Michigan – Wikipedia, wolna encyklopedia
stan | |||||
26. stan od 26 stycznia 1837 | |||||
| |||||
Dewiza: Si quaeris peninsulam amoenam circumspice | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Kod ISO 3166-2 | US-MI | ||||
Gubernator | |||||
Powierzchnia | 250 487 km²[1] | ||||
Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość | 68,7 os./km² | ||||
Strefa czasowa | |||||
Języki urzędowe | de iure brak | ||||
Położenie na mapie USA | |||||
Strona internetowa |
Michigan (ⓘwymowa:/ˈmɪʃɪɡən/) – stan w północnej części Stanów Zjednoczonych, w regionie Midwest, w Krainie Wielkich Jezior, przy granicy kanadyjskiej.
Michigan leży na dwóch półwyspach – Lower Peninsula na południowym wschodzie i Upper Peninsula na północnym zachodzie, rozdzielonych cieśniną Mackinac. Lower Peninsula ma większą powierzchnię i gęstość zaludnienia, otoczony przez jeziora Michigan na zachodzie i Huron na wschodzie. Upper Peninsula, położony pomiędzy Jeziorem Górnym na północy a Michigan na południu, jest ważny ze względu na turystykę i zasoby naturalne.
Nazwa stanu pochodzi od nazwy jeziora Michigan, poprzez język francuski wywodzącej się od słowa misshikama („wielkie jezioro”) z języka odżibwe.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]W stanie obowiązują dwie strefy czasowe: w większości hrabstw UTC-05:00, a w 4 hrabstwach Upper Peninsula – UTC-06:00.
Granice stanu
[edytuj | edytuj kod]Stan Michigan składa się z dwóch półwyspów położonych między 82°30′ a 90°30′W – „górnego” (Upper Peninsula) i „dolnego” (Lower Peninsula), oddzielonych cieśniną Mackinac. Na południu graniczy ze stanami Ohio i Indiana – część granic z tymi stanami to granice wodne. Zachodnia granica stanu to prawie całkowicie granice wodna na jeziorze Michigan ze stanami Illinois i Wisconsin. Dalej na północ przebiega granica lądowa części stanu Michigan położonej na półwyspie Upper Peninsula, wyznaczona częściowo przez rzeki Menominee i Montreal ze stanem Wisconsin. Dalej następuje granica wodna na Jeziorze Górnym, kolejno ze stanem Wisconsin, stanem Minnesota i kanadyjską prowincją Ontario. Od wyspy Isle Royale granica wodna między Michigan a Ontario przebiega prostoliniowo przez Jezioro Górne, a od Sault Ste. Marie skręca na południe, przebiegając przez jezioro Huron. W okolicach Detroit przebiega lądowa granica Michigan i Ontario, a następnie granica wodna Michigan i Ontario na jeziorze Erie.
Powierzchnia
[edytuj | edytuj kod]Powierzchnia lądowa stanu wynosi 150 504 km², powierzchnia wodna tworzona przez położoną na terenie stanu część Wielkich Jezior 99,909 km², pozostała powierzchnia wodna 3380 km². Jedynym stanem amerykańskim o większej powierzchni wodnej jest Alaska. Z powierzchnią całkowitą wynoszącą 253 793 km², Michigan jest największym stanem amerykańskim na wschód od Missisipi (uwzględniając powierzchnię wodną) i 10. ze wszystkich stanów pod względem całkowitej powierzchni.
Ukształtowanie fizyczne
[edytuj | edytuj kod]Półwysep Upper Peninsula jest silnie zalesiony, a na zachodzie dość górzysty. Góry Porcupine, najstarsze góry Ameryki Północnej, osiągają wysokość niemal 670 m (2000 stóp) n.p.m. i formują dział wodny między ciekami uchodzącymi do Jeziora Górnego a ciekami uchodzącymi do jeziora Michigan. Znajduje się tu najwyższy punkt stanu, Mount Arvon, o wysokości 602 m[3]. W 2010 roku na półwyspie mieszkało 311 361 mieszkańców[4].
Lower Peninsula rozciąga się z północy na południe przez 446 km i ze wschodu na zachód przez 314 km, a zajmuje prawie 2/3 powierzchni lądowej stanu.
Orientacja geograficzna półwyspów stanu Michigan sprawia, że odległość między jego najbardziej oddalonymi punktami jest duża: Ironwood na zachodzie Upper Peninsula leży 1015 km od Lambertville na południowo-wschodnim krańcu Lower Peninsula. Geograficzna izolacja Upper Peninsula od demograficznych i politycznych ośrodków stanu czyni go odrębnym gospodarczo i kulturowo – na górnym półwyspie istnieją nawet aspiracje utworzenia nowego stanu o nazwie „Superior”.
