teodora Czaplicówna │  ├─>Maryna; × Fiodor ks. Drucki-Horski, stolnik połocki │  └─>Zofia (†po 1612); × (p. 1595) │     Józef Ostafi Tyszkiewicz Łohojski, │     woj. brzeski litewski (†1631) ├─>Maksym (†1565) ├─>Aleksander (* 1543 †1577); dworzanin królewski 1570; × (p. 1566) │  Aleksandra Kapuścianka (†ok. 1603) │  ~ │  ├─>Adam (†1622); × (p. 1601) Aleksandra │  │ Chodkiewicz (†po 1630) │  │ ~ │  │ └─>Krystyna (†1654); ×1 Mikołaj Jeło Maliński; ×2 [po 1631] Piotr │  │ Daniłowicz, krajczy koronny (†1645) │  └─>Ewa (†1617/1618); × [p. 1594 (1593?)] Piotr Zbaraski │     (†1603/1604) └─>Stefania; × Łukasz Kurzeniecki, starosta ostrski

Najbardziej znani przedstawiciele rodu[edytuj | edytuj kod]

Pałace i zamki[edytuj | edytuj kod]

Inne zamki i pałace Wiśniowieckich:

Fundacje sakralne[edytuj | edytuj kod]

  • Cerkiew zamkowa w Wiśniowcu
  • Kaplica Wiśniowieckich (Najświętszego Sakramentu) przy katedrze łacińskiej we Lwowie

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 45. ISBN 978-83-11-11524-8.
  2. ↑ Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 13, 14. ISBN 978-83-11-11524-8.
  3. ↑ Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 12. ISBN 978-83-11-11524-8.
  4. ↑ a b Mariusz Kowalski: Księstwa Rzeczpospolitej: państwo magnackie jako region polityczny, Warszawa, IGiPZ PAN, 2013.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wiśniowieccy_herbu_Korybut&oldid=73245549”