Czarna Woda (miasto) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czarna Woda
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Częstochowskiej
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	starogardzki
Gmina	Czarna Woda
Prawa miejskie	1 stycznia 1993
Burmistrz	Arkadiusz Gliniecki
Powierzchnia	9,94 km²
Populacja (30.06.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 2 657; 267,30 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 58
Kod pocztowy	83-262
Tablice rejestracyjne	GST
	Położenie na mapie gminy Czarna Woda Czarna Woda
	Położenie na mapie Polski Czarna Woda
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Czarna Woda
	Położenie na mapie powiatu starogardzkiego Czarna Woda
	53°50′40″N 18°06′00″E/53,844444 18,100000
TERC (TERYT)	2213014
SIMC	0162139
	Urząd miejskiul. Mickiewicza 7; 83-262 Czarna Woda
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Czarna Woda (niem. Schwarzwasser) – miasto w północnej Polsce, w woj. pomorskim, w powiecie starogardzkim. Położone nad rzeką Wdą, na obszarze Borów Tucholskich, na Kociewiu, na pograniczu borowiacko-kociewskim. Miasto jest (od 2014) siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Czarna Woda.

Według danych z 1 stycznia 2018 Czarna Woda liczyła 2 841 mieszkańców^[2]^[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Położone jest na skraju Borów Tucholskich było ośrodkiem przemysłu drzewnego, od końca XIX wieku istniał tam tartak. Atrakcyjne położenie nad rzeką, a jednocześnie przy szlaku drogowo-kolejowym Berlin-Królewiec spowodowało, że w Czarnej Wodzie w latach 50. XX wieku zlokalizowano fabrykę płyt pilśniowych.

W latach 1919–1939 Czarna Woda należała do województwa pomorskiego. W latach 1945–1950 wieś administracyjnie należała do woj. gdańskiego (dużego). W latach 1993–1998 miasto administracyjnie należało do woj. gdańskiego (małego).

W 1958 do Czarnej Wody przyłączono część Łęga i Starych Prus^[4].

Czarna Woda posiada prawa miejskie od 1 stycznia 1993 roku^[5]. Uzyskała je za sprawą odłączenia się od gminy wiejskiej Kaliska (jako sołectwo należała do niej równe 20 lat, po reformie znoszącej gromady na rzecz gmin w 1973 r.) i utworzenia gminy miejskiej. Obecnie jest najmłodszym miastem województwa pomorskiego oraz Kociewia; niecałe dwa lata wcześniej (1 kwietnia 1991 r.) w ten sam sposób powstała gmina miejska Krynica Morska (dawniej sołectwo gminy wiejskiej Sztutowo).

30 grudnia 1994 r. z gminy Kaliska zostały wyłączone następne dwa sołectwa: Huta Kalna oraz Lubiki, które przeszły do miasta Czarna Woda, stając się częściami miasta^[6].

1 stycznia 2014 Czarna Woda zmieniła rodzaj gminy z miejskiej na miejsko-wiejski^[7]. W praktyce oznaczało to wyłączenie poza administrację miasta obszarów sołectw Huta Kalna i Lubiki. Z wyłączonych terenów powstał obszar wiejski gminy miejsko-wiejskiej Czarna Woda. 1 stycznia 2014 odebrany został też status miasta gminie miejskiej Czarna Woda z równoczesnym (tego samego dnia) nadaniem statusu miasta miejscowości Czarna Woda. Był to dwuetapowy zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską (z identyczną sytuacją spotkała się w 2008 roku Szczawnica^[8], kiedy to przekształcono gminę miejską Szczawnica w miejsko-wiejską gminę Szczawnica. Zmiana statusu gminy podyktowana była wieloma warunkami. W części "wiejskiej" jednostki dominują funkcje rolnicze oraz usługi związane z obsługą rolnictwa i turystyki. Brak tam kanalizacji sanitarnej; jest tam też samodzielny wodociąg niezależny od miejskiej sieci wodociągowej. Tereny "miejskie" i "wiejskie" różnią się znacznie pod względem stopnia urbanizacji i rodzaju zabudowy. Wydzielenie części wiejskiej z miasta Czarna Woda umożliwi jej mieszkańcom korzystanie ze środków Unii Europejskiej przeznaczonych dla obszarów wiejskich oraz pozwoli na utworzenie gospodarstw agroturystycznych (m.in. dostęp do kredytów z tym związanych)^[7]. Przy frekwencji 0,65% (miasto Czarna Woda), 18,39% (sołectwo Huta Kalna) i 14,21% (sołectwo Lubiki) za zmianą statusu gminy z miejskiej na miejsko-wiejski opowiedziało się 100% głosujących we wszystkich jednostkach^[7].

Odebranie tej gminie statusu miasta i nadanie go miejscowości wiejskiej Czarna Woda, co spowodowało zmniejszenie powierzchni miasta ogółem o 1779 ha (o powierzchnię obszaru wiejskiego wydzielonego w tej gminie). Obecnie (1 stycznia 2015) powierzchnia miasta wynosi 994 ha a ludność 2865 osób^[9].

Przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]

do 31 VII 1934: gmina jednostkowa Czarna Woda^[10]
1 VIII 1934 – 31 XII 1947: gromada w gminie Piece^[11]
1 I 1948 – 4 X 1954: gromada w gminie Kaliska^[12]
5 X 1954 – 31 XII 1957: wieś w gromadzie Czarna Woda^[13]
1 I 1958 – 31 XII 1972: osiedle Czarna Woda^[14]
1 I 1973 – 31 XII 1992: wieś w gminie Kaliska^[15]
1 I 1993 – 31 XII 2013: miasto (gmina miejska) Czarna Woda^[16]
od 1 I 2014: miasto w gminie miejsko-wiejskiej Czarna Woda^[17]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Czarna Woda leży w południowej części województwa pomorskiego, na zachodnim krańcu powiatu starogardzkiego. Około 2 km na południowy zachód leży wieś Łąg.

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia miasta wynosiła 9,94 km²^[18]^[19]. Miasto obejmowało 35,8% powierzchni gminy Czarna Woda.

Miasto jest położone w centralnej części mezoregionu Bory Tucholskie. Znajduje się nad rzeką Wdą. Przy północno-zachodniej części miasta do Wdy uchodzi rzeka Niechwaszcz.

Według danych z roku 2002^[20] Czarna Woda miała obszar 27,75 km², w tym: użytki rolne: 33%, przewaga gruntów o klasie bonitacyjnej VI, użytki leśne: 54%^[21]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

31 grudnia 2014 r. miasto miało 2865 mieszkańców^[18]. Dane z 31 grudnia 2014^[22]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	2865	100	1470	51,3	1395	48,7
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	288,2		147,9		140,3

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Przez miasto Czarna Woda przebiegają następujące szlaki turystyczne:

Szlak Kociewski (5,2 km), trasa szlaku przebiega z Tczewa do Czarnej Wody, a na terenie gminy Kaliska, biegnie przez Młyńsk, Czarne i Czubek^[23]
Szlak Kręgów Kamiennych (5,5 km), trasa szlaku prowadzi z Sierakowic przez Odry, teren Kręgów Kamiennych do Czarnej Wody, a końcowy jej fragment biegnie zachodnią granicą gminy Kaliska przez Klonowice, przecinając w tym miejscu rzekę Wdę i dalej przy osadzie Kocia Góra^[24]
Szlak Kultur Megalitycznych (27 km), trasa szlaku i miejsca, które warto zobaczyć: Czarna Woda, Leśna Huta, Wojtal, Odry, Kamienne kręgi, Czarna Woda (lub Bąk).
Szlak Arboretum (26 km), trasa szlaku i miejsca, które warto zobaczyć: Czarna Woda, Zimne Zdroje (punkt widokowy na rzekę Wdę), Lubiki, Huta Kalna, Młyńsk, Mały Bukowiec, Twardy Dół (Jezioro Niedackie), Arboretum Wirty i Ogród Dendrologiczny^[25]

Kociewskie trasy rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Trasa Starogardzka (46,5 km), Trasa: Czersk – Będźmierowice – Łąg – Czarna Woda – Leśna Huta – Bartel Wielki – Kaliska – Cieciorka – Cis – Zblewo – Pinczyn – Semlin – Starogard Gdański^[26]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).
↑ Czarna Woda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-11-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Dz.U. z 1958 r. nr 76, poz. 390.
↑ Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500.
↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671.
↑ ^a ^b ^c Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (Dz.U. z 2013 r. poz. 869)
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2007 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta (Dz.U. z 2007 r. nr 136, poz. 961)
↑ GUS
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie
↑ Dz.U. 1934 nr 69 poz. 652
↑ Dz.U. 1947 nr 75 poz. 483
↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 16, Poz. 91
↑ Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316
↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 15 grudnia 1972 r., Nr 20, Poz. 195
↑ Dz.U. 1992 nr 100 poz. 500
↑ Dz.U. 2013 poz. 869
↑ ^a ^b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. ISSN 1505-5507.
↑ Zmiany wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2014 roku. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. [dostęp 2017-02-15].
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ WebEWID [online], webewid.powiatstarogard.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-23] (pol.).
↑ Baza demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci, województw, powiatów i gmin – 31.12.2014. GUS. [dostęp 2015-08-13]. (pol.).
↑ PTTK Szlak Kociewski. pomorskie.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-04)]..
↑ PTTK Szlak Kręgów Kamiennych. pomorskie.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-25)]..
↑ szlaki turystyczne Powiatu Starogardzkiego.
↑ kociewskie trasy rowerowe.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Czarna woda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 740 .
Gminna Ewidencja Zabytków

[populacja2023-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).