Wody
[edytuj | edytuj kod]W granicach stanu leży część czterech spośród Wielkich Jezior Amerykańskich – Michigan, Górnego, Huron i Erie, a także należące do tego samego systemu jezioro St. Clair. Michigan posiada najdłuższą śródlądową linię brzegową spośród wszystkich stanów amerykańskich i najdłuższą po Alasce całkowitą linię brzegową (włączając wyspy). Najbardziej oddalony od Wielkich Jezior punkt na terenie stanu jest od nich oddalony o 137 km, najbardziej oddalony od naturalnych źródeł wody punkt stanu jest od nich oddalony o 10 km[potrzebny przypis]. Na obu półwyspach stanu znajduje się wiele jezior i mokradeł, a wybrzeże jest bardzo rozczłonkowane – główne zatoki półwyspu Upper Peninsula to Keweenaw, Whitefish, Big Bay De Noc i Little Bay De Noc, a Lower Peninsula – Grand Traverse, Little Traverse, Thunder i Saginaw.
Największą rzeką stanu jest Grand River o długości 406 km[5], jednak rzeki zlokalizowane na terenie stanu są na ogół małe, krótkie i nie niosą dużo wody. Niewiele spośród nich to rzeki żeglowne.
Ochrona przyrody
[edytuj | edytuj kod]Na terenie stanu znajduje się park narodowy Isle Royale. Inne chronione strefy przyrody na terenie stanu to: Keweenaw National Historical Park, Pictured Rocks National Lakeshore, Sleeping Bear Dunes National Lakeshore i Father Marquette National Memorial. Przez Michigan przechodzi także The North Country National Scenic Trail.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Stan podzielony jest na 83 hrabstwa. Podział w niewielkim stopniu uwzględnia ukształtowanie powierzchni.
Miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Na terenie stanu Michigan znajdują się 533 miasta (city) i wsie (village), w tym 7 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 91 powyżej 10 000 mieszkańców, a 352 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)[6].
W 2018 roku obszar metropolitalny Detroit liczył 5,7 mln mieszkańców[potrzebny przypis]. Aglomeracja Detroit–Ann Arbor–Flint–Windsor na pograniczu Stanów Zjednoczonych i Kanady jest największym regionem metropolitalnym świata położonym w więcej niż jednym kraju[potrzebny przypis].
Lista miast zamieszkanych przez 10 000 lub więcej osób (2022 r.)[6]:
- Detroit (620 376)
- Grand Rapids (196 908)
- Warren (137 107)
- Sterling Heights (132 567)
- Ann Arbor (119 875)
- Lansing (112 537)
- Dearborn (107 710)
- Livonia (93 779)
- Troy (87 201)
- Westland (84 037)
- Farmington Hills (82 737)
- Flint (79 854)
- Wyoming (76 726)
- Rochester Hills (75 936)
- Southfield (75 431)
- Kalamazoo (72 873)
- Novi (66 372)
- Taylor (62 258)
- Dearborn Heights (61 980)
- Pontiac (61 854)
- St. Clair Shores (57 742)
- Royal Oak (57 495)
- Kentwood (54 077)
- Battle Creek (52 123)
- Portage (48 978)
- East Lansing (47 340)
- Roseville (46 812)
- Saginaw (43 477)
- Midland (42 512)
- Lincoln Park (39 371)
- Muskegon (38 220)
- Holland (34 006)
- Eastpointe (33 806)
- Bay City (32 268)
- Jackson (31 031)
- Southgate (29 699)
- Burton (29 449)
- Oak Park (29 108)
- Port Huron (28 626)
- Madison Heights (28 281)
- Allen Park (28 040)
- Hamtramck (27 834)
- Garden City (26 815)
- Inkster (25 527)
- Auburn Hills (25 485)
- Walker (25 086)
- Romulus (25 082)
- Norton Shores (25 003)
- Wyandotte (24 503)
- Birmingham (21 715)
- Mount Pleasant (21 094)
- Marquette (20 786)
- Adrian (20 442)
- Monroe (20 295)
- Ypsilanti (19 732)
- Ferndale (18 969)
- Trenton (18 202)
- Wayne (17 354)
- Wixom (17 152)
- Grosse Pointe Woods (16 137)
- Grandville (15 866)
- Traverse City (15 702)
- Mount Clemens (15 409)
- Harper Woods (15 167)
- Berkley (14 961)
- Hazel Park (14 838)
- Owosso (14 629)
- Fraser (14 488)
- Sault Ste. Marie (13 333)
- Coldwater (13 296)
- Ionia (12 935)
- Rochester (12 832)
- Woodhaven (12 763)
- Melvindale (12 632)
- Escanaba (12 347)
- Riverview (12 236)
- New Baltimore (12 005)
- Fenton (11 906)
- South Lyon (11 827)
- Niles (11 761)
- Farmington (11 406)
- East Grand Rapids (11 402)
- Grosse Pointe Park (11 358)
- Clawson (11 204)
- Sturgis (11 010)
- Grand Haven (10 982)
- Cadillac (10 499)
- Beverly Hills (10 435)
- Flat Rock (10 424)
- Alpena (10 142)
- Howell (10 081)
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Michigan liczy 10 077 331 mieszkańców, co oznacza wzrost o 193 691 (2,0%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,7% populacji, 21,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 17,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety[7].