[Populacja2018-2] Czarna Woda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-11-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[3] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[4] Dz.U. z 1958 r. nr 76, poz. 390.

[5] Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500.

[6] Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671.

[projektczternascie-7] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (Dz.U. z 2013 r. poz. 869)

[8] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2007 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta (Dz.U. z 2007 r. nr 136, poz. 961)

[9] GUS

[10] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie

[11] Dz.U. 1934 nr 69 poz. 652

[12] Dz.U. 1947 nr 75 poz. 483

[13] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 16, Poz. 91

[14] Dz.U. 1957 nr 59 poz. 316

[15] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku z dnia 15 grudnia 1972 r., Nr 20, Poz. 195

[16] Dz.U. 1992 nr 100 poz. 500

[17] Dz.U. 2013 poz. 869

[GUS_powierzchnia_2014-01-18] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. ISSN 1505-5507.

[19] Zmiany wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2014 roku. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. [dostęp 2017-02-15].

[autonazwa1-20] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[21] WebEWID [online], webewid.powiatstarogard.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-23] (pol.).

[22] Baza demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci, województw, powiatów i gmin – 31.12.2014. GUS. [dostęp 2015-08-13]. (pol.).

[23] PTTK Szlak Kociewski. pomorskie.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-04)]..

[24] PTTK Szlak Kręgów Kamiennych. pomorskie.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-25)]..

[25] szlaki turystyczne Powiatu Starogardzkiego.

[26] wskie trasy rowerowe.

[27] Miasto pogranicza borowiacko-kociewskiego.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[A]

Miasto	Czarna Woda
Sołectwa	Huta Kalna Lubiki
Miejscowości niesołeckie i przysiółki	Kamionna Lubiki Małe Podlesie

Kociewiacy
Miasta	Starogard Gdański Tczew Świecie Pelplin Gniew Skarszewy Nowe Skórcz Czarna Woda^[A]
Historia	Historia Pomorza Gdańskiego Egzekucje w lesie Zajączek Krwawa jesień pelplińska Zbrodnia w Lesie Szpęgawskim Zbrodnia w Mniszku Zbrodnia w Skarszewach
Geografia	Pojezierze Starogardzkie Żuławy Wiślane Dolina Kwidzyńska Bory Tucholskie Kotlina Grudziądzka Wysoczyzna Świecka
Kultura	Haft kociewski Herb Kociewia Moja ziemia (czasopismo) Pomorania Muzeum Ziemi Kociewskiej Strój kociewski Teki Kociewskie Zrzeszenie Kociewskie
Język	Gwara kociewska Dialekt chełmińsko-kociewsko-warmiński

Miasta na prawach powiatu	Gdańsk Gdynia Słupsk Sopot
Miasta powiatowe	Bytów Chojnice Człuchów Kartuzy Kościerzyna Kwidzyn Lębork Malbork Nowy Dwór Gdański Pruszcz Gdański Puck Starogard Gdański Sztum Tczew Wejherowo
Miasta gminne	Brusy Czarna Woda Czarne Czersk Debrzno Dzierzgoń Gniew Hel Jastarnia Kępice Krynica Morska Łeba Miastko Nowy Staw Pelplin Prabuty Reda Rumia Skarszewy Skórcz Władysławowo Ustka Żukowo

Miasta	Czarna Woda Skarszewy Skórcz Starogard Gdański
Gminy miejskie	Skórcz Starogard Gdański
Gminy miejsko-wiejskie	Czarna Woda Skarszewy
Gminy wiejskie	Bobowo Kaliska Lubichowo Osieczna Osiek Skórcz Smętowo Graniczne Starogard Gdański Zblewo

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (II RP) (1919–39) woj. gdańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Skórcz (od 1934) Starogard (Gdański)
Osiedla (1954–72)	Czarna Woda (1958–72)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Bobowo Kaliska (od 1948) Leśna Jania (do 1954) Lubichowo Osieczna Osiek Piece (do 1947) Skórcz Smętowo Graniczne (od 1973) Starogard (Gdański) Zblewo
Gromady (1954–72)	Barłożno (1954–59) Bobowo (1954–72) Borzechowo (1954–59) Czarna Woda (1954–57) Frąca (1954–58) Huta Kalna (1954–61) Jabłowo (1954–59) Kaliska (1954–72) Kasparus (1954–61) Kleszczewo Kościerskie (1954–61) Kokoszkowy (1954–72) Kolińcz (1954–59) Leśna Jania (1954–71) Lubichowo (1954–72) Osieczna (1954–72) Osiek (1954–72) Pączewo (1954–72) Piece (1954–59) Pinczyn (1954–61) Rokocin (1954–71) Rywałd (1954–61) Semlin (1962–72) Smętowo Graniczne (1954–72) Szlachta (1954–59) Udzierz (1954–58) Wda (1954–61) Zblewo (1954–72) Zelgoszcz (1954–61) Żabno (1954–59)