Język
[edytuj | edytuj kod]W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[8]:
- język angielski – 91,11%,
- język hiszpański – 2,93%,
- język arabski – 1,04%.
Grupy etniczne i pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 2019 roku, 78,2% mieszkańców stanowiła ludność biała (74,7% nie licząc Latynosów), 13,7% to ludność czarna lub Afroamerykanie, 3,3% to Azjaci, 3,0% miało pochodzenie mieszane, 0,6% to rdzenna ludność Ameryki i 0,02% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 5,3% ludności stanu[9].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (18,0%), irlandzkiego (10,0%), angielskiego (8,6%), polskiego (8,0%), francuskiego lub francusko–kanadyjskiego (5,2%) i amerykańskiego (5,1%). Obecne są także duże grupy osób pochodzenia włoskiego (419,6 tys.), holenderskiego (410,6 tys.), meksykańskiego (366,4 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (278,8 tys.), arabskiego (221,6 tys.), europejskiego (214 tys.), szwedzkiego (121,7 tys.) i hinduskiego (116,6 tys.)[10].
Religia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 2014 r.[11]:
- protestanci – 51%:
- baptyści – 13%,
- bezdenominacyjni – 7%,
- luteranie – 7%,
- pozostali – 24% (gł. kalwini, metodyści, zielonoświątkowcy i uświęceniowcy)[12],
- brak religii – 24% (w tym: 3% agnostycy i 3% ateiści),
- katolicy – 18%,
- muzułmanie – 1,2%,
- pozostałe religie – 6% (w tym: mormoni, prawosławni, żydzi, świadkowie Jehowy, scjentyści, hinduiści, buddyści, Kościół Jedności, unitarianie uniwersaliści, irwingianie i bahaiści[13]).
Około 70% populacji identyfikuje się z chrześcijaństwem, a największą grupą wśród nich są ewangelikalni protestanci (25%)[11].
Według The ARDA w 2010 roku pod względem członkostwa do największych denominacji należały: Kościół katolicki (1 717 tys. członków), Zjednoczony Kościół Metodystyczny (228,5 tys.), Kościół Luterański Synodu Missouri (219,6 tys.), Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce (120,6 tys.) i Narodowa Konwencja Baptystyczna USA (115,2 tys.). Lokalne bezdenominacyjne zbory ewangelikalne zrzeszały 422,9 tys. członków[13].
Islam został wprowadzony w XX wieku, przez imigrantów z Bliskiego Wschodu[14]. W 2010 roku stan posiada ósmą co do wielkości populację muzułmańską w Stanach Zjednoczonych, liczącą ponad 120 tys. wyznawców[15]. Największa koncentracja wyznawców islamu występuje w hrabstwie Wayne, w Detroit[15].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Produkt krajowy brutto Michigan w 2015 roku osiągnął wartość 419,045 mld USD[16], co uplasowało stan na 13. miejscu w Stanach Zjednoczonych[16]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 1,8% i był nieznacznie powyżej przeciętnej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[17]. W przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2016 roku wyniósł on 44 372 USD co uplasowało stan na 36. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD)[18].
Michigan jest największym w Stanach Zjednoczonych regionem produkcji samochodów. Na terenie stanu swoje siedziby mają Ford Motor Company (Dearborn), General Motors Corporation (Detroit) i Chrysler LLC Corporation (Auburn Hills).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-12-16] .
- ↑ Feature Detail Report for: Mount Arvon. The Geographic Names Information System (GNIS). [dostęp 2015-12-18]. (ang.).
- ↑ Estimated Population for Michigan Counties: 2000 and 2010–2012. US Census Bureau. [dostęp 2015-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-18)]. (ang.).
- ↑ The Grand River Watershed – Michigan. Extension Michigan State University. [dostęp 2016-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-16)]. (ang.).
- ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-05-21]. (ang.).
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Michigan [online], census.gov [dostęp 2021-12-16] (ang.).
- ↑ Data Center Results. apps.mla.org. [dostęp 2019-01-25].
- ↑ DP05 ACS demographic and housing estimates [online], data.census.gov [dostęp 2021-12-16] .
- ↑ DP02 Selected social characteristics in the United States [online], data.census.gov [dostęp 2021-12-16] .
- ↑ a b Adults in Michigan. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ W nawiasie zaznaczono grupy mające ponad 100 tys. członków.
- ↑ a b State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ What explains Michigan’s large Arab American community? [online], Michigan Radio, 9 lipca 2014 [dostęp 2021-12-18] (ang.).
- ↑ a b Muslim Estimate States (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives [online], thearda.com [dostęp 2021-12-18] .
- ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate: Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
- ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
- ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state. The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